Lesbók Morgunblaðsins - 11.01.1976, Blaðsíða 13

hðttaS. Þrldragar eru upphafsdepillinn. Þaðan er dregin lina að Bergþórs-
hvoli. Frá Bergþórshvoli er dregin llna 216.000 fet að lengd um Hof á
Rangárvöflum, Steinkross (MiSju) aS Stöng NA t Þjórsðrdal. Önnur Itna er
dregin frá Dagmálafjalli 216.000 fet yfir Merkjð (mörk HltSarenda).
Þrthyrning, Steinkross NV aS Hvftárholti. Þriðja llnan er dregin frá Stein-
krossi (Miðju) 216.000 fet að Þingvöllum. Fjórða llnan er dregin 216.000 fet
frá Bergþórshvoli að búi Dyrhólma. Aðrar Itnur, sem hár verða ekki skýrðar,
voru dregnar frð þessum sömu deplum. Allt bendir til að þetta hafi verið hin
fræga en týnda mörkun Alþingis árið 930. Landnámsmaður Rangárhverfis,
Ketill hængur, bjó að Hofi; sonur hans Hrafn varð fyrsti lögsögumaðurinn
(eftir Úlfljót).
ustu vfsindastofnana á heilli
starfsævi. Hvers konar heimildir
hafa Islendingar eiginlega varð-
veitt til slíkra útreikninga? Svar-
ið er, að sjálfsögðu, GOÐSAGNIR.
Svo skrýtið er dæmið.
Tökum annað dæmi: samkvæmt
lausnum goðsagnanna hlýtur Lög-
rétta að Þingvöllum að hafa verið
bundin þeim geira himins, sem
nefnist í daglegu tali merki Stein-
geitar — Capricornus. Þetta er
skýrt í margvíslegum smáatrið-
um. Og, bíðum við: árið 1974 kem-
ur út bók í Englandi, sem slær því
föstu, að lögréttur miðalda hafi
jafnan verið festar við stjörnu-
merki það á himni, er Capricorn-
us nefndist. 7). Sá sem þau orð rit-
ar hefur enga hugmynd um hina
fslenzku lausn. Þetta eru niður-
stöður af rannsókn á miðalda-
fræðum. Samkvæmt þessu fer því
svo fjarri, að hin fslenzka lausn
fari f bága við staðreyndir, að
málið snýst við: Lögrétta að Þing-
völlum hefur verið byggð á SÖMU
hugmynd og aðrar lögréttur Evr-
ópu.
Tökum þriðja dæmið: Baksvið
Njálu er talið byggjast á eftirfar-
andi meginstuðlum: heimsöldrun-
um sjö, tölunni 216, jólum, átt-
unda aldri Krists, Diapason. I ljós
kemur, að M.S. Röstvig við Öslóar-
háskóla fær þá lausn úr Jólaóði
Miltons, að hann byggist einmitt á
ofangreindum meginstuðlum. 8).
Sé þetta rétt er ekki einasta, að
búast megi við slíku efni í allegór-
isku miðaldariti — heldur á Njála
BEINA HLIÐSTÆÐU f heimin-
um hvað þetta snertir.
Slík er kollsteypan.
Hafa þó aðeins verið nefnd þrjú
atriði af mikium fjölda.
Skákinni sýnist lokið án þess að
svartur lyfti peði. Hafi einhver
vonazt eftir biðskák i stöðunni er
hann fallinn á tíma. Verði ný skák
tefld verður vopnið aldrei þögn
'A- cvm-g |
tpoo hcet|
Markltnur samsvarandi hinum tslenzku hafa fundizt i Englandi
og hafa verið dregnar á meðfylgjandi kort.
— svör hafa þegar borizt. Ný öld
er fyrir stafni, ný mið, nýjar
spurningar. Stormsveipurinn leið
hljóður hjá, líkt og steinninn sem
menn gleymdu f götu sinni forð-
um.
