Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1971, Blaðsíða 9

heímsóknum til Parísar; Frakk-
land stóð jafnan nálægt hjarta
hans.
Á næstu árum var Játvarði
leyft að ferðast talsvert, en
aldrei féklk hann þó að gera
það sem hann langaði til. Dag-
skráin var alltaf þrautskipu-
lögð fyrirfram, svo að svigrúm
gafst ekki, og náið eftirlit var
með honum haft. Bruce ofursti,
leiðindakurfur og harðstjóri
hafði verið skipaður sérstakur
förunautur hans, og ferðafrelsi
hans var í raun réttri ámóta
mikið og sæti hann í fangelsi.
Hann var um tíma við háskóla-
nám í Edinborg, Oxford og
Cambridge, en þar sem hann
mátti ekki taka þátt í háskóla-
lífinu og aðeins kynnast örfá-
um prófessorum er varla unnt
að ætlast til að þessar náms-
dvalir yrðu honum á einn eða
annan hátt ávinningur.
En sköpum skipti að nokkru
sumarið 1860, og hann naut
þess í ríkum mæli. Viktoría
drottning hafði ekki séð sér
kleift að þekkjast endurtekið
boð um opinbera heimsókn til
Kanada og einkaheimsókn til
Bandaríkjanna. Svo að hún gaf
elzta syni sínum, Játvarði,
prinsi af Wales, koist á að fara,
umkringdi hann starfsliði og
ráðgjöfum og enn var hann und
ir vökulu auga Bruce ofursta.
Að vísu voru báðar þessar
heimsóknir skipulagðar mjög
niákvæimlaga fyriríram, og
kröfðust mikils af nítján ára
gömlum unglingi, en nú var
hann þó laus við bækurnar og
próf esisorana; hann féklk að
vera konunglegur miðpunktur,
brosandi og virðulegur og verð
ugur fulltrúi, og þar var hann
loksins í essinu sinu. Foreldrar
hans hefðu getað lært talsvert
af þessu; en fátt breyttist eftir
heimkomutna, þá tðku við bæk-
umar og stöðugt og þrúgandi
eftirlitið að nýju. Ef Viktoria
og Albert höfðu verið ákveðin
í því að gera hann að auðnu-
lausum slæpingja hefðu þau
varla getað unnið að þvi ötul-
legar.
Þegar leið að lokum nóvemb-
er árið 1861 hélt Albert til
Cambridge til að gefa syni sín-
um enn fleiri hollráð. Hann
kvefaðist í ferðinni, sneri sjúk
ur maður heim til Winsorkast-
alla og lézt þann 14. desember.
Viktoría drottning hélt tafar-
laust til Osborne á Wighteyju
buguð af harmi og neitaði
að fara þaðan, svo að Játvarð-
ur varð að bera hita og þunga
við útför föðurins.
Hann syrgði föður sinn inni-
lega, þvi að hann bar jafnan
til hans hlýjar sonartilfinning-
ar, þó svo að skap þeirra félii
ekki alltaf saman. Viktoria
hafði alla tíð verið undirgefin
eiginkona og mjög háð Albert.
Nú fékk hún þá flugu í höfuð-
ið i ekkjustandinu að fram-
kvæmd skyldi sérhver hugsjón
hams og allar fyriirætlanir hans
fengju að verða að veruleika.
Nokkru fyrir andlátið hafði
Albert verið farinn að velta
fyrir sér væntanlegu kvonfangi
Játvarðar. Eins og við var að
búast hafði hann fyrst beint
sjónum sínum til Þýzkalands,
sem var föðurland hans og
hafði nánast haft einkarétt á
að útvega prinsessur og prinsa.
Nú voru í skyndi kannaðar
fjölmargar þýzkar prinsessur,
en af einhverjum ástæðum þótti
Hann var sonur
Viktoríu drottn-
ingar og
Alberts manns
hennar.
