Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1971, Blaðsíða 13

BRIOGE
Heimsmieistarakeppnin í bridge fyrir
árið 1970 fór fram í Stokkhólmi. í úr-
slitum í sveitakeppninni mættust sveitir
frá Bano’aríkjuinium og Formósu. Banda-
ríska sveitin sigraði með miklum yfir-
burðuim og hér fer á eftir spil frá þess-
ari úrslitakeppni:
Norður
A K-10-7
V 10
♦ K-D-10-8-4-3
♦ K-6-4
Vestur Austur
A Á A 5-3
V Á-K-9-6-4 V D-G-5-2
♦ G-7 ♦ Á-6-2
* G-10-9-5-2 * Á-8-7-3
Suður
♦ D-G-9-8-6-4-2
V 8-7-3
♦ 9-5
♦ D
Við annað borðið, þar sem spilararnix
frá Formósu sátu N.—S. gengu sagnir
þanniig:
Suður — Vestur — Norður — Austur
2 Spaðar 3 Hjörtu 4 Spaðar 4 Grönd
5 Spaðar Dobl. Aílir pass
Vestur lét út hjarta kóng, lét síðan
út laufa 5, Austur drap með ási, tók
tígul ás og síðan fengu Bandarikja-
mennirnir slag á spaða ás. Spilið varð
þvi 2 niður eða 300 fyrir bandarisku
sveitina.
Við hitt borðið, þar sem bandarisku
spilararnir sátu N.—S., gengu sagnir
þannig:
Suður — Vestur — Norður — Austur
I’ass 1 Hjarta 2 Tíglar 4 Hjörtu
4 Spaðar Pass Pass Dobl.
Pass Pa-ss Pass
Vestur lét út hjarta kóng og lét því
næst út laufa gosa. Sagnhafi gaf í borði,
sama gerði Auistur og fókk sagnhafi því
slaginn á laufa drottninigu heima. Sagn-
hafi trompaði nú 2 hjörtu í borði og 2
lauf heima áður en hann lét út tromp og
fengu því A.—V. aðeinis 2 slagi tii við-
bótar þ.e. á spaða ás og tígul ás. Banda-
ríska sveitin fékk 590 fyrir spilið og
vann því samtals 13 stig á þessu spili.
CnroiucTe or i\un& Magaaleua
Bach“ eftir Jean-Marie
Straub, „Signs of L.ife“, fyrsta
myndin gerð af YVerner Her-
tzog og „Artistes at the Top of
tlie Big Top: Disorientated“
eftir Aiexander Kluge, en sá
síðast nefndi Iiafði áður getið
sér frægð fyrir inyndina
„Yesterday Girl“. Vöktu allar
þessar niyndir mjög niikla at-
liygli og lof gagnrýnenda.
En ef kvikmyndaliátíðir geta
með réttu kalla/.t spegiii þess-
arar listgreinar hverju sinni,
l>á er framtíð hennar nokkuð
dökk í Þýzkalandi í dag. Sam-
kvæmt upplýsingum af kvik-
myndaiiátíðinni í Mannheim
1970, stefna þýzkar myndir
hreiniega beint í glötun. Hafa
þær tekið stefnu, sem lilotið
liefur nafnið „Iiljóðvarps-
myndir" (radio-films) og felst
í því, að koma kvikmyndavél-
inni fyrir í fastri stillingu,
skelia nokkrum persónum fyr-
ir framan hana, sem síðan i
bezta falli tala sanian í hálf-
tíma (um pólitík eða hvað sem
vera vill), áður en næstu
myndskipti eiga sér stað. Var |
einn af fyrrnefndum leikstjór-1
um, Jean-Marie Straub, (ásamt j|
Godard) ineðai þátttakenda í j
þessum stíl. Frá hinum leik- [
stjórunum hefur ekkert frétzt 1
undanfarið, og er því of
snemmt að spá nokkru um,
livað úr liinni þýzku „bylgju“
verður, að svo komnu máli.
