Lesbók Morgunblaðsins - 13.05.1973, Qupperneq 6

Guðný heima hjá sér. Kinrt kjörgrripa hennar er þessi sófi, sem prýddur er
fallegfum útsaumi eftir hana.
ur, eða Iþá að við Ikiomum sam-
an og isungum, sjtundum með
möoqgum röddum. Það var
mamma, sem var 'lóifið og sáiin
i þessu, þvfi Ihún vair söngelssk
og Ihaifði fagira rödd og amilkla.
Jakob smfiðaði ELtið orgel og var
'það igóð úrlbót."
Guðnýjiu verður á þessum
bókarkaíla tóðrætt um Ihina
einstæðu réttlætislkiennd Jóns
föður hennar og nefnir sem
dasmi, að eitt sinn vair hann
staddur S Lef-oliverzlun á Eyr-
airtoaMta þeirra erinda að
leggja inn utoina sána, en toann
var íjánrfikur og lagði inn
núkla ull: „Þá kom S búðina
roskinn maður, ékki vel klædd
ur, með niokkiur pund aif ul'l.
Búðarmennimir vtísuðu honum
burt með vöru sSna, sögðu iull-
ina illa -þvegna ag tínisl'ulagða.
Pabbi geGík til mamnsins,
keypti af 'honum ul'l hans, kast
aði henni saman við sína, og
sagði við verzlunanstjörann,
sem þar var staddur: „Ég get
tekið alia mlína ull og ifarið með
toana heim, ef þú óskar þess,
en þetta skal fylgja með, tovert
sem toún fer“.“
Þessi tojálpsemi og sam-
úð með 'lítilmagnanum var Þor-
steini Erlingssyni mjög að
skapi, en þeiir Þorsteinn og
Jón S GaltaM'li toöfðu þekkzt
vel. Jón dó síðla árs 1908 og
Þorsteinn oirti um hann erfi-
ljóð. Þar er þetta erindi:
Svo fannst toonum
sem hvers manms traust
ætti á hans umlhygigju
Eevikröfu,
þvl áttu vinir hans
viitaðsgjafa,
brúður hans hamintgju
böm toans íöður.
Liðlega tvátug að aldiri hélt
Guðný frá Galtafelli að heim-
an. Sama ár tomugðu ÍOreldrar
hennar búi. Hún segir:
„Ég vildi menntast og kom-
ast langt, læra. Ég var svo mik
ið fyrir að 'laara. Bræðrum mín-
um hatfði staðið rtid Iboða að
■gamga menntaveginn og fara í
Laitinuskólann. En af okkur
systkinunum toafði ég mestan
átouga á þeirri braut. Ég vildi
fara í Latmuskólanm. En pabbi
aftók það og sagði: „Þú, kven-
maðurinm, hvaða erindi æftli þú
eigir í Latinuskólann?““
Eftir að haífa lært dönsku og
íleira toóklegit hjá séra Va'lde-
mar á Stóra Núpi, fór Guðný
í Kvennaskólann og sáðan á
þrenn vomámskeið 5 Kennara-
skólamum, elftir að séra Magnús
Helgasom frá Birtinigatoolti
varð Skólastjóri þar. Jaifn'framt
fór hún að vinna við 'kemmslu
og ar skemmst af þvú að segja,
að Guðný gerði kennslu að
ævistarfi. Það varð 'langur fer-
ill við sundurleitar og stund-
iim frumstæðar aðstæður: Heim
iliskennsl'a á Húnaþingi, far-
kennsla á Lamdsveit ag Hrepp-
'Um, skólakennsla á Núpi
á Dýralfirði og Vestmammaeyj-
um, svo eitthvað sé nefnt.
Ég minntdst á Kaupmanna-
haif nardvölina, .teikninámið.
