Lesbók Morgunblaðsins - 08.10.1972, Blaðsíða 13

EIN versta plága samtímans er hávaði,
sem dynur á fólki jafnt og þétt, hvort
heldur það er heima hjá sér, á ferðalög-
um, úti á götu eða á vinnustað. Stundum
virðist svo sem hvergi sé frið að finna;
allsstaðar eru einhver tœknileg snilldar-
brögð til að framleiða hávaða, nema
ef vera skyldi í Þjófadölum eða
á Kaldadal. Sumt af þeim hávaða, sem til
verður á vinnustöðum, er erfitt eða jafn-
vel ómögulegt að koma í veg fyrir og
hávaðinn í umferðinni á rœtur sínar að
rekja til þess, að við búum enn að sprengi-
hreyfli, sem á síðari hluta tuttugustu ald-
ar œtti að heyra sögunni til. En hljóðlát-
ari aflgjafi hefur því miður látið standa
á sér, þrátt fyrir bjartsýna spádóma fyrir
svo sem tveimur áratugum. Venjulegur
umferðarhávaði er þó sem skrjáf í stráum
á móti þeim gauragangi, sem verður á
flugvöllum og í nánd við þá. Okkur finnst
stórkostlegt að geta flogið til Englands á
tveimur klukkustundum. En líti maður
á óþverrann í kjölfari þotunnar við flug-
tak, að ekki sé nú talað um hávaðann, þá
liggur í augum uppi, að hér er verið að
taka út í reikning, sem framtíðin verð-
ur að greiða.
Verulegur hluti þess hávaða, sem dag-
lega dynur á fólki, er þó sjálfskaparvíti.
Einhverra hluta vegna yfirgnœfir sjón-
varpshávaðinn allt þá stund, sem útsend-
ing fer fram og felst veruleg sáluhjálp í
því, hvað tíminn er stuttur. Vtvarpið gerir
þó meira en að vinna mismuninn upp með
tímalengdinni. Að öllu samanlögðu magn-
ar það desíbelin meira en flest annað, en
músík, sem enginn hlustar á og blandast
ótal öðrum hljóðum, er raunar engin
músík, heldur nánast hávaði. Þarmeð er
ekki sagt að það sé út af fyrir sig slœmt
að útvarpa músík. Það er vitaskuld sjálf-
sagður hlutur. Hitt er undrunarefni, hvað
hlustendur kunna illa að umgangast þetta
tœki eftir fjörutíu ára viðkynningu.
Á sumum vinnustöðum magna vélar og
efni verúlegan hávaða. Þannig er það til
dæmis í járn- og blikksmiðjum, prent-
smiðjum og mörgum verkstœðum. Samt
þykir alveg sjálfsagt að freista þess að
láta útvarpið yfirgnæfa, rétt eins og hitt
sé ekki nógu bölvað. Þótt ótrúlegt megi
virðast, skilst mér að það heyri til al-
mennra mannréttinda á vinnustað að f&
að hafa þennan hávaða, sem aldrei gef-
ur hvíld. Venjulega er það illa séð, ef
einhverjum þylcir nóg um og reynir að
draga niður í útvarpstækinu.
Það er vísindalega sannað, að hávaði
hefur mjög slæm áhrif á starfsemi og
getu heilans. Við ákveðinn hávaða stór-
minnkar hœfileikinn til einbeitingar; einn-
ig dofnar minnið. Viðbrögð verða öll
seinni og langtíma áhrif hávaðans verða
þau, að mönnum finnst þeir útkeyrðir.
Áhrifin á taugakerfið eru eins og við má
búast, enda hefur taugaveiklun orðið eitt
helzta umkvörtunarefni fólks eftir að
tæknin fór fyrir alvöru að rétta að því
þennan beizka bikar. Hávaði dregur stór-
lega úr afköstum. Niðurstöður banda-
rískrar rannsóknar bentu til að afköst
minnkuðu um 30% hjá þeim, sem vinna
með einhverju móti líkamlega vinnu, en
60% hjá skrifstofufólki, sem þarf að ein-
beita athyglinni.
Uppá síðkastið hefur mikið verið rœtt
um umhverfisvernd. Okkur kemur sam-
an um að líða ekki sóðaskap á almanna-
færi og eitt sinn var rekið upp rama-
kvein útaf frárennsli frá hesthúsum, sem
átti að vera farið að menga Elliðaárnar.