Til að sýna hve einkennilega
rannsókn fornmenningar horfir
nú við Islendingum, skulu raktar
ferskar upplýsingar sem borizt
hafa að utan. Hefur það dæmi
sem hér er valið það til sfns
ágætis, að engan tslending
grunaði tilvist þess, en jafnframt
er það svo forvitnilegt, að mönn-
um hlýtur að verða starsýnt á það.
„Heimildir" geta íslenzkrar sam-
svörunar hvergi. Og þó voru það
einmitt íslenzkar heimildir sem
vísuðu til merkingar.
GOÐSAGNIR
Skal nú geró örstutt grein fyrir
þessu. A vissu stigi athugana
tókst að leggja fram ákveðna
vinnutilgátu um festing goð-
sagnar við tiltekinn stað. Eins og
dæmi ögmundar flóka sýnir hafði
táknmálið bent til beinnar fest-
ingar sagna við ákveðin kenni-
leiti. Sú goðsögn sem hér um ræð-
ir varðaði sólkonung og tímaein-
ingar, staðurinn var Hof á
Rangárvöllum. Síðan var tilgátan
prófuð. Reynt var að fella hana og
ýmsu til kostað. Ekkert hrein á
tilgátunni. I stað þess opnaðist
vítt svið, sem engan hafði órað
fyrir. Ekki varð betur séð en að
einhvers konar „lfnur“ hefðu
verið dregnar um Rangárþing
þvert og endilangt. Þetta var svo
óvænt, að ekki sýndist einleikið.
Þráðum var því fylgt eftir. Varð
sú ályktun að lokum vart um-
flúin, að linur þessar mundu til
komnar við helgun lands — og að
mörkun Alþingis á Þingvöllum
mundi á þeim byggð.
Hér upphefst frásögnin.
Það er örðugt að tala um
kenningu sem ekki á sér nafn, við
skulum því til hægðarauka nefna
hina upphaflegu kenningu um
c„línurnar“ Mælikenninguna,
samanber öll Mælifellin á Islandi.
Sú er ástæða þeirrar nafngiftar,
að prófanir á „lfnunum" gáfu f
skyn ákveðna mælieiningu —
FET — og ákveðið mál — töluna
216.000. Virtist frummæling hafa
verið gerð frá Bergþórshvoli í
Landeyjum að Stöng f Þjórsárdai.
Vegalengdin milli Bergþórshvols
og Stangar sýndist m.ö.o. fólgin f
GOÐSÖGN og tölvísi bundinni
216.000 fetum. Kom sú niðurstaða
í upphafi mjög ókennilega fyrir
sjónir. Atvik öll sýndu hins vegar,
að vart var unnt að sniðganga
niðurstöðuna. Var svo að sjá sem
lfnur skærust að stað sem nefnd-
ist Steinkross norðan Keldna.
Virtist lína renna úr NA frá Stein-
krossi að Bergþórshvoli, önnur úr
NV frá Steinkrossi að land^mörk-
um Hlíðarenda í Fljótshlíð. Þetta
benti til dulinna tengsla milli
þeirra sögufrægu bæja.
Hvað olli?
Þá þegar yar mér löngu ljóst, að
Njáls saga var ekki öll þar sem
hún var séð. Hún sýndist byggð á
að minnsta kosti þrennu plani:
goðsögnum, allegóriskri beitingu
frumþátta og sagnvísi.
Spurningin var varla HVORT
þráður Njálu væri af þessum þátt-
um ofinn, heldur hver þeirra
merkti hvað og hvers vegna.
Það gerði mér mjög erfitt fyrir f
upphafi, að ég þekkti ekki alle-
góriska hefð miðalda og varð því
að glíma við hvert einstakt atriði
sagntengslanna eins og Njála
væri einstök hvað þetta snerti í
heiminum. Árið 1971 birti Paul
Piehler hins vegar hió vandaða rit
sitt um allegóríu miðalda. Þar lá
lausnin svart á hvítu — hver sá
sem hefur áhuga á hinni „bók-
menntalegu" hlið þessa máls ætti
að geta fundið þar viðhlítandi
skýringar á beitingu hins
allegóriska stíls í Njálu. En þar
um síðar.
