Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1970, Blaðsíða 11

af þessari ungu, glæsilegu konu að hann
gleymdi allri varkárni og hirti ekkert
um, þótt allir sæju hvað um væri að
vera.
Stundum fór hann með hana á skrif-
stofu sína í Þinghúsinu. Það var helzt á
kvöldin. Þarna áttu þau ástafundi sína
og það var þarna, sem dóttir þeirra kom
undir. Harding hafði ævinlega álitið sig
ófrjóan síðan hann fékk illvígt hettu-
sóttarkast á unga aldri. Hann hafðiþví
verið óvarkár og auk þess var „fátt til
slíkra vama á skrifstofum þingmanna1'
eins og Nan komst að orði. Þetta var
um janúarleytið 1919. Það var einnig um
þetta bil, sem Theodore Roosevelt lézt.
Hinn fjórða desember 1918 hafði Wil-
son forseti siglt með friðarnefnd sinni
til Frakklands. Roosevelt lá þá á sjúkra-
húsi þungt haldinn af gigt. En hann var
talinin edmi fnamibjóðiandd nepuiblikiaima,
sem til greina kæmi. Hann hafði þegar
látið sér koma til hugar að bjóða Hard-
ing varaforsetaembættið. Hefði orðið af
þessu hefði það komið sér prýðilega fyr-
ir Harding. Það hefði orðið kórónan á
ferli hans og jafnframt leyst hann und-
an ýmsum kvöðum, því að Roosevelt
hefði ekki íþyngt varaforseta sínummeð
embættisverkum. En Theodore Roosevelt
andaðist hinn sjötta janúar árið 1919.
Enda þótt forsetaembættið virtist enn
fjærri, þá fann Harding nú, að jafnvel
tilhugsunin var honum ógeðfelld. Hann
hafði ævinlega sofið rólegur öll þing-
mannsár sin og aldrei dreymt hinn sí-
gilda ameríska draum um leiðina frá
bjálkakofanum til Hvíta hússins. Hann
þverneitaði hvað eftir annað að ræða
eða íhuga málið. í endaðan febrúar
skrifaði Nan Britton og færði þær fregn-
ir, að hún væri með barni. Harding
svaraði því, að þessi vandi væri áreið-
anlega ekki svo slæmur, að ekki mætti
ráða bót á honum. En þegar þau hittust
næst, fann hann, að tilhugsunin um það
að eignast barn með honum var henni
síður en svo leið, heldur var hún þvert
á móti í sjöunda himni. Honum var full-
ljósit, að kæimist þetta allt saimiam upp
væri úti um stjórnmálaframa hans. Auk
þess yrði erfitt að horfast í augu við
konu hans eftir á. En hann gat ekkert
gert enn um sinn nema tekið þátt í hin-
um rómantísku hugleiðingum Nan. Hann
lék því á als oddi við hana. Hún stóð
á því fastar en fótunum að barnið yrði
drengur. Hún kallaði það alltaf „litla
liðsforingjann“. Harding sagði, að þetta
væri allt saman „stórkostlegt". Hann
var sem á nálum, en hún tók ekkert
eftir því.
Systir Nan var hagsýnni, en hún sjálf.
Hún reyndi að fá Nan til þess að láta
eyða fóstrinu. Harding reyndi einnig
að skjóta þessu að henni af veikum
mætti, en Nan heyrði slíkar uppástung-
ur hvorki né sá. Harding hélt vel til
hennar í fé og leyndi óánægju sinni.
Hann varaði hana aðeins við óvar-
kárni. Honum var fyllilega ljóst, að
stúlkan gat bundið endi á frama hans
mað fáeiiinium igiáleiyisisleigum orðium.
Er hún sneri aftur til New York út-
vegaði hann henni litla íbúð á góðum
stað. Þar héldu þau áfram að hittast.
Þau áttu þó enn víðar fundi, einu sinni
í Central Park! Hann keypti demants-
hring handa henni og þau settu eins
konar giftingarathöfn á svið. „Hann
sagði að fimmtíu prestar gætu ekki
tengt okkur traustari böndum“, sagði
Nan síðar.
Þegar kom fram í júlímánuð var far-
ið að bera of mikið á þunganum og Nan
hélt til Asbury Park í New Jersey.
Hardiinig 'hélt áfram áð sieudia heninii pen-
inga: allt að þrjú og fjögur hundruð
dollara í einu. Hann skrifaði henni einn-
ig stöðugt og hughreysti hana sem bezt
hann gat. Hann varð umfram allt að
hafa hana rólega. En hvað, sem stýrði
þessum gerðum hans þá vissi hún vel, að
hann mundi aldrei hrinda henni frá
sér. Svo kom þar, að barnið fæddist.
