Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1973, Page 1

Matthías Johannessen
iSLAND
í MIÐ-
EVRÓPU
Gengið á fund Wagners og
Lúðvíks II Bæjarakonungs
Neuschwanstein, hin fræfi:a hiill Lúðvíks II. Bæjara-
konungs.
Grein þessi gæti hafizt með
gamalkunnum orðum: einu
sinni var kóngur og drottning i
ríki sínu. . . Þetta er sem sagt
ævintýri, sem jafnframt á sér
sögulegar forsendur m.a. Is-
land og íslenzkar bókmenntir,
og er þáttur í sagnfræði og
menningu Evrópu: annars veg
ar áþreifanlegar staðreyndir,
þar sem standa hallir ævintýra
íkónigslims, Lúðviiks II í miðri
Evrópu og hins vegar óperur
Richards Wagners, sem hafa
borið þetta ævintýri um allan
heim.
Á þetta ævintýri allt setur
sjálfiur L/úðvík II aif Bæjem
meiri svip en hvað hann dreg-
ur dám af því. Hann unni að
vísu þessu 'góðgeðja, óspillta
og uippr.umaJeiga fólki sLniu í Suð
ur-Bæjerm og það honum. Hann
unni list þessa fólks og ölp-
unum; dýrunum, trjánum og
blómunum sem áttu þá að jarð-
vegi og umgjörð. Hann var
þekktur fyrir hallirnar, sem
hann lét reisa og eru eins og
klipptar út úr Grimmsævintýr
um, en samt miklu ævintýra-
legri. Ólýsanlegar með orðum.
Ég sá tvær þeirra: Linderhof
og Neuschwanstein. Linderhof
er um 20 mínútna akstur frá
Oberammergau inn í Foralp-
ana, þar sem hún leynist í
fjallshlíðinni, en handan
þröngs dalsins leituðu síðustu
Ieifarnar af foringjaliði Hitlers
skjóls undir lok styrjaldarinn-
ar. (Þeir og þúsund ára ríkið
fórust á mis. I fjarlægð grillir
í góðu veð'ri i Zugspiitz, hæsita
tind Þýzkalands. Hann er blár
og léttir íslenzkum augum, sem
eru orðin hálf dösuð af að
horfa sífellt á allt þetta fín-
lega, græna landslag, sem er
engu líkara en vönduðum út-
saumi. Neuschwanstein stend-
ur hátt í hliðum þessara fjalla
í áttina til Wies-kirkju frá Ob-
erammergau, en ekki austur-
rísku landamæranna, sem eru
skammt frá Linderhof. Neu-
schwanstein horfir við Ammer-
dal, þar sem menning Norður-
og SuðurEvrópu hittust endur
fyriir l'ömigu, eims oig á öLLu
þessu svæði, og undrið mikla
igerðiist: endurrei'sn nýrrar
menningar, þúsund ára ríkis.
Nýr tími fór í hönd á þess-
um vegamótum. Nú hefur sá
tími sáð fræjum sínum of ver-
öld alla. Neuschwanstein stend
ur í fjallshlíðinni um 1000 metr
um fyrir ofan sjávarmál, í stil
við fornar þýzkar kastalahall-
ir, prýdd myndum og málverk-
um, en þó ekki eins ævintýra-
lega og Schloss Linderhof, þar
sem speglasalir og ótrúlegustu
skreytingar breyta veruleikan-
um í undraverðan ævintýra-
heim, um leið og inn er komið.
1 þessum höllum má auðvitað
sjá hainidibragð bæjersks
bændafólks, tréskurðarlistina
(holzschnitzerei), í allri sinni
dýrð. En þó eru ILka — og
kanmski fyirsit og siðaist — sa'l-
ir og garðar með Versali- og
suðræna list að fyrirmynd,
heimflutt menning, en ekki
'heimatilíbúin. Lúðvik II Bæj-
arakonungur var af ætt Bour-
bóna og stoltur af forfeðrum
sínum, eins og sjá má á mál-
verkum sem hanga i Linderhof.
Hallir þessar heimsækja
hundruð þúsunda ferðamanna
á ári hverju — og éevintýra-
kóngurinn og umhverfi hans
líður engum úr minni, sem á
annað borð kynnist því.
Einimitt hér hlaiut .hann að
eiga heima, auðvitað.
En íslendingum ætti hann að
vera íhugunarefni vegna ástar
hans á fornum islenzkum ljóð-
sögum, germönskum arfi, sem á
ekkert skylt við Versali og
Vatikanið, en er varðveittur í
„Nibelungenlied", eða Nifl-
ungaljóði, Völsunga sögu, og
Eddu Islendinga. Þessa ást
hlaiut Lúðlvi'k konuingur í arf
frá föður simum, MaximiMan II
sem byggði Hohensehwangau á
hæð handan við Neuschwan-
stein.
En heimurinn stendur eink-
um og sér í lagi í þakkarskuld
við ævintýrakónginn i Bæjern
vegna ástar hans á Wagner og
verkum hans. Þá þótti goðgá
að meta, hvað þá unna, verk-
um þessa manns eða honum
sjálfum, enda var hann bylt-
ÍTTgarmaður í liisrfc og stórmennsk
an holdi klædd; en hann .var
líka baráttan, misskilningurinn
vesöldin, fátæktin í sinni ömur-
legustu mynd. AMrei hefur
Iistamaður átt jafn marga
fjandmenn, hefur verið sagt
um Wagner. Hainn var tfyrirlit-
inn byltingarmaður í list sinni,
ekki sízt vegna leiðsögustefj-
anna í verkum hans og aríu-
leysis, sem þá þótti jaðra við
algjört heilsuleysi í iistinni;
nú — að sögn virts fræði-
manns, jafn mikilvægur óperu-
'listiimni og Shakespeare leik-
ritagerðinni, enda reyndi
Wagner á unga aldri að snara
verkum Englendingsins yfir á
þýzku og finnast þess enn ágæt
dæmi. Óperur hans eru sung-
in leikrit. Hann reyndi að
vanda texta sinn eftir föngum.
Ungur vildi hann verða skáld
og skáldlega æð átti hann frá
upphafi eins og sjá má af texta
hans, sem stendur nær ljóðstíl
íslenzku hetjukvæðanna en rím
Framh. á bls. 8