Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.1974, Page 6

UR SÖGU
SKÁKLISTARINNAR
Eftir Jón Þ. Þór
ÓLYMPÍUMÓT i skák var
haldiS í þriðja skipti i Ham-
borg árið 1930 og voru
íslendingar þá á meðal
þátttakenda í fyrsta skipti.
íslenzka skáksveitin, sem
var skipuð þeim Eggert
Gilfer, Ásmundi Ásgeirs-
syni, Einari Þorvaldssyni
og Jóni Guðmundssyni,
stóð sig eftir atvikum vel
og lenti i 15. sæti af 18,
hlaut 22 v. Röð efstu sveit-
anna var þessi: 1. Pólland
48’/2 v, 2. Ungverjaland 47
v., 3. Þýzkaland 44’/2 v., 4.
Austurriki 43’/2 v., 5.
Tékkóslóvakía 42 V2 v.
Þetta var fyrsta ólympíu-
skákmótið, þar sem eng-
inn dró í efa þátttökurétt
atvinnumanna og þar af
leiðandi fyrsta mótið þar
sem flestir sterkustu skák-
menn heims voru á meðal
þátttakenda. Á meðal
frægra stórmeistara, sem
þátt tóku i mótinu, má
nefna Aljekín, Rubinstein,
Tartakower, Marshall,
Kashdan, Maroczy,
Sámisch og Sultan Kahn.
Aljekin tefldi fyrir Frakk-
land og vann allar sínar
skákir, átta að tölu. Á 1.
borði fyrir Pólland tefldi
Rubinstein og hlaut 15 v.
úr 17 skákum.
Þegar litið er til þess,
hvílikir stórlaxar skipuðu
margar sveitirnar verður
frammistaða íslending-
anna að teljast mjög góð.
íslendingar höfðu aldrei
tekið þátt í slikri keppni
áður og voru flestir lítt
reyndir i keppni á erlend-
um vettvangi. Hæsta vinn-
ingshlutfall íslendinganna
hlaut Einar Þorvaldsson,
7’/2 af 17, en frammistaða
Eggerts Gilfers, sem tefldi
14 sinnum á 1. borði,
verður þó að teljast bezt,
en hann hlaut 6V2 vinning
af 17. Til skýringar skal
þess getið, að á þessum
tíma voru ekki fastar regl-
ur um borðaröð keppenda
eins og nú tíðkast. Við
skulum nú líta á eina skák,
sem Eggert Gilfer tefldi á
þesssu móti, en andstæð-
ingur hans var vel þekktur
skákmaður i Þýzkalandi,
þótt hann næði aldrei að
skipa sér á bekk með hin-
um allra fremstu.
Hvitt: Ahues (Þýzkaland)
Svart: Eggert Gilfer
Spænskur leikur
1. e4—e5, 2. Rf3 — Rc6,
3. Bb5 — a6, 4. Ba4 —
Rf6, 5. 0-0 — Rxe4, 6. d4
— b5, 7. Bb3 — d5, 8.
dxe5 — Be6, 9. c3 —
Be7, 10. Be3 — 0-0, 11.
Dd3 — Ra5, 12. Rd4 —
Rc5, 13. De2 — Rxb3,
14. axb3 — c5, 15. Rxe6
— fxe6, 16. Dd1 — c4,
17. Rd2 — cxb3, 18. Rf3
— Rc4, 19. Bc1 — Dc7,
20. Rd4 — Dxe5, 21.
Hfe1 — Df6, 22. Rxe6 —
Dxf2 + , 23. Kh1 — Hf7,
24. Bf4 — d4, 25. He2 —
Rxb2, 26. Dd2 — dxc3,
27. Dd5 — Dxe2, 28.
Dxa8+ — Bf8, 29. Rxf8
— Hxf8, 30. Dd5 — Kh8,
31. Dc5 — Hd8, 32. h3
-— Ra4, 33. Dc7 — He8,
34. Df7 — De6 og hvítur
gafst upp.
Geislar júnísóarinnar flæða yfir
landið, svo að fjallahringurinn
sveipast fagurblárri móðu. Yfir
gervallri náttúrunni hvílir djúp
kyrrð. — Þetta er að aflíðandi
hádegi, þriðjudaginn 22. júnf,
árið 1948. Ég er staddur austan-
megin Þjórsár, andspænis
Þjórsárholti. Þaðan hafði ég verið
fluttur yfir ána. Og nú er hún að
baki mér, þessi mikla elfur, skol-
grá og ógnandi, en gróðurflákar
Landssveitarinnar taka við. Ég er
á leið til Heklu, undrafjallsins,
sem athygli allra landsins barna
hefur beinzt að, síðan eldgos
hennar hið síðasta hófst fyrir tæp-
um fimmtán mánuðurrí. Þvf er nú
að fullu lokið. Hekla sést ekki
þaðan sem ég er, því að Skarðs-
fjall byrgir fyrir allt útsýni til
austurs, þótt lágkúrulegt sé. Það
er allmikið ummáls og ég verð að
leggja talsvert mikla lykkju á leið
mína til að komast fyrir suður-
enda þess.