„Ég var þá ákveðin á að
leggja fyrir mig 'kennslu,“ seg-
ir Guðný, „og Ásgeir Ásgeirs-
son sáðar forseti lét mig haJfa
kennararéttindi út á þá starfs-
reynslu, sem ég þá hafði. En
tá'l' að Iberja á brestina álkvað
éig að fara á Kennanaháskól-
ann á Kaupmannatoölfn og þar
var ég ium eins áirs skeið. Jafn-
framt reyndi ég að Oáta gaml-
an draum rætast. Ég Ihafði ailt-
af þráð að læra að syngja.
Þarna var tækifærið og nú fór
ég að gamni mániu á sömgnám.
Það var ibara fyrir mig sjálfa.
Af'tur á móti sótti ég tima í
tei’knimgu á Det Tefcniske Sel-
Skabs Skole, þar sem Einar
hafði 'lært, en 'það var gert
vagna þess að mig langaði til
að geta kennt tei'kningu."
„Var ekki Kaupmannalhöfn
toeillandi á þessum árum?“
„Jú, Kaupmannafhöfh var
heiilandi á sinn hátt. Eg tounni
ágætlega við mig þar meðan á
dvölinni stóð. En mig lamgaði
samt allltal heim og það kom
aldrei til greina að setjast þar
að.“
„Og svo Irom að þvá að þú
giiftir þig.“
„Ójá, en hjónabandið varð
ekki mjög lamgt og hægt að af-
igreiða þá sögu á fáum orðum.
Llíklega hefur aldrei verið mik
i'l framtið á þeim ráðahag; ég
komin að fertugu en maðurinn
eitfhvað tuttugu og þriggja ára.
Við eigmuðumst eina dóttur og
sambúðin stóð á seytjám ár. Við
byrjuðum búskap i húsi við
'Lindargtötuna, en ffluttumst það
an á Skólavörðustíginn. Og svo
kom að þvá að við byggðum
þetta hús á 'Sjafnargötu 4. Það
var árið 1932, þegar tareppan
var S hámarki. Þessvegna kom
það hastarlega niður á mér,
þegar eiginmaðutrinn yfirgaf
toeimilið, en ég stóð eftir með
dóttur okkar unga og urmul af
stauldum. En mér féll þessi
staður vel og langaði til að
toalda húsinu. Þótt ég legði
hart að mér við kennslu og
handavinnu, torötak það
gkaimmt. En bræður mánir fcoimu
mér til hjálpar og mór tókst
að halda húsinu. Samt hef ég
aldrei igetað veitt mér að nota
ábúðina til fulls. Móti suðri er
stór og sóMk stofa. Ég leigði
toana til að létta róðurinm og
ég leigi hana enn. Þótt liðin séu
40 ár síðan ég fluttist í þetta
hús, hef ég ekki getað flutzt í
stofuna. Hér áður fyrr leigði ég
fjölSkyldum með aðgangi að
eldhúsinu. Núna sfcil ég ekki,
ihvemig ég fór að þvá. Það er
afskaplega þvingandi að hafa
aðrar konur á eldhúsinu sánu.“
Svo kemur rúsínan, sjálf
rúsínan, sem venjulega er höfð
á pylsuendanum. Guðný tekur
fram stórt umslag og imnanúr
þvá bunka af vélrituðum örk-
um. Og Ihún segir:
„Ég hef verið að gema mér
það til dundurs þetta ár að
siksrifa bók. Það er að vásu dá-»
lítið ertfitt vegna þess að sjón-
in er farin að bila. Ég hef hand
skrifað þetta og fengið það vél-
ritað. Þetta er efni, sem hefur
fylgt mér igegnum árin og ég
held að ég muni það mægilega
vel ti'l að geta sagt frá þvá.
Sem sagt: Þetta eru bemsku-
mimnmgar imánar frá Galtáfelli.
