Lesbók Morgunblaðsins - 25.05.1975, Blaðsíða 10

Heimur ævintýrisins. Dularfullt skip kemur að landi. Myndin er um 3 metrar á breidd og hangir í öldutúnsskóla.
„í Krýsuvík næst ekki í mig.
Verði innbrot eða útbrot,
þá verða þeir bara að ná
í aðra Sériokka.”
rramhald af bls.!)
„Vcrkin eru losaraleg oj> verka
ekki sannfærandi. Teikning í
sjálfum verkunum er af skorn-
um skammti oj> ekki lil fyrir-
myndar . . . IJa<) er ekki
ánæjjjulejjt a<) þurfa a<) skrifa
þannij; um sýningu."
()g hérna hef ég eitthvað
meira i svipuðum dúr. Tólf ár-
um síðar er ég enn með afleit-
ar myndir á ferðinní og von að
Klísabetu Cunnarsdóttur
blöskri. Ilún skriíar þá í Visi:
„Pað er venja aö telja lista-
menn efnilega allt fram í elli-
dauðann og á slikt vel við um
Svein Björnsson ... Ákveöið
takmark virðist víðsfjarri. Ur-
vinnsla hugmynda og gagnrýn-
in vinnubrögð skortir tilfinn-
anlega."
— Já, mikiö er að heyra,
hvað þetta hefur verið slæmt
hjá þér Sveinn og merkilegt að
þú skyldir ekki gugna.
— Svona ummæli breyta ná-
kvæntlega engu hvað mig
snertir. Ég lékk líka ágæta
uppörvun frá mönnum eins og
(iunnlaugi Seheving og Jóni
Engilberts, sem báðir urðu
góðvinir niínir. Og eitt sinn
keypti Kjarval af mér tvær
myndir á sýningu. Reyndar
kvaðst hann ekki eiga neina
peninga til þess að greiða fyrir
þær. Ilann sagði að þeir
mundu koma seinna. Og við
það stóð hann. —
Það er athyglisvert, að Sveinn
Björnsson hefur fengið miklu lof-
samlegri dóma hjá dönskum
gagnrýnendum, þegar hann hefur
sýnt þar í landi. Svavar Guðnason
spurði eitt sinn í viðtali, þegar
talið barst að fræðgarleysi ís-
lenzkra málara utan landstein-
anna: „Hvar eru sauðalitirnir?"
Svavar hitti naglann á höfuðið
með þessari spurningu. t sýninga-
flóðinu erlendis hafa menn ekki
minnsta áhuga á útþvnningum á
Vasarely eða einhverju, sem bú
ið er að jagast á í áratugi. Þeir
vilja sjá íslenzkar myndir frá Is-
landi, svip landsins og sauðalit-
ina. Og kannski er það einmitt
þetta, sem þeir hafa séð hjá
Sveini. Jan Ziebrandtsen skrifaði
árið 1965 í Berlingske Tidende:
„Sveinn Björnsson er gæddur eig-
in ósviknum hæfiieikum, það er
líf í litum hans og þeir eru
þrungnir viðkvæmni og ofsa; þeir
hafa gert sáttmála við hina furðu-
legu og stórbrotnu náttúru ts-
lands."
Tveimur árum áður hafði Zie-
brandtsen raunar sagt ( sama
blaði: „A sýningu þessari verður
maður fyrir mestum áhrifum af
málverkum Sveins Björnssonar."
— Þú kannt bezt við að fást
við stórar myndir.
— Já, ég vil hafa svigrúm og
sveiflu i myndinni.
— En hvað er erfiðast?
— Að byrja mynd á hvítu,
ósnortnu lérefti.
— En hugmyndirnar og
fantasíurnar láta ekki á sér
standa?
— Nei, nóg af þeim. Þegar
ég var i götulögreglunni, hafði
ég með mér teiknipappír í bók-
arformi og teiknaði þegar litið
var aö gera. En í sérlokkinu er
það ekki hægt — það er of
mikið af þjófum til þess.
Eg verð samt ekki uppi-
skroppa með hugmyndir og
fær þær oft úr bókum, til dæm-
is þjóðsögum og bók eins og
Kristnihaldi undir Jökli. Eg
hef gert myndir um Jón Prím-
us og Uu; mér fannst svo stór-
kostlegt, að Ua skyldi breytast
í fisk. Mér fannst líka tungl-
ferðirnar mikið ævintýri og
gerði margar myndir um þær.