Undir Skarðsfjalli standa
margir bæir, vel hýstir og reisu-
legir, þar sem fslenzk gestrisni er
í hávegum höfð. Við flesta þeirra
eru snotrir skrúðgarðar, til mikill-
ar prýði og augnayndis.
Þegar fyrir suðurenda fjallsins
kemur, opnast brátt tilkomumikið
og fagurt sjónarsvið til austurs
með Heklu sjálfa í öndvegi. Það
sjónarsvið er mér að vísu ekki
ókunnugt, en verkar þó á mig sem
töfradrykkur.
Framundan mér liggur geysi-
mikil slétta, iðjagræn og fögur.
Þessi slétta er meginhluti hinnar
blómlegu Landsveitar. Handan
við hana í austri gnæfir Hekla við
himin, myrkblá frá rótum upp
fyrir miðjar hlfðar, en með hvítu
fannakögri þar fyrir ofan. Er hún
tíguleg mjög í þessum búningi og
sannkölluð drottning f rfki sínu.
Næsta dag er ætlun mín að ganga
á hátind hennar, verði skilyrði til
veðurs vegna.
Nálega í beinni línu til suðurs
frá Heklu eru tvö önnur fagur-
mynduð jökulbákn, Tindafjalla-
jökull og Eyjafjallajökull. Auka
þeir mjög við glæsileik útsýnis-
ins á þessum slóðum.
Ég held nú förinni áfram og er
brátt kominn á bílveginn, sem
liggur upp að Galtalæk, en þar
hef ég hugsað mér að gista næstu
nótt. Held ég svo eftir veginum
rakleitt að heita má að undan-
skildri skammri viðdvöl á tveimur
bæjum, Skarði og Leirubakka.
Að Galtalæk kem ég klukkan
tæplega sjö. Hitti ég bóndann þar,
Sigurjón Pálsson, skammt fyrir
vestan bæinn, og falast eftir gist-
ingu hjá honum þá um nóttina, og
var það auðsótt mál. Gisti ég þar
síðan tvær nætur við hinar ágæt-
ustu móttökur og hjálpsemi af
hálfu þeirra Galtalækjarhjóna,
Sigurjóns og konu hans, Sigríðar
Sveinsdóttur.
Ég notaði kvöldið til að skoða
mig um og litast um kringum bæ-
inn. Veður var bjart og kyrrlátt
og á slíkum kvöldum er fagurt á
Galtalæk. Otsýni þaðan er stór-
fenglegt og svipfagurt. Umhverf-
is hið vfðáttumikla grösuga flat-
lendi, sem þenur sig til suðurs frá
bænum svo langt, er séð verður,
rísa tilkomumikil fjöll á þrjá
vegu. Breiðist fjallafaðmur þessi
móti suðri og minnir hið sér-
kennilega lögun landsins þegar
við fyrstu sýn á breiðan flóa.
Enda er af jarófræðingum talið
vist, að í lok ísaldar, fyrir á að
gizka tíu þúsund árum, hafi allt
hið víðáttumikla svæði milli fjall-
anna þarna verið snævi hulið. Þá
hafa öldur hafsins farið dansandi
yfir, þar sem bændabýlin standa
nú, og brimið svarrað á undir-
hlíðum fjallanna hvarvetna um
þessar slóðir. En hinir skapandi
kraftar náttúrunnar eru voldug
öfl. Og meðan aldir og árþúsundir
hnigu í tfmans haf, urðu hér
furðulegar breytingar. Nýtt land-
flæmi tók að myndast. Þjórsá átti
drjúgan þátt í þeirri nýsköpun
með þvi að bera jökulgorm sinn
ár og sið fram i flóa þennan. En
jafnhliða tók landið að lyftast,
unz svo var komið, að þar sem
áður var sjávarbotn, urðu víðáttu-
miklir aurar og sandflákar. Gerð-
ust þá enn stórkostlegri viðburðir
í sögu þessa landshluta, sem
breyttu f skjótri svipan byggingu
hans og sköpun allri. Eldflóð, sem