Það var vást etaki seinna
vænna að fara að koma þessu
á blað. Sigiurður Nordal hefur
lesið 'handritið yfir og óg vona
að hann verði mér hjálplegur
vdð að 'fiinna útgefanda. Ragnar
á Smára gaf út ská'ldsöguna
imlina. Hann toefði ég helzt taos-
ið til að gefa út þessa bók, en
urn það veit ég etaki eins
og sakir standa. Ég veit samt,
að Sigurður toefiur einhver ráð
með að koma bókinni út. Mig
langar til að toún ISti þotataa-
tega út, sé í sæmilegu bandi.“
Ég settist á dávaninn
við suðurglugganm og las hátt
nokíkra kafla. Guðný tyfflti sér
á meðan S fortaunnar fagran,
rauðmálaðan stól með blóma-
skrauti. Hún toiirtá iþennan stól,
þegar átti að fleygja honum og
gerði úr honsum listrænan grip.
Ég byrjaði á kalflanum
um fermiing'Una og hafði i huga,
að það átti að ferma hjá mér
sjáifum etfítir tvo daiga. Hve al'lt
virtist toafa breytzt. Hún var
llátin vinna vlö það um vetur-
inn að vefa vaðmálið í peysu-
fötin, sem Ihún fétak á ferming-
argjöf. Og að sjálifsögðu fylgdi
skotttoúfa m'eð. Meira að segja
söðullinn, sem hún tféfck á ferm
ingairdaginn, var smlðaður
heima á Galtafeili. Þá var gerð
tarafa um mikinn uitanbókarlær
dóm á sálmum. Til vonar
og vara lærði Guðný
milfclu fleiri sálma en nauðsyn-
lega þurfti, mig minnir 46. En
henni til ruotataurra vonbrigða
hatfði önnur fermingarsystirin
tekið sig til'og lært utanað 300
Sálma. Hún var móðir Haralds
Mattháassonar á Laugarvatni,
gátfuð kona.
Guðný lýsir Galtaíel'li ná-
kvæmlega, einnig toúsatoosti
‘þar á bænum, systkinum sánum
og foreldnum. Heimilisandinn
toetfur verið einstatour og hjón-
in mjög isamhent þótt ólík
væru. Jón foóndi þótti ikannsfci
dálátið vinnutoarður á kötQum.
en það voru tflestir. Og mest
vainn hann sjálfur. Aftur
á móti var vilji hans
óskráð lög og vinnufólki þótti
igott að vera í Galtafelli. Guð-
ný segir Ika frá ffingerðum
unglingi, sem var frábitinn
várrnu og tougsaði mest um
myndlist. Hún segir frá forott-
tför Einaris frá Galtafélli.
Kannski er mestur fengur í
þeim kalfla fyrir slíðari tfima.
Eins og að litaum 'lætur, benst
margt toandritið til yfirlesturs
hjá blaði eins og Lesbóta Morg
unblaðsins. Ég verð að játa, að
sjaldan hefur mér fundizt
skemmtilegra að lesa handrit
en þetta. Að nátega há'llftiræð
kona skuli igera isMtat er vita-
sk'uld óvenjulegt og martavert.
En burtséð frá þvá er mál og
still með svo prýðilegum hætti,
að hvergi sýnist þörf á að
breyta staíkrök. Síðar bairst
þetta 5 ta'l við Sigurð Nordal
og hann sagði: „Ég élát þetta
mikið áfrek."
Þegar Guðný hafði stungið
forúna lumslaginu með handrit
inu niður í kommóðuskúff u og
ég búinn að direkka taafíi og
borða smátaökur tframmi á eld-
húsi, beindiS't tal otakar aftur
að Einari. Guðný sagði:
„Við Einar vorum afskap-
lega samrýnd, því við vorum
bæði mjög liita. Við vorum bæði
svo innbvenf."
„Heldurðu að það sé etaki að
mörgu leyti erfitt að vera mjög
mnhverfur," spurði ég. Og
Guðný svaraði:
„Það er áreiðanlega mitalu
verra. Maður bælir tilfinning-
Framh. á bls. 12
©