Lesbók Morgunblaðsins - 04.07.1971, Qupperneq 3

Ég geri mér grein fyrir því,
að islenzku fornljóðin eru
mestu Ijóð, sem ort hafa verið:
Baldursdraumur, Sonatorrek,
Völuspá. Carlyile endursagði
þætti úr Heimskringlu og vakti
mér áhuga á islenzkum bók-
menntum. Þá fór ég að lesa
Genmaniu Tacitusar, kynntist
loks Thule-útgáfunni þýzku af
fornsögunum. Fyrir fjórtán ár-
um impraði ég á því við nem-
endur mína í Buenos Aires, að
■nú skyldum við taka til hendi
og lesa engilsaxnesk ljóð, s.s.
Bjólfskviðu og Finnsborgarljóð-
ið. Þá kom í ljós, að þau fjöll-
uðu um norræna menn. Allar
persónurnar í Finnsborgarljóð-
inu eru Danir. Það vakti
áhuga minn og athygli að alíl-
ar persónurnar í þessum
gömlu engilsaxnesku Ijóðum
eru norrænt fólk. í upphafi
Bjólfskviðu er talað um Dani:
Hwæt, we Gar-Dena
in geardagum
þeodcyninga
þrym gefrunon,
Við höfum heyrt um ljómann
af spjótdönum. . .
Norrænir menn hafa mikið
komið við enska sögu. Egill
skildi Englendinga, þegar
hann barðist með Aðalsteini
konungi gegn Skotum. Það
voru ekki aðeins þungar brún
ir Egils, sem ýttu undir konung
að rétta honum hringinn á
sverðsoddi. Þeir gátu ta'lað
saman. En einhver munur hef-
ur verið á framburði engilsaxa
og norrænna manna og er gott
dæmi þess, þegar Styrkár stali
ari Haralds konungs Sigurðs-
sonar hittir vagnkarlinn enska
í skemmtilegri frásögn Heims-
kringlu: „Þú munt vera Norð-
maðr, kenni ek mál þitt,“ sagði
karlinn.
Norrænir menn skópu heims-
menningu, sem er einsdæmi.
Þess vegna er ég kominn hing-
að. Ég er þakklátur fyrir að
vera hér. Ég mun aldrei
gleyma þessu landi. Að þessi
draumur sku'li hafa rætzt! Ég
hlusta á fólkið tala íslenzku.
Ég heyri sama má'lið og for-
feður þess, sem ég dái, töluðu
sín á milli. Kannski með svo-
lítið öðrum brag. Ég hef mínar
hugmyndir um það, en samt
sem áður iifir þessi tunga hér.
Hvernig eigum við að þakka
ykkur fyrir að hafa varðveitt
þessar bókmenntir, þessa sögu
og þessa tungu? Ég gerði mér
fljótlega ljóst að blómi germ-
anskrar menningar er varð
veittur hér. Norræn menning
er kóróna hennar. Annars stað
ar t.d. í Hollandi, Belgíu,
Þýzkalandi og Bretlandi, eyði-
lagðist þessi forna menning í
róti kristinnar ásóknar. f trúar
bragðaátökum. En á íslandi
varðveittist forn germanskur
anfur. Það er meira af germ-
önsíkum viðhorfum í engilsaxn
eskum arfi en þýzkum. Þýzk-
ar bökmenntir hafa verið svo
r óm a n tísk ar. Thule-útgáfan
var ágæt á sínum tíma. En nú
höfum við fengið Isilendingasög
urnar betur þýddar af Magnús-
syni. Ég hef verið að reyna að
iæra íslenzku undanfarin ár.
Á hverjum iaugardegi og
sunnudegi komum við nokkrir
nemendur minir saman, drög-
um okkur út úr þys Buenos
Aires og förum yfir íslenZkar
bökmenntir. Við erum nýbúin
að lesa kaflann um Egil og
Þorgerði, þegar hún gengur í
lokrekkjuna til hans. Ég hef
mikið að gera og þess vegna
get ég þvi miður ekki lagt
stund á íslenzku nema um helg
ar. Ég geri það ekki af hégóma
skap, heldur þörf, gleði. Sér-
fræðingur í engilsaxnesku hlýt
ur fyrr eða síðar að dragast að
fornum íslenzkum menningar-
arfi. Þetta er eins og að heill-
ast af sólsetri, eða verða ást-
fanginn."
V.