Sú gamla lét
prinsinn hvergi
koma nálægt
st j órnarstörf -
um fyrr en
hann var
orðinn eldri
maður. í*rátt
fyrir svall á
yngri árum
reyndist hann
hinn nýtasti
konungur
hefði fengið viðurkenningu
sem ríkisarfi Danmerkur varð
hann að lifa sparsömu lifi.
Hann og fjölskylda hans drógu
fram lífið eins og bezt þau gátu
í hrörlegri höll, langt úr al-
faraleið.
Alix og Dagmar, systir henn-
ar, höfðu saman herbergi, saum
uðu föt sín sjálfar og stöku
sinnum, þegar foreldrar þeirra
gátu boðið heim gestum, gengu
þær um beina. Þrátt fyrir mót-
mæli frá Berlín ákvað nú Vikt-
oría að framfylgja áætlun Al-
berts. Hún lét senda eftir Alix,
gaf henni hollráð og bending-
ar og kom í kring fundi þeirra
Játvarðar — þau skoðuðu Wat-
erloovígvöllinn saman — og
skömmu síðar varð lýðum það
ijóst, að ungu hjúin felldu ber-
sýnilega hugi saman.
1 marz 1863 kvaddi Alix
bernskustöðvar sínar og varð
prinsessa af Wales. Dagmar
systir hennar, varð keisaraynja
RúS'Slands og móðir Nikulásar,
hins ógæfusama keisara, sem
varð fórnarlamb byltingarinnar
í Rússlandi árið 1917
Þó að deila megi um kosti og
hæfileika konunglegra persóna
og þar sýnist sitt hverjum,
hygg ég að allir geti verið sam
mála um, að Alexandra var
um margt merkileg kona, og
látleysi hennar töfraði þá, sem
henni kynntust.
Á heimili hennar, þar sem
börnin urðu fimm, og ættingj-
ar og vinir vöndu kom-
ur sínar var hún blátt áfram
og alúðleg, laus við hroka og
tilætlunarsemi, glöð og hlátur-
mild.
Þó að tilhneigingar Játvarð-
ar til fagurra kvenna væru á
allra vitorði tókst henni með
framkomu sinni að komast hjá
því að verða fyrir vorkunn-
semi og það var aldrei á henni
að merkja að hún teldi sig af-
rækta eiginikonu. Og á bana-
beði Játvarðar, var það hún,
sem sendi eftir frú Keppel, sem
hafði verið í miklu dálæti hjá
Játvarði árum saman. Vissulega
var Alexandra merkileg kona
og þeir sem kynntust henni og
lærðu að meta marga og góða
kosti hennar, hjartahlýju og
uppgerðarlausa alúð, unnu
henni af öllu hjarta.
Þau giftust árið 1863. Ját-
varður krónprins af Wales var
sem sagt kominn í höfn hjóna-
bandsins. Hann fékk 100 þús-
und sterlingspund árlega frá
ríkinu og fékk til búsetu í
London Marlborough House.
Sömuleiðis fékk hann til íbúð-
ar höll og húseign Sandring-
ham í Norfolk, þar sem skil-
einna bezt hag sínum (ráðherr-
ar hennar og ráðgjafar sem
voru tilneyddir að sækja hana
heim þangað höfðu á hinn bóg-
inn mesta ímugust á þeim stað).
Einhver varð að vera fulltrúi
krúnunnar, bæði heima og er-
lendis og það kom vitaskuld í
hlut prinsins af Wales. Til allr-
ar hamingju kunni hann slík-
um opinberum skyldustörfum
aldeilis mætavel; hann öðlaðist
smám saman aukið sjálfsti’aust
og meðfæddri feimni hélt hann
með prýði í skefjum og yfir-
vann hana sennilega að fullu.
Hann gat haldið sbuttar tæki-
færisræður, óundii’búinn bæði
á frönsku og þýzku, þar sem
hann hafði ágætt vald á
frönsku og þýzka hafði verið
töluð fullt eins mikið á heimili
hans og enska, vegna þjóðern-
is föður hans.
