Lesbók Morgunblaðsins - 06.06.1971, Blaðsíða 11

Lesbók Morgunblaðsins - 06.06.1971, Blaðsíða 11
Stafholt í Borg:arfirði. Stundarkorn í Stafholti Eftir Gísla Brynjólfsson Stafholtsprestar 1866-1960 Sr. Gísli Einarsson Sr. Bergnr Björnsson upphleypt mynd: St. Georg vinntur drekann. Á altari getur að lita ýmsar kirkjulegar bækur, til notkun- ar við messugerðir fyrr og nú — sumar gamlar eins og t.d. Dominicale, þ.e. Guðspjötl og Pistlar með almennelegum Kol- lectum, þrykkt á Hóluim í Hjaltadal af Halldóri Eiríks- syni 1750. — Ennfremur Sákna bók 1847 sem ber þessa áskrift: Þessi bók tilheyrir Stafholts- kirkju og er henni gefin af sættastiptara Guðmundi Þórð- arsyni í Eskiholti þann 6ta sd. e. Trin 1849. Á aitarinu liggja milli stjakanna litlar sporöskju lagaðar Ó.P. oblátudósir úr silfri. Innan í víravikisum- gjörð á liokinu eru þessir staf- ir P.P.S. S.B.D. þ.e. Pétur Pétursson og Sigþrúður Bjarna dóttir. Sr. Péfcur var hér prest- ur og prófastur í 30 ár í byrj- un síðustu aldar. „Hann fékk ágætt orð, góður læknir, vel auðugur." Kona hans var prestsdóttir frá Mælifelli. Dótt ir þeirra, Arndís, átti sr. Friðrik Eggerz. Inni í altarinu er kaleikur og patína. Kaleikurinn er merkis- gripur; smiðaður af hinum mikla snillingi, Sigurði Þor- steinssyni frá Viðivöllum i Fljótsdal. Hann rak iðn sína lengi í Kaupmannahöfn og þótti einn af mestu gullsmiðum í öllu Danaveldi. Gripir hans þykja nú hinar mestu gersem- ar. í fyrra var tekanna, er hann hafði smíðað, seld í Kaup- mannahöfn á um kvartmilljón kr. (ísl.) Eftir Sigurð Þorsteinsson eru ýmsir góðir gripir hér á landi, sumir í Þjóðminjasafni, oblátu- dósir eru i Bessastaðakirkju og nokkrar kirkjur austanlands munu eiga kaleika, sem hann hefur smíðað. Gefendur kaleiksins i Staf- holtskirkju voru þau prófasts- hjónin sr. Sigurður Jónsson og mad. Sigríður Markúsdóttir. Er fangamark þeirra neðan á stétt inni S. J. S. og S. M. D. Sr. Sig'Urður hélt Stafholt 1740— 1766, þótti allgóður klerkur. Meðal barna hans og mad. Sig- riðar var „sú dyggðarika og óflekikaða jómfrú,“ Margrét, síð ari kona sr. Jóns Steingrímsson ar á Prestsbakka. Eftir að hafa skoðað kirkju- gripina göngum við út í vorið. Af háum kirkjutröppunum virð um við fyrir okkur staðinn. Hér er allt tiitölulega nýuppbyggt. — í tíð þeirra sr. Bergs próf- asts og frú Guðbjargar, sem sátu þennan stað 1937—1960 reis Stafholt upp úr stíi hins gamla tíma torfs og tiimiburs. Þá voru öll hús byggð af steini yfir fólk og fénað og mun þess lengi sjá merki. Fyrir neðan kirkjuna er einn af þessum stóru kirkju- görðum gömlu prestssetranna, sem þurfa svo mikla og ná- kvæma hirðu til þess að þeir séu í því standi, sem hæfir reit hinna látnu og minningu for- feðranna. Umgerð hans er hvít steinsteypa allt um kring með nýju reisulegu sálluhliði á aust urvegg. Innan þessara veggja hvíla kynslóðir þessarar grös- ugu, blómlegu byggðar um alda raðir. Mest af sögu þeirra er falið undir grænum, grónum leiðum hins nafnlausa fjölda. Nöfn hinna fáu, sem þekkt eru, standa hér skráð, sum