Annars þarf ekki neitt slíkt til;
myndefnið er allt í kring um
mann, í lífi fólksins. Hérna er
ég til dæmis með einskonar
eftirmæli um konu. í stað þess
j vinnustof unni I Krýsuvtk var Sveinn a8 gltma við stóra mynd af llnuveiðum
og byggir þar á gömlum minningum. Gömul og virðuleg húsgögn úr búi
Júllönu Sveinsdóttur prýða húsið. Að neðan: Ein af stóru vatnslitamyndun-
um, sem Sveinn sýndi slðast I Norræna húsinu.
að skrifa i blöðin, málaði ég
þessa mynd.
Sveinn hefur með einhverju
móti tekizt að varðveita í sér
barnið; þetta upprunalega, sem
venjulega fer forgöðrum þegar á
fyrriparti ævinnar. Sum viðfangs-
efni Sveins minna á barnateikn-
ingar, þar sem ævintýrið ríkir
ofar hverri kröfu. Hann hefur
ekkert á móti því að myndin segi
sögu, en gætir þess umfram allt,
að málverkið sjálft fái að ráða
ferðinni.
Ævintýri, stundum blandað
dulúð, blasir við hvert sem litið
er á vinnustofum Sveins: Álnar-
breið andlit með geislabaug,
furðuleg skip með konubrjóst og
andlit og undarlegir fuglar, sem
virðast svo þungir, að líklega ættu
þeir að detta til jarðar eins og
steinar. En þeir eru jafn
skemmtilcgir fyrir því.
— Ferjan sú arna — er það
Karon, sem ferjar sálirnar yfir
Dauðafljótið?
— Það gæti vitanlega verið,
en þessi mynd er máluð undir
áhrifum frá negrasálmi, sem
ég heyrði Louis Armstrong oft
spila og heitir Gullvagninn eða
eitthvað svoleiðis. Þessi
gullvagn átti að flytja þá
dauðu til guðs, en ég hef leyft
mér að breyta vagninum i skip.
— En hvað er orðið um
köngulóarvefina, sem sáust
svo oft hjá þér fyrir fáeinum
árum?
— Ég hvíli mig á þeim í bili.
— Voru þeir táknrænir?
— Bæði og. Þeir voru tákn
fyrir refsháttinn og þennan
mikla allsherjar köngulóarvef,
sem lifið er. En köngulóar-
vefur minnir líka á net, sem
sjómanni er alltaf hugstætt og
þar að auki fannst mér
köngulóarvefurinn fara vel i
mynd.
Sveinn var ekki fyrr búinn að
koma þaki á húsið en hann fór að
hugleiða að komast utan til náms.
Hann sendi nokkrar teikningar
til Akademísins f Höfn ásamt
með umsókn. Hann hafði gert
þessar teikningar til sjós og þeir
tóku þær gildar. Vorið 1956 hélt
Sveinn stóra sýningu í Lista-
mannaskálanum við Austurvöll
og seldi fjölda margar myndir.
Þarmeð var búið að skapa fjár-
hagslegan grundvöll fyrir náms
ferðinni.
Þau hjónin fóru utan um
haustiðmeð tvo syni sína korn-
unga og tóku íbúð á leigu í
Kaupmannahöfn. Þaó er að vfsu
erfitt að hugsa sér Svein f dálítið
steinrunninni stofnun eins og
danska Akademfinu. Hann var
staðráðinn í aó halda sfnu striki
og halda áfram að mála með
grófu taki eins og hann hafði
gert. En var þá nokkuð unnið við
þetta nám. Jú, Sveinn telur, að
vistin á Akademfunu hafi þrátt
fyrir allt ekki verið út í bláinn;
hann lærði að teikna, var látinn
jagast á módelum og hafði gott af
þvf. En námsdvölin varð ekki
lengri en þessi eini vetur. Um
vorið fór Sveinn með fjölskyldu
sinni allar götur suður til Rómar
og kom blankur heim. Hann var
þá kominn í lögregluna og alveg
hættur á sjónum. En 1967 var
hann skráður í hinar virðulegu
raðir rannsóknarlögreglunnar; þá
byrjaði sérlokkið.
— En þú segir það nú ekki
satt Sveinn, að þú vitir ekki
hvað margar sýningar þú hef-
ur haldið?
— Nei, auðvitað ekki, það er
hægt að rifja það upp. Ætli það
Framhald á bls. 16