Þráinn Bertelsson hefur um
nokkurt skeið skrifað kvik-
myndagagnrýni og aðrar grein
ar um kvikmyndir i dagblaðið
Vísi. Er ekki nema gott eitt um
álmga hans á kvikmyndum að
segja, og mættu fleiri vera
svona áhugasamir. En þegar
vfflur slæðast inn lijá okkur
f.vrir siysni þykir okkur vænt j
um, að bent sé á þær. í fyrr-
nefndu daghlaði, 3. febr. 1971,
skrifar Þráinn heilsíðugrein,
undir fyrirsögninni „Stanley
Kubrick og Napóleón“. Segir í
greininni, að Kubrick sé nú að
ljúka við mynd um Napóleón,
þar sem Rod Steiger leiki aðal-
lilntverkið. Smá leiðrétting:
Kuhrick ætlaði að gera
„Napóieón“ 1969, en af fram-
kvæmdum varð ekki. Hins veg
ar gerði rússneski ieikstjórinn,
Sergei Bondarchuk, „\Y7at-
erloo“, með Rod Steiger í lilut-
verki Napóleóns. Virðist liér
því liafa orðið nokkur brengi-
un á staðreyndum.
13. jan. síðastliðinn skrifaði
Þráinn gagnrýni um Rose-
mary’s Baby og sagði þá m.a.:
„Aðrir leikendur — (innskot:
þ.e. aðrir en Mia Farrow og
Jolin Cassevetes) — eru ekki
sérlega stór númer, og liafa,
sennilega vegna vonzku heims
ins, ekki náð mjög langt I Iist
sinni.“ Rutli Gordon, sem lék
gömlu konuna í næstu íbúð,
Minnie Castevet, hlaut samt
Oscars-verðlaun 1969, fyrir
leik sinn einmitt i Rosemary's
Bahy, sem bezta leikkona í
aukahlutverfci, en það telst
sennilega ekki, að vera „stórt
númer“.
Þráinn hefur að vísu lýst
andstöðu sinn.i á Oscars-verð-
laiinunuin yfirleltt og véfengt
gildi þeirra, sem ekki er nema
sjálfsagt, en er ekkt nokkuð
langt gengið að liafna tllvist
þiúrra með öllu?
Hvernig þjóðir
taka ósigri
Framih. af bls. 11
umbætur" lét Edmund Burke
í ljós ósk um nýtt og vaxandi
alme*ningsálit til fylgis við
gagngera endurskoðun á hinni
fornu og fúnu uppbyggingu
brezka ríkisins. Þessum óróa-
fullu öflum varð stríðið við
Ameriku brennidepill og hvati,
um leið og það varð valdastétt-
inni til biturrar sundrungar.
Vesöld fjöldans, skeytingar-
leysi hans um hrakfarirnar
hinum megin hafsins, brauzt út
í Ijósum loga í Gordon-óeirðun-
um árið 1780, þegar múgur
manns fór brennandi, ræn-
andi og ruplandi um London
dögum saman unz herflokkar
unnu bug á honum. „Héraða-
sambönd“ blómstruðu. Þessir
stjórnmálalegu hópar milli-
stéttafólks, íyrirrennarar nú-
tima flokksfélaga, sáu sér fyrst
verulegan leik á borði í hinum
almennu kosningum árið 1780,
sem áttu sér stað í skugga
styrjaldar er engu var nærri
sigri eftir fimm ára basi.
Brezkt þjóðfélag var nú
undir slíku fargi að við bylt-
ingu lá. Þær skoðanir voru
uppi, að frægðarskeið Bret-
lands væri á enda runnið.
Menn hneigðust til að bera
saman óhóf, flokkadrætti og
spillingu brezks þjóðfélags og
strangleikann og ættjarðarást-
ina, sem þeir ímynduðu sér hjá
hinum amerísku uppreisnar-
mönnum. Eins og Spánverjar á
sextándu öld litu Bretar á
hrakfarir sínar sem áfellisdóm.