á nýlega minnisvarða, önnur á gamlar leghellur hálísokknar i jörð eða stóra mosavaxna bauta- steina — enn önnur á ryðrauða steypujárnskrossa, sem gengur illa að standa réttum í gljúp- um grassverðinum. Við staðnæmumst við nokkra minni'svarða. Sumir þeirra bera nöfn prest anna, sem hér hafa þjónað. Þeir hafa i aldanna ráis verið bæði margir og merkir. Saga þeirra tekur yfir 100 bls. i Prestaæv- um Sighvats. Sr. Stefán Þorvaldsson (sá er kirkjuna reisti) og kona hans mad. Ingibjörg Jónsdóttir frá Höskuldsstöðum eiga hér stóran, burstarliaga stein með nöfnum Sínum sitt á hvorri hlið. Hjá honum stendur litill járn- kross með nafni Árna sonar þeirra, sem dó svo ungur, að- eins 25 ára nýútskrifaður úr Bessastaðaskóla. Þar er vitnað til þessara huggunarorða meist arans: Grát þú eigi (Lúkas 7). Sr. Stefán byrjaði prests- skap sinn á Knappsstöðum í StíflU'. Hann var vígður i Reykjavíkurdómkirkju 24. maí 1835. Vígslubróðir hans var Tómas Sæmundsson. Síðan var sr. Stefán prestur bæði á Mos- feiii í Mosfeilssveit og Hítar- nesi á Mýrum áður en hann kom í Stafholt 1866. Sr. Stefán hafði mikinn kostn að af byggingu Stafholtskirkju. Er sjóður hennar hrökk ekki til, varð hann að taka 600 kr. lán úr landssjóði til að ljúka byggingunn'i. Sr. Stefán var rausnarmaður og skörungur til framkvæmda. Hann var hesta- maður mikiil eins og þeir bræð- ur fleiri, t.d. sr. Björn i Holti. Hann var vel látinn í söfnuð- um sínuim, glaður i lund og góð hjartaður. Því segir Gröndal 1 grafskrift er hann setti þessum Staf holtsklerki: Gleði var í anda, gæzka 1 hjarta, stöðug og stór var lund. Nálægt miðjum kirkjugarðin- um vestanverðum standa tveTr járnkrossar hlið við hldð. Á þeim eru nöfn tveggja presta, sem hér sátu á síðustu öld, þeir sr. Eggert Bjarnason, land- læknis Pálssonar og sr. Einar Sæmundsson, prests á Útskál- um. Hann kallaði sig Einarsen. Sr. Einar var vigður 16. sd. e. Trin. 7. okt. 1821 ásamt sr. Stefáni Benediktssyni, sem þá fékk Hjarðarholt í Dölum. Þótti Geir biskupi þeir tæpir í lærdómnum. En sr. Einar tók sér mikið fram síðar, enda varð hann prófastur á Snæfellsnesi, er hann hafði fengið Setberg í Eyrarsveit. Sr. Einar var kominn yfir sextugt er hann fékk Stafholt og hélt hann það í 11 ár. Daði segir um sr. Einar i Prestasögum sínum, „að hann væri snotur að sjá, fjörmaður mikill sem faðir hans, góður skrifari, lipur í prestsverkum, vel liðinn af sóknarfólki sinu.“ Sighvatur bætir þvi við „að hann hafi verið góður ræðumað ur, skyldurækinn, gáfumaður og skáld gott., skemmtinn og mjög glaðlátur, var ei trútt um að hann hefði gaman af kára- skap og heimsku sumra manna." Kona sr. Einars var Kristjana Hansdóttir Wim gaard Reichdal, norsk í föður- ætt. „Hún hafði hár fagurt og svo mikið, að það félil niður að mitti en sögð ærið skapstór, hvers vegna þeim hjónum lán- aðist lítt hjúahadlið.“ (Daði). En Sighvafcur segir hún hafi verið valkvendi og að öilu hin sæmilegasta kona. Seinustu 5 Fi-iimhald á hls. 13. 6. júní 1971 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.