Það sem Iesandann varðar á
þessum stað er línan frá Stein-
krossi að Hlíðarenda. Allt benti
til að sú lína hefði verið dregin
yfir fjallið þríhyrning að tindi er
nefnist Dagmálafjall og gnæfir að
öxl Eyjafjallajökuls. Þetta vakti
bollaleggingar um „enda“ Fljóts-
hlíðar. Lítill vegur var að sjá, að
Hlíðarendi f Fljótshlíð hefði
nokkurn tíma verið ,„endi“ þeirr-
ar' fögru hlíðar. Hví þá nafnið
Hlíðarendi? Svo var að sjá sem
línan frá Steinkrossi rynni um
Merkjá. Var áin þá merki um
þessa linu? Eða var línan notuð
sem landamerki? Lína frá Stein-
krossi að Dagmálafjaili sýndist
m.ö.o. ráða nafngift Hliðarenda
— „enda“ hlfðar sem upphófst við
Stórólfshvol. Hvað gat valdið því,
að hlíð „endaði" f línu sem bund-
in var goðsögn? Það skal skýrt
tekið fram, að linur þessar eru
enn ekki að fullu ákvarðaðar, þar
kann að skeika einhverju um
staðsetningu og verður ekki úr
tilteknum vandamálum skorið
fyrr en landmælingamenn með
nákvæm verkfæri hafa verið
kvaddir til aðstoðar. Nægilega
skýrt reyndist þetta þó til þess, að
unnt var að setja þá tilgátu fram f
ritinu Baksvið Njálu 1969, að
Hlíðarendi hefði markazt af linu
sem rann frá Steinkrossi yfir þrí-
hyrning að tindi Dagmálafjalls á
öxl Eyjafjallajökuls. 9).
Og snúum oss þá til Bretlands.
Maður er nefndur Alfred
Watkins. Gaf hann út bók að
nafni „The Old Straight Track"
árið 1925. Mun bókinni ekki hafa
verið gaumur gefinn í þann tið og
ekki öðrum kunn en nokkrum
áhugamönnum. Árið 1970 var
bókin hins vegar gefin út á ný.
Ollu því ný viðhorf f fornleifa-
rannsóknum Breta. Eftir að
stærðfræðingar höfðu látið uppi
það álit, að fbúar Bretlandseyja
hefðu kunnað mikið fyrir sér f
stærðfræði tvö þúsund árum fyrir
Krists burð og dregið línur af
mikilli nákvæmni milli stein-
hringja og kennileita á tindum og
hæðum, þótti mál til komið að rit
Watkins væri rannsakað nánar.
Hefur bókin verið prentuð
þrisvar frá árinu 1970 og vakið
óskipta athygli á Bretlandseyjum.
Fyllir bók Watkins út í mynd
fornaldar og skýrir á marga vegu.
Mér barst þessi bók f hendur I vor
10).
1. tsl. sögur, útg. Guðni Jónsson, 1953, III,
297—355.
2. srs 319
3. ss
4. tsl. fornrit, XII. 176
5. Isl. sögur, útg. Guðni Jónsson, 1953, 11,
288
6. Ritgerð Stecchini birtist t heilu lagi t rlti
eftir P. Tompkíns, Secrets of the Great
Pyramid, Harper & Row, New York 1971, sjí
s. 287—382.
7. Warrcn Kenton, Astrology, Thames &
Hudson, London 1974, s. 21.
8. M.S. Röstvig o.fl. Thc Ilidden Scnse,
Universitetsforlaget Oslo, 1963, s. 1—92.
9. E.P. Baksvið Njálu Mtmir Rvk, 1969, s. 96
ogsami Trú og landnðm 1970, s. 114
10. A. Watkfns, The Old Straight Track,
Garnstone Press, London 1974.
Niðurlag t næsta blaSi
©