12
Það var öllum ljóst nema
Georg þriðja og Germain,
að stöðva yrði styrjöldina við
Ameríku. Bretariki til láns varð
ósigurinn við Yorktown til að
sýna tímanlega fram á tilgangs
leysi þess að halda baráttunni
áfram. Germain, leiðtogi hauk-
anna, var sviptur embætti
snemma árs 1782. North sagði
af sér fremur en horfast í augu
við vísan ósigur í neðri mál-
stofunni. Ný Whiggastjórn
komst til valda, með það á
stefnuskrá að binda endi á styrj
öldina. Það dró ofurlitið úr sárs
aukanum af því að viðurkenna
endanlegan ósigur, að Rodney
vann fræknilegan sigur í Vest-
ur-Indíum yfir franska og
spænska flotanum, en í honum
var einnig fenginn hæfilegur
grundvöllur undir friðarsamn-
inga. Þó yfirgáfu Bretar bæki-
stöðvar sínar í Ameriku af
nokkru óðagoti og afdráttar-
leysi, eins og North lávarður
benti réttilega á. Enda þótt
brezki herinn héldi enn Charl-
eston, New York og Penob-
seot, gerðu þeir enga tilraun
til að nota þessa staði sem
samningatæki, til verndar rétt-
indum og eignum þeirra drott-
inhollu manna, sem veitt höfðu
þelm stuðning. Bretarnir höfðu
haldið of lengi í, en slepptu of
snögglega.
Þegar stríðið við Ameriku
var til lykta leitt, breyttist
hugarástandið í Bretlandi með
furöulegum hraða. Er Pitt hinn
yngri varð forsætisráðherra
árið 1783 risu von og sjálfs-
traust upp endurfædd með
brezku þjóðinni. Nú hófst um-
bótatími, sem aðeins dró úr við
upphaf frönsku stjórnarbylt-
ingarinnar. 1 stað þeirrar spill-
ingar og upplausnar, sem menn
höfðu séð blasa við er
styrjöldin stóð sem hæst, átti
Bretland eftir að verða auð-
ugra, voldugra og áhrifameira
út á við en nokkru sinni áður.
Þannig- reyndist brezk hag-
sýni betnr sem viðbrögð við
liernaðiiróförnm en spænskt
stæriiæti, kreddnblinda og
ófrjótt sjálfsháð; þingbnnd-
in konungsstjórn Breta, þótt
ófullkomin væri ef til vili á
þessum tíma, betur liæf til að
skjóta óförunum bak við sig og
byrja að nýju en einvaldsstjórn
Spánver ja. Ósigurinn í Ameríku
varð hrátt aðeins einn þcirra
afturkippa, sem verða af hend-
ingu á víð og dreif um sögu
mikiliar og fornar þjóðar —
ekki sá fyrsti, eins og Vietnam
virðist nú ætla að verða
Ameríku, og ekki heldur sá
síðasti.
Torfey Steinsdóttir þýddi.
Fyrsti íslenzki
kristniboðinn
Framíi. aif bls. 2
ingar í þessu efni eru hreinn
skáldskapur, en freistandi er
að álykta, að krafturinn i
Glahn hafi kveikt í einhverju
tundri í huga íslendingsins
Egils Þórhallasonar.
Hvað sem því líður, þá er hitt
staðreynd að ári siðar sendir
Egill umsókn sína um að verða
tekinn inn í grænlenzka trú-
boðsskólann sem f jórði stúdent.
En samkvæmt tillögu Páls Ege-
des er afgreiðslu umsóknar
hans frestað, þar til tveir hafi
útskrifazt úr skólanum. Þann 3.
júní 1763 var Egill loksins inn-
ritaður. En þá var búið að út-
skrifa þá skólabræður hans
Glahn og Christian Frederich
Björn ásamt Jörgen Svendrup.
Glahn fór til Holsteinsborgar,
Svendrup norður í Disco-flóa
og Björn til Godthaab. Þar
urðu þeir síra Egill síðar sam-
starfsmenn um skeið.
Bréf til landlæknis
Þegar hér er komið sögu,
kemur Bjarni landlæknir Páls-
son inn á sjónarsviðið. Hann
er nefnilega sá fyrsti heima á
Fróni, sem Egill gerir að trún-
aðarmanni sinum um þetta efni.
í bréfi þann 4. júli 1763 hefur
hann frá mörgu að segja.