Þó svo að Viktoría leyfði Ját-
varði að koma fram sem full-
trúi krúnunnar varð þess oft
vart að hún vantreysti honum
og leit hann beinlínis horn
auga. Hún neitaði honum alla
tið um að eiga nokkurn þátt i
stjórnun og meðferð þýðingai’-
meiri mála. Honum var fátt eitt
sagt, sem nokkru skipti. Reynd
ar varð það ekki fyxr en á árun
um upp úr 1890, þegar Glad-
stone óskaði þess að prinsinn
Játvarður konungur 7. var frægur glaum-
gosi og liafði það löngum farið í taugarnar
á móðiir hans, Viktoríu drottningu. Hér er
skopmynd úr jiýzku klaði frá 1900. Þar er
Játvarður í skennntileguin félagsskap og
undir mýndinni stóð: „Landsfaðirinn“.
Alexandra og Albert prins, síðar Játvarður konungur 7., ásamt börnum lieirra við
Marlborough House 1890. Standandi frá vinstri: Hertoginn a.f Clarence, elzti sonur
lieirra lijóna. Hann dó 1892. Maud prinsessa. sein síðar giftist HAkoni konungi 7.,
Alexandra, Bretadrottning eftir 1901, þá Louise liertogafrú af Fife og lengst til
hægri krónnrinsinn, síðar Játvarður 7. Fyrir franian sitja Georg, sem varð Bretakon-
uugur 1910 og Viktoria nrinsessa.
engin þeirra heppileg fyrir
krónprinsinn. Að lokum og flest
um að óvörum fékk Albei’t
prins augastað á hinni ungu
dönsku prinsessu Alexöndru,
sem í hópi vina og fjölskyldu
var kölluð Alix.
Alix var ævintýraveru lik-
ust. (Þá ber og að haifa í huga,
að hún er upp úr sama jarðvegi
sprottin og H. C. Andersen).
Hún var ekki aðeins fögur,
heillandi og viðmótsblíð —
hún var líka efnalítil. Þó að
faðir hennar Kristján prins
það var Játvai’ði mikið happ
að kvænast lienni — og það
var einnig lán fyrir Bretland.
Hún öðlaðist óhemju miklar vin
sældii’. Kannski var hún ekki
beinlínis fögur, en hún hélt
glæsilegu útliti sínu allt til hins
siðasta.
Hún var Játvarði fullkomin
eiginkona, en hann var henni
vægast sagt alls ekki hinn full
komni eiginmaður. Þegar hún
kom fram opinbei’lega við hlið
hans, var framkoma hennar
vii’ðuleg og heillandi í senn og
yrði til þjálfunar veðhlaupa-
hesta voru eins og bezt varð á
kosið, sömuleiðis til að stunda
veiðar og margs konar aðra úti
veru, sem þótti við hæfi kon-
unglegra persóna.
Viktoria vék ekki úr hlut-
verki hinnar syrgjandi ekkju
öll þau möi’gu ár, sem hún átti
ólifuð og hún forðaðist eins og
heitan eldinn að koma til
London. Hún lifði í meiri og
minni sjáMvalinmi einangrun i
Windsorkastala, Osboi’ne eða
á Balmox-al en þar undi hún
af Wales sem þá var kominn á
sextugsaldur, fengi aðgang að
stjórnarskjölum og öðrum opin
berum gögnum, sem merkt voru
„Algert trúnaðai’mál.“
Geta má nærri, að Játvai’ði
gramdist að vera algerlega ut-
anveltu við stjórnarstörfin og
vei’a haldið svo í skefjum af
móður sinni. En honum stóð
eins og fleirum slík ógn af
henni, að hann treystist ekki
til að taka af skarið og krefj-
ast réttar síns. Eftir því sem
árin færðust yfir hana, gerðist
21. Æebrúar 1971
LESBÓK MORGUNBI ,AÐSINS 9