Við vorum komin á Hellis-
heiði og ekki seinna vænna að
minnast á landið hans, Argen-
tínu. „Siðasta alvarlega orrust-
an þar var háð 1879,“ sagði
hann, „þegar hvitir menn voru
sigraðir, stungu indiánarnir
þá spjótum. Indiánarnir réðust
á stórbýlin, stálu nautgripum
og fóru með ránum. Þeir voru
meiri hestamenn en hvitu kú-
rekarnir. Þeir riðu alltaf ber-
bakt, notuðu aldrei spora. Þeir
töluðu við hestana sina. Milli
þeirra og hestanna rikti djúp
vinátta, skilningur. En indián-
arnir voru mjög frumstætt
fölk. Þegar ég var drengur,
var sagt við mig: „Viltu vita
eitthvað um stærðfræði Pamp
asindiánanna?" Ég var ekkert
sérstaklega æstur í það. „Ég er
ekki viss um að ég skilji hana,“
sagði ég. „O-jú, hún er mjög .
einföld. Þeir telja svona: einn ..
tveir . . þrír . . fjórir . . . marg-
ir . . .“ Þeir voru miklir hesta-
menn og sem slíkir höfðu þeir
enga þörf fyrir stærðfræði.
Þeir tömdu hestana sína frá-
bærilega vel. Ég kynntist þeim
lítið. En ég þekkti fólkið, sem
lýst er í Fleygnum. Að vísu
ekki þær sömu persónur sem
koma fyrir í sögunni. Þær eru
tilbúningur. En fóik svipað
þeim. Þegar ég var að aJlasit
upp í Buenos Aires var fullt af
sliíiku fðlki í úthverfunum.
Margir báru á sér hnifa. Sá
var hugrakkastur, sem átti
hniif með stytzta blaðinu.
Ég á ekki siifur að grafa
eins og Egill og enga þræla að
vinna verkið. Tímarnir hafa
breytzt, þótt fjöllin séu þau
sömu í Mosfellsdal. En blindu
mína á ég sameiginiega með
Agli. Um hana fjallar siðasta
bók mín, Lofgjörð til myrknrs
ins. Þar lofsyng ég blinduna.
Ég held hún hafi gert mér
margt bæriilegt, bærilegra en
áður, Skerpt skilning minn.
Stytt mér leiðina að sjálfum
mér. Áður þurfti ég alltaf að
vera að lesa og hitta fólk. Nú
get ég hugsað. Blindu fylgir
ekki sársauki. Blinda er oít
arfgengur sjúkdómur. Faðir
minn og amma voru bæði orð-
in blind, þegar þau dóu. Þau
kvörtuðu ekki. En heyrnar-
laust fó'lk á verri daga. Það
verður fyrir aðkasti, menn
gera of't grín að því. Ég heid
— ég verð að minnsta kosti að
líta svo á, því að það er
skylda mín að gera það — að
blindan hafi aukið mér skarp
Skyggni. Ég held ég skrifi nú
betur en áður. Blindan kom
hægt. Ég gat lesið og skrifað
meira o^g minna 1955, en sá að
eins stóra stafi. Nú get ég að
vísu skrifað naifinið mibt, en ég
;hef ekki séð það í mörg ár.“
Jorge Luis Borges
LESANDI
Ég læt öðrum það eftir að hrósa sér
af því sem þeir hafa skrifað.
Sjálfur er ég stoltur af því sem ég hef lesið um dagana.
Ég var kannski ekki neinn málfræðingur,
öðrum fróðari um fallbeygingar, hætti sagna,
hin hægfara skipti og ummyndanir hljóða,
eins og harðnandi d-ið sem breytist í t,
eða náinn skyldleika g og k,
en um ótal mörg ár hafa tungumál
haldið huga mínum föngnum.
Ég hef félagsiskap við Virgil um nætur,
að hafa kunnað latínu og týnt henni niður
er engu síður eign; gleymskan
er kjallarahola minnisins, ein mynda þess,
hin hliðin á peningnum, sú, sem engin sér.
Meðan fánýtar sýnir og flestum hugljúfari
andlit og máðar arkir
dofnuðu fyrir augum mér
gleymdi ég mér við lestur járntungunnar,
sem forfeður mínir skráðu á forðum
einmanailei'k og glamur sverða,
og nú, að liðnum sjö hundruðum ára,
frá Últíma Thule
berst mér rödd þín, Snorri Sturluson.
Ungur maður, sem sezt við lestur, agar
líf sitt nákvæmlega skilgreindu námi,
þræðir bókaormasióðir til öruggrar þekkingar.
Á mínum aldri er allt sem ég tekst á hendur ævintýri
sem jaðrar við nóttina.
Ég mun aldrei ná valdi á forntungu Norðursins,
aldrei sökkva gráðugum höndum í gullið Sigurðar.
Það sem ég færist í fang á sér engan endi
en verður alla mína daga félagi minn,
dularfullur eins og alheimurinn,
dularfullur eins og ég, lærdómsleitandinn.
Sonja Diego þýddi
4. júlí 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3