Bjarni landlæknir færir þetta
bréf inn i bréfabók embættis-
ins ásamt svarbréfi sínu. Þar
kemur í ljós, að Bjarni hefur
verið Agli hjálplegur um margt
á liðnum árum, hefur m.a.
stuðlað að því, að hann fékk
vinnuna i Árnasafni. Agli hef-
ur nú boðizt að verða eftir-
maður Þorvalds Brochmanns
sem fornfræðiskrifari í Sví-
þjóð, en hann hefur hafnað þvi
vegna áhuga síns á að komast
til Grænlands. En nú hefur
hann verið samþykktur til trú-
boðsstarfa á Grænlandi og hef-
ur fengið aftur kóngsins ölm-
usu, Garð og Klaustur og 16
r.dala styirk. Ef trúboðið leyfir
honum ætlar hann einnig að
sækja fyrirlestra i náttúru-
fræðum („Chymien").
En í meginþætti bréfsins
kemur Egill inn á atriði, sem
hefur valdið miklum misskiln-
ingi hjá fræðimönnum undan-
farna áratugi, bæði innlendum
og erlendum. Það er hugmynd-
in um búsetu íslenzkra bænda
á Grænlandi, sem menn vissu,
að var hluti af sendiför síra
Egils til Grænlands. Því hafa
sumir viljað trúa því, að það
hafi fremur verið veraldlegur
áhugi en trúarlegur, sem hratt
sira Agli út í trúboðsstarfið.
Jafnvel hafa sumir haldið því
fram (og byggja það á þeim
beztu stoðum sem fyrir hendi
lágu), að sennilega hafi hug-
myndin upphaflega komið frá
Dalager kaupmanni í Godt-
haab. Bréf Egils til Bjarna
landlæknis gerir allar slíkar
tilgátur óþarfar, þvi að þar er
rækilega gerð grein fyrir upp-
hafi þessa máls.
Egill hefur haft veður af
því, að heima á íslandi er mað-
ur, sem haft hefur mikinn
áhuga á Grænlandi og Græn-
landstrúboði. Það er Jón prest-
ur Bjarnason á Ballará, sem
þýddi á íslenzku bækur eftir
Hans Egede, auk þess að hann
reyndi að læra grænlenzku
með sjálfsnámi. Þetta færði
Egill í tal við Pál Egede, kenn-
ara sinn, sem tók málinu vel og
óskaði þess, að Egill reyndi að
komast í samband við síra Jón,
og spyrja hann, hvort hann
væri ekki fús til að flytjast til
Grænlands með fjölskyldu
sína og nokkra bændur. Egill
hefur skrifað síra Jóni, og
væntir svars, en biður Bjarna
landlækni að vinna þessu máli
framgang meðal bænda.
1 svari Bjarna landlæknis
kemur í Ijós, að hann hefur á
stúdentsárum sínum j) Kaup-
mannahöfn talað við Pál Egede
um þetta mál. Afstaða hans er
mjög jákvæð, en hann mælir
með þvi, að Egede tali við þá
Skúla Magnússon landfógeta og
Magnús Gíslason amtmann um
þetta, er þeir komi til Hafnar
næsta vetur, þar eð þeir þekki
íbúa Islands og landshætti
allra manna bezt.
Bréf Egils undirstrikar það
enn einu sinni, hve áhugi
Egedefeðganna bæði á andleg-
um og veraldlegum málum
Grænlendinga var mikili.
Þama vill Páll Egede fá ís-
lenzka bændur til að búsetja
sig í fjörðunum á vesturströnd
Grænlands til að koma efna-
hag landsins á öruggari grund-
vöil.
Hvernig þessu máli reiddi af
sjáum við í næstu ritgerð.
Heimildir:
Islenzkar æviskrár.
Bréfabók Finns officialis
Jönssonar.
Bréfabók Bjarna landlækn-
is Pálssonar.
Finn Gad: Grönlands Histo-
rie, II. bindi: 1700—1782, Khn.
1969.
Dansk Biografisk leksikon
Kolbeinn Þorleifsson: Um
Grænlandstrúboðann Egil
Þórhallason, Orðið, 1965-66.
Fundargerðabækur Hins
konunglega trúboðsráðs.
Bréf og aðrar heimildir frá
þessum tima varðandi þetta
efni sem geymdar eru i Kaup
mannahöfn.
21. febrúar 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13