Það er auðvitað gott eitt um það að segja
að vera svona vel á verði. En einn þátt
umhverfisverndar vantar; ef strákur í
næsta húsi á skellinöðru, þá þykir alveg
sjálfsagt að hann fái að framleiða þann
hávaða, sem honum sýnist, jafnvel þótt
þú verðir að skríða undir sœng til að þola
við. Ef sá hinn sami magnaði upp ein-
hverja ólykt, þœtti sjálfsagt að láta til
skarar skríða. En hávaðinn er nokkurs-
konar heilög kýr og fær að vera í friði.
Með rafknúnum mögnurum hefur í
seinrpi tíð náðst merkilegur árangur í því
að gera félagsheimili og danshús óþolandi.
Hvergi er lýðurinn látinn hafa það eins
óþvegið og á sveitaböllunum. Verðir laga
hafa þótzt taka eftir því við samkomu-
staði, að unglingar koma dasaðir og nán-
ast sem í öðrum heimi út úr þessari
kvörn; einhversstaðar sá ég bent á, að
áhrifin vœru svipuð ölvun, en hvað verð-
ur eftir af heyrninni hjá þessu fólki á
fullorðinsárunum, er svo önnur spurning.
Vonandi verður popkynslóðin í dag ekki
heyrnarlaus kynslóð uppúr aldamót-
unum.
Sá tími er fyrir bí, að fólk geti rœðzt
við eins og siðaðar manneskjur, þar sem
dansmúsik er á annað borð. Þó kunna að
vera einhverjar undantekningar til. Marg-
sinnis hef ég orðið þess var, einkum í fé-
lagsheimilum, að einstaka samkomugestir
biðja hljómsveitina náðarsamlegast að
draga úr hávaðanum. En þar er talað fyr-
ir daufum eyrum, enda heyrnin sennilega
mjög farin að daprast. Á hjónabálli í ná-
grenni Reykjavíkur, þar sem fólkið var
komið til að rabba saman og hafa það
huggúlegt, var hinum svinnu músíköntum
gert skiljanlegt, að þeir gœtu pakkað sín-
um rafmagnskössum saman, ef þeir héldu
að þeir hefðu verið fengnir til að æra
samkomugesti. Þá loksins var dregið úr
offorsi hávaöans.
Umhverfi af þessu tagi skapar smám
saman hina hávaðasjúku manneskju, sem
lifir undir þeirri bölvun að þrá hávaða, en
þolir hann samt ekki. Þá verður lítil
fróun í hinum mildari tónum náttúrunn-
ar: kvaki fugls í mó, þyt vinda og gjálfri
fjallalækjarins. Og þá verður lítil unun í
að hlusta á þögnina, sem enn er þó til a
íslandi, ef betur er að gáð.
Gísli Sigurðsson.
Smásagan
Framh. af bls. 5
líklega eitthvað tíu árum, með
dökkblá augu og dökkt hár,
sem hún lét vaxa og náði henni
í beltisstað, sagði hann. Eftir
lýsingu hans að dasma var liún
mjög fögur kona. Rétt eins og
stæði vaeri hún að skrifa bók,
og yrði að hafa heimildarritin
við höndina, annars yrði hún
í vandræðum með að ljúka við
bókina. Lannisfreehjónin um-
gengust hóp af rithöfundum,
listamönnum og alls konar
betra fólki. Mér fannst það ein
kennilegt, að þrátt fyrir allt
þetta tal um hana, hafði hann
hvergi mynd af henni á glám-
bekk, og ég spurði hann að
þessu. En hann brosti og sagði,
að engin mynd gæti „gert
lienni fullkomin skil“, en þó
hefði hann litla augnabliks-
mynd af henni, og hana sýndi
liann mér. Ég skal alveg játa,
að hún var falleg, og eins hitt,
að myndin hefur varla „gert
henni f ullkomin skil.“
— Ég hlakka til að sjá hana,
sagði ég.
— Það lái ég yður ekki, sama
segja flestir karlmenn. Hún
hefur alltaf verið mjög vinsæl.
—O—
Dagarnir siluðust áfram.
Fetta var sami hringurinn:
Hreingeming, skák og fiskveið
ar. Stundum tefldum við
hverja skákina eftir aðra —
allt síðdegi og kvöld fór í ein-
tóma skák. Stundum virtist
hann ekkert vilja tala —
hann var niðurdreginn og gat
setið heilan og hálfan daginn
yfir einhverjum lögfræðiskjöl-
um í glerveggjaskálanum, eða
úti á opnu svölunum, og horft
yfir í skóginn eða út á vatn-
ið. Og stundum sat hann með
reist höfuðið, rétt eins og hann
væri að hlusta.