Það var raunar stúlka, en ekki „lítill
liðsforingi“ eins og Nan hafði búizt
við. Nan komst þá að þeirri niðurstöðu,
að sig hefði alltaf langað í dóttur og
kallaði stúlkuna Elizabeth Ann.
í þinginu var Harding nú í farar-
broddi í umræðunum um friðarsamning-
ana. Fagnaðarlætin glumdu á áheyrenda
pöllunum og undirstrikuðu það, hve
Þjóðabandalagið var nú orðið fjarlægt
hugum manna. Harding kallaði það fífl
djarft fyrirtæki og sagði, að það væri
óðs manns æði að undirrita friðarskil-
málana óbreytta, enda væri slíkt hrein
föðurlandssvik. Hann var svo hreykinn
af þessari ræðu sinni að hann lét seinna
taka hana upp á plötu, þar sem lagið
„Yndislega Ohio“ var hinum megin. Þar
sem Wilson forseti var nú orðinn gam-
all og slitinn tóku Bandaríkjamenn að
líta kring um sig eftir einhverjum þeim,
sem gæti leitt þá á væntanlegri eyði-
merkurgöngu.
Harding þverneitaði enn um sinn að
ræða málið hvað þá að gefa kost á sér.
En svo fór loks, að Harry Daugherty
tókst að fá hann til að skipta um skoðun.
Daugherty var hinn sígildi baktjalda-
makkari. Hann tók nú upp merkið fyrir
Harding.
Þrátt fynir bjiartsýni Dauiglhertys
gelkk Hairdinig illia í forkoisimnigumium. I
hieimiafylki aíniu, Ohio, vamn hanin með
aðeins fimmtán þúsund atkvæða meiri-
hluta og varð fjórði í Indiana. Hann
var að því kominn að gefast upp og
var í þainin veg'imin að hrinigjia í höfuð-
stöðvar síniar oig tilkytnm'a það, er kona
hans þreif af honum símtólið og æpti
að honum:
— Wuirr’n H'ardinig! Hvað í óisköpuin-
um ertu að gera? Gefast upp? Ekki
fyrr en flokksþinginu lýkur. Hugsaðu
um alla vini þína í Ohio! —
Florence Harding hafði í fyrstunni
ekki líkað tilhugsunin um mann sinn
í forsetastóli, en þegar hún hafði loks
vanizt henni þá hélt hún henni til
'streifu. „W'urr’n” átti að verðia forseti
oig hún ætlaði aö sjá uim, að svo yrði.
Daig noklkum í miaá árið li920, um máin-
uiði fyrir repiuiblibamiajþ'iinigið í ChicaigD,
hélt hún til helztu spákonunnar í Wash-
inig'tcnn, Maddiömu Marciiu, gaf hienini
helztu upplýsingar um fæðingarstund
olg stjörmumerki W'arreinis og bað ham'a að
sp'á fyrir um framitíð hainis. Hún nefndi
þó ekki nafn hams. Maddamia Marcia
var klók eins og spákonur verða líka
að vera. Hún fletti rakleitt upp í Þing-
skránni og fann þar þann sem málið
snerist um. Hún gat því næst frætt
viðskiptakonu sína á því, að maður þessi
ætti mikinn frama í vændum, hann væri
„geðfelldur, góðhjartaður, framtakssam-
ur, heldinn á loforð, vinfastur og ákaf-
ur“. Maddama Marcia hélt því einnig
fram, að hann hefði átt í mörgum
leyndum ástarævintýrum. Þetta hlýtur
að hafa fengið Florence Harding nokk-
urrar umhugsunar. Hún sneri þó aftur
til spákonunnar skömmu seinna og í
það sinn upplýsti Maddama Marcia, að
ef miað'ur sá, sem uim rædd’i, byði sig
fram til forseta, gæti enginin mláttur
stöðvafð siigiurigömigiu hamis. En evo bætti
hún vilð læigri röddiu:
— Hann mun ekki lifa kjörtímabil
sitt af. —
Florence Harding vissi ekki gerla
hversu trúverðugur spádómurinn var,
en hún talaði mikið um hann og ræddi
hann fram og aftur við alla vini sína
oig kiuminiiimgjia. Þeigiar repiuiblikiamaiþimg-
ið kom saman til fundar í Chicago virt-
ist ekkert frambjóðendaefni öðru
fremra. Heil vika leið í júlíhitanum við
atkvæðagreiðslur, deilur, samninga og
prang, en ekkert markvert gerðist fyrr.
en í „reykmettaða herberginu klukkan
ellefu mínútur yfir tvö“, aðfaranótt
sunnudagsins þrettánda júlí.