Stundum horfði ég á hann,
án þess að láta sjá mig. Það
var einkennilegt. Iȇ leit
liann kring um sig, eins og í
laumi, rétt eins og liann bygg-
ist við, að einhverjum skyti
upp. Stundum gekk ég beint að
honiun og alltaf kom hann ein-
hvern veginn upp um sig.
— Hefur nokkur verið hér á
ferli í dag? eða: — heyrið þér
nokkurt fótatak, Jack? En ég
lieyrði aldrei neitt. Mér skild-
ist þetta bara vera taugarnar,
og að hann væri hvíldar þurfi.
Svona gekk þetta nokkra
daga.
En svo var annað á seyði,
sem ég botnaði ekki í. Það var
blauti liurðarlásinn og votu
fótsporin á gólfinu. Oftast
tókst mér að komast á fætur á
undan honunt — nógu snemrna
til þess að hreinsa þetta, áður
en hann kæmi auga á það. En
stundum höfðu sporin á tepp-
inu ekki þornað. Hann sagði
nú ekki neitt lengur, heldur
leit í hina áttina, eins og hann
sæi ekki neitt. Ég gat ekki
gleymt þessu, og langaði hvað
eftir annað að spyrja hann um
þetta en eitthvað í augnaráði
hans aftraði mér. Mig langaði
að vita, hvernig á því stæði, að
ef hann færi út að synda í
vatninu, þá kæmi hann aftur
sjóblautur. J»ví að alltaf var
þetta saltvatn, ég gat smakk-
að á því og gerði það líka, og
ég gat fundið seltuna á hönd-
unum. Ég var aldrei í minnsta
vafa um þetta. En hvernig
hann færi að þessu, vissi ég
ekki, enda þótt ég sæti stund-
um lengi og bryti inn það heil-
ann. Það rann breiður lækur
úr yatninu og til sjávar og
varð að dálítilli á, áður en
komið var út í Atlanzhafið, en
vitanlega var lika ferskvatn í
þessum Iæk.
Mér datt í hug, að bezta ráð
ið væri að standa hann að
verki. Ég sofnaði því ekkert
eina nóttina, en sat uppi og
hlustaði. Ég heyrði hann aldrei
fara út, en ég heyrði hann
koma inn. Ganga eftir forstof-
unni, næstum hljóðlaust og ég
var alveg að því kominn að
þjóta fram og koma honum á
óvart, þegar ég heyrði ókunna
rödd:
— Roger, sagði hún. — Rog-
er!
Þetta var kvenrödd að kalla
á hr. Lannisfree, og hún virt-
ist vera rétt utan við hurðina
hjá honum. Hún kallaði hásri
ákafri rödd, rétt eins og hún
þyrfti endilega að ná í hann,
en samt var rómurinn eitthvað
skipandi.
— Roger! kallaði hún í
hörkulegu hvisli. — Roger!
Það var eitthvað í röddinni,
sem vakti mér hroll. Stundum
bað hún, stimdum skipaði hún,
og stundum grét hún. Þetta
var hræðilegt. Mér datt í hug,
að meðan Lannisfree biði eftir
konunni sinni, væri hann í
tygjum við annan kvenmann.
Þetta hélt ég og þvi fór ég
ekki út úr herberginu mínu þá
nótt, heldur beið þess bara, að
hann svaraði, en það gerði
hann aldrei — lá bara þarna í
herberginu sínu, bylti sér og
umlaði og nokkrum sinnum
stundi hann eins og í vondum
draumi.
Um morguninn voru sporin
þarna enn og hurðarlásinn
blautur. Ég athugaði þessi um-
merki vandlega og eitt sporið
var ekki eins ógreinilegt og
liin, og líkist mest spori eftir
kvenfót. Ég þurrkaði þau öll og
þau voru orðin alveg þurr, áður
en hann kom á fætur.
Hann leit illa út liennan
morgun, rétt eins og honum
hefði elcki orðið svefnsamt.
— Heyrðuð þér nokkuð í
nótt, Jack? spurði hann.
Vitanlega vildi ég ekki láta
hann halda, að ég liefði neitt
heyrt, ef hann skyldi vera i
tygjum við einhverja konu
8. október 1972
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 13