Það var þá, sem Harding var kall-
aður inn og honum tilkynnt, að svo
gæti farið að hann yrði útnefndur dag-
inn eftir og hann beðinn að skýra
flokksbræðrum sínum frá því, ef hann
hiefði miokkuð Iþað á aamrvizkiuinmi, siem
orðið gæti honum eða flokknum fjötur
um fót í kosningaherferðinni. Er hann
hafði hugsað sig um í tíu mínútur kom
hann aftur fram og kvað ekkert vera í
veginum. Allur næsti dagur leið fyrr,
en útnefning Hardings væri tryggð. Að
lokinni níundu atkvæðagreiðslunni fór
Daugherty til konu Hardings og settist
hjá henni. Hún fylgdist með atkvæða-
greiðslunum af svölunum. Hún hafði
tekið ofan hatt sinn og sat í keng og
hélt þétt að sér höndum. f hægri hendi
hélt hún á tveimur geysistórum hatt-
prjónum. Daugherty settist niður og
sagði henni, að þeir hefðu þegar feng-
ið nógu mikinn stuðning til þess að eig-
inmaður hennar yrði útnefndur við
næstu atkvæðagreiðslu. Um leið og Flor-
ence heyrði orðið „útnefndur“, brá henni
svo, að hún kipptist harkalega til í
stólnum og rak hina geysistóru hatt-
prjóna þéttimgisifast í síð'uinia á Dauigherty.
Hann riðaði við líkt og ætlaði að líða
yfir hann. Hann fann til mikils sárs-
auka og fannst blóðið leka niður fót-
legginn og því sló skyndilega niður. í
hann, hvort prjónarnir hefðu stungizt í
lunga hans. Svo staulaðist hann fram
sæitiarööinia oig fann um leið, að skviamp-
aði í öðrum skónum hans.
í eiruni af öftuistu röðiuiniuim sat Nan
Britton, en hún bjó í Chicago um þess-
ar mundir, og lét nú hugann reika aftur
til þess tíma, er hún páraði nafn Warr-
ens Hardings í kennslubækuirnar sínar.
Nú snerist enn allt um Harding.
Skyndilega var allt bramboltið á enda.
Harding hafði sigrað. Daugherty staul-
aiðist inm í afhýsii oig Sór úr skómum.
Hanin komist flö því, að sikórinn var ekki
fullur af blóði 'beldur sviita. Luinigað var
þá enn stráheilt eftir allt saman. Flor-
ence Hardiirag l'jcimaiði þar sem hún sat
á svölunum og steingleymdi Daugherty
Maddlcmiu Marciiu og hraikspá heininiar.
Harding var í sjöunda himni, er þetta
var afstaðið. Fyrr en hann yfirgaf Chi-
cagoborg tókst honum að hrista af sér
fréttamenn og ljósmyndara og laumast
burt nokkrar stundir til að hitta Nan í
íbúð systur hennar. Nan blaðraði stöð-
ugt um Elizabeth Ann, sem Harding
hafði eirnn fohffiazt aff hitta. Eiinniig varð
ekki hjá því komizt að ræða fjármálin.
Hann sagði henni að vera varkár, því
vera mætti, að gætur væru hafðar á
henni. En hann bað hana að hafa samt
engar áhyggjur. Þegar þau höfðu not-
izt fylgdi hún honum á járnbrautar-
stöðina.
Skömmu síðar heimsótti ungur, létt-
máll maður Nan og færði henni þykkt
umslag, en neitaði að segja til nafns
síns. f umslaginu voru átta hundruð
dollarar og voru þeir frá Harding. ó-
kunni maðurinn var James Sloan yngri,
leyiniiþjóinjuisituimiaiðiuir nioiklkur, sem varð
milligöngumaður Hardings við Nan.
Kosningaherferð Hardings var nokk-
urs konar eftirlíking af herferð Mc-
Kinleys forðum, og var stjórnað frá
svölum húss Hardings í Marionbæ. Það
var hinn þekkti útgefandi Albert Lask-
er, sem fékk það hlutverk að skapa þá
mynd af Harding, að hann væri „gam-
aldags, vitur, traustur og heiðarlegur
Bandaríkjamaður, sem treysta mætti til
þess að velta ekki bátnum.“ En þetta
hlutverk var hreint ekki auðvelt. Jim
Phillips hafði loksins komizt að makki
konu sinnar og fyrrum bezta vinar síns.
Hainin tclk þiatta allnærri sér. Carriie
dvaldist enn í Marion og það var hreint
ekki heppilegt herferðinni, svo ekki sé
sterkt að orði kveðið. Lasker gerði þá
Carrie tilboð. Var það á þá leið, að hún
skyldi fá tuttugu þúsund dollara þegar
í stað og mánaðarlega uppbót eins lengi
og Harding gegndi opinberri stöðu. Þau
hjónin yrðu síðan að fara í hnattferð
og fengju þau greiddan kostnaðinn. Þau
yrðu að halda brott frá Marion, fyrr
en kosningarnar hæfust og halda sig í
burtu meðan á þeim stæði. Jim og Carrie
félluist á Iþetta oig hypjiuðu isiiig. Það eitt
sem ekki varð falið var sagan um negra-
blóðið í æðum Hardingættarinnar. Orð-
rómur þessi hafði gengið um ættina aht
frá því, að hún settist að í Blooming
Grove-þorpinu í Ohio snemma á 19.
öld. Maður nokkur hafði nú tekið sér
það fyrir hendur að sýna fram á rétt-
mæti sögunnar. Hann hét William Esta-
brook Chancellor. Hann var prófessor í
hagfræði, stjórnfræði og þjóðfélagsvís-
indum við Woosterháskóla í Ohio. Hann
hafði einnig ritað og gefið út fjölda
fræðirita. Það var Ohancellor, sem stóð
að baki öllum þeim fjölda bæklinga, sem
út komu um þetta leyti og fjölluðu um
Hardingættina. Þar var Amos Harding,
langa-langafi Warrens, kallaður „svart-
ur“ eða „Veistur-Indíuinieigri" ern afkom-
endur hans „litaðir11 eða sagt, að svo
væri „látið heita", að þeir væru hvítir
menn.
í fyrstu var bæklingum þessum að-
eins dreift í Ohio og var það raunar
nógu slæmt. Einn flokksfulltrúi' hélt því
fram, að bæklingarnir hefðu einkum mik
il áhrif á kvenfólkið og það til hins
verra. Lasker gat út mjallhvíta ættar-
tölu Hardings í staðinn og staðhæfði að
enginn ætt í öllu fylkinu gæti státað
af jafn hreinu blóði og Hardingættin,
sem væri komin frá Nýja Englandi og
Pennsylvaniu. í æðum ættarinnar rynni
skírasta frumbyggjablóð, engilsaxneskt,
þýzkt oig hollanzlkt.
En þar kom, að bæklingarnir flæddu
yfir alla bakka og var þeim dreift um
allt landið í ótal útgáfum. í hóteli einu
í New York var dreift myndum af
Hvíta húsinu, þar sem á því stóð „Kofi
Tómaisar fræmda". Ohainioellor var teik-
inn fyrir við Woosterháskólann, en neit-
aði að hafa skrifað bæklingana eða gef-
ið þá út, en kvaðst að vísu hafa séð
höfundunum fyrir „ættfræðilegum stað-
reyndum." Harnn saigði; að útniefniing
Hardimgs væri e'kkert aninaið en samsæri
til þesis að koim'a raeigruim til valda í
Bajnid'aríkjumuim og þvernieitaði að gefa
skrifiaga yfirlýsiinigiu uim það, að Hard-
img væri eikki aif blöikkumaininaættum.
Sikóiainiefindin rak Ohainoellor eftir þessa
frammistöðu.
Enda þótt stjórnmálalegir erfiðleikar
væru herferðinni fjötur um fót (og
mátti þar nefna tilraunir Hardings til
þess að finna orðalag, sem gæti sætt
bæði stuðningsmenn og andstæðinga
Þjóðabandalagsins) þá var það aldrei
neinum vafa undirorpið, að Harding
mundi sigra. Moldviðrið, sem bækling-
arnir höfðu þyrlað upp hjaðnaði ein-
hvern veginn, áður en kom að kjördegi
og jafnvel bjartsýnismaðurinn Daug-
herty hefði ekki þorað að spá jafn
glæsilegum sigri og raun varð á.
Harding sigraði í þrjátíu og sjö ríkj-
um af fjörutíu og átta og fékk atkvæði
fjögur hundruð ’og fjögurra kjörmanna
á móti hundrað tuttugu og sjö. Þetta
var glæstasti kjörsigur síðan James
Monroe sigraði einum hundrað árum
fy'rr. Og kosningasigur Hardings reynd-
ist sá hlutfallshæsti sem frambjóðandi
til forsetaembættisins hefur nokkurn
'tíma unnið.
Kvöldið eftir hélt hinn nýkjörni for-
seti upp á sigur sinn með því að fara
með leynd til móts við Nan Britton í
Marionbæ. Er hann kvaddi skildi hann
eftir sig þrjá fimm hundruð dollara
seðla.
Útgefandi: H<f. Árvakur, Reykjavik.
Framkv.stj.: Haraldur Svclnsson.
Ritstjórar: Matthlas Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónston,
Ritstj.fltr.: Gisli SigurCsson.
Auglýsingar: Árni Garöar Kriitinsson.
Ritstjórn: Aðaistræti 6. Simi 10100.
26. júlí 1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H