Lesbók Morgunblaðsins - 26.09.1976, Blaðsíða 11

Örfá orð við ykkur gagnrýnendur
Morgunblaðsins, Bragi Ásgeirsson og
Gísli Sigurðsson, vegna ummæla
ykkar um svokallaðar Grjótaþorps-
hugmyndir Sigurðar Guðmundssonar
arkitekts sem voru á sýningu arki-
tekta á Kjarvalsstöðum vegna Lista-
hátlðar.
Bragi: Þér finnst I grein þinni i Mbl.
19 júni „aðeins vanta fallbyssur í
garði og fyrir framan húsin til að
kóróna verkið."
Gísli: Þér fannst þetta eins og
vondur draumur og varla væri komist
fjær hinu æskilega í Grjótaþorpinu
nema þá með þvi að byggja þar
nokkur minkabú í Breiðholtsstíl —
(Mbl. 11.júll).
Ekki skal ég dæma um þessar
hugmyndir ykkar. Hvort nota mætti,
til dæmis, byssurnar i Morgunblaðs-
grunninum, — kannske dómum
ykkar tii árettingar og staðfestu,
(stundum veitir kannske ekki af) og
vonandi yrðu þó litil not af mörgum
minkahúsum, einkum í þeim hræði-
lega stil. Að öllu gamni slepptu, —
Grjótaþorpshugmynd er ekki rétt-
nefni á hugmyndum Sigurðar, nær
sanni væri Austurstrætishugmyndir,
— og þar skortir þó allar skýringar
um tilgang höfundar, sem auðvitað
áttu að vera á sýningunni.
Sigurður arkitekt var fórnfús fagur-
keri, svo við höfum vart átt annan
meiri og fjölhæfari á þessari öld, né
hinni nítjándu, nema ef vera skyldi
frændi hans og alnafni Sigurður
málari. Hann horfði hvorki I fé né
fyrirhöfn þegar fegurð og nytsemi
borgarinnar þurfti liðsinnis við.
Mig langar að segja ykkur smá
sögu af Sigurði, þótt langt sé um
liðið, þessu til staðfestu, og kannski
einhverjum til eftirbreytni, hvernig
styðja má gott málefni i stað níð-
höggs og nags.
Á námsárum mínum, það var vist
1932 vann ég fyrst hjá Sigurði,
sumarlangt, og varð þá var við að
hann var að borga af girðinga-
reikningum — eigandi þó hvorki
land til að girða né fasteign. Siðar
varð ég þess vísari, að girðingin var
gerð milli Bókhlöðustígs og Mið-
bæjarskólans ofan við Móðurgarð, —
siðustu dagana fyrir þjóðhátiðina
miklu, — þegar allir voru önnum
kafnir við að Ijúka undirbuningi.
Honum þótti semsé litill sómi að
ástandi þessara baklóða, sem blöstu
við frá Lækjargötu, fékk sér smiði og
efni og gerði girðinguna sem nú er
horfin fyrir nokkrum árum — og
fagur gróður kominn í staðinn. Þetta
gerði Sigurður án þess að spurja
kóng né prest — og greiddi síðan í
kyrrþey úr eigin vasa eftir getu.
Skiljið nú ekki orð min svo að ég sé
að bera í bætifláka fyrir Sigurð með
þvi að benda á mannkosti hans, -—
þess gerist ekki þörf, — en því segi
ég ykkur þessa dæmisögu að flest
voru afskipti Sigurðar af skipulags-
málum af sama toga spunnin.
Hann beitti sé ótilkvaddur, og án
umbunar, fyrir þeim málum sem voru
hjálpar þurfi og hann vissi að hann
gat orðið að liði.
í þessu máli vakti fyrir honum að
við fengjum notið kvosarinnar, —
lægðarinnar með risandi landi á báða
vegu, og formfegurð landsins sjálfs.
Bakarabrekkan tekur þátt i þessu
spili, en Grjótaþorpið, þ.e. land þess,
átti að kóróna þennan sjálfsagða
skilning, — gagnstætt hinu
„konveksa" formi, sem við höfum
viðast hvar fyrir augum og snertir
okkur ekki, nema eitthvað sérstakt
komi til. Sama tilgang hafði hug-
mynd Sigurðar um að tengja
Amtmannsstig, Kirkjustræti og Tún-
götu í sem næst beinni línu. Hér er
um sigildan fegurðarboðskap i skipu-
lagsmálum og formskilning að ræða
og alltaf á erindi við okkur, eins og
t.d. hvernig sjávarkamburinn kemur
fram í hinum fagra austurhluta
Hafnarstrætis, sem enn má bjarga
með liðsinni ykkar, sem svo miklu
ráðið um viðbrögð borgaranna í
fegurðarmálum.
En Sigurður vissi sem var, að ekki
fengi þetta mikinn hljómgrunn hjá
eigendum lóðanna, og reyndi því að
búa svo um hnútana að fjárhagnum
væri borgið; verðmeiri lóðir mynd-
uðust ( brekkunni sem gætu staðið
undir gerð götu. En þeir bitu ekki á
agnið, og varla að furða þegar þið,
fagurkerarnir, fúlsuðuð lika við þvi og
sannaðist sem oft áður að erfitt er að
vera spámaður i sínu föðurlandi.
Og síðan hefi ég ekki heyrt þessu
sjónarmiði jafn einarðlega á loft
haldið, fyrr en hingað kom erlendur
spámaður. Það var Alvar Aalto,
kominn til að líta á lóðina sína í
Vatnsmýrinni, undir Norræna
húsið,— en það féll í minn hlut að
kynna honum aðstæður.
„Betur hefði farið á", sagði þessi
gamla kempa standandi i mýrinni,
„að fylla ekki kvosina með háum
byggingum, og afmá þannig ein-
kenni landsins, — heldur byggja
lægra og láta byggðina risa í
hlíðumun beggja vegna". Og lag
hússins var fest á blað þá þegar á
staðnum, risandi uppúr mýrinni I takt
við landið.
Ekki svona sagði sá gamli
heldur svona
og svona varð húsið
Afsakið svo mínir kæru gagn-
rýnendur og listamenn, tilskrifið, —
og einkum ef ég hefi sýnt ykkur
ósanngirni, — en gleymið ekki að þið
eruð áhrifamestir í listum í landinu
vegna blaðakostsins, — slíkt krefst
hógværðar og réttsýni, og þó Sig-
urður hefði ekki svarað ykkur, þótti
mér rétt að sjónarmið hans kæmu
fram á réttan hátt, líka vegna þess
boðskapar sem í þeim felst.
Eg hirti ekki um hina, sem uppi
standa og „stundum hafa sýnt mark-
verð tilþrif", sem er hól í þínum
munni Gisli, — en þeir mundu
standa fyrir sinu hvar sem væri —
jafnvel á Costa Brava og Amalfi
ströndinni, en svo kann að virðast við
lestur greinarinnar, að þangað
mundir þú Gisli, vilja sækja fyrir-
myndir að uppbyggingu Grjótaþorps-
ins.
Aðalsteinn Ingólfsson
/
A Rauðasandi
Sólsveipaðir sandar að kvöldi.
Hvaðan kom þetta blóð
sem muldrar við ölduna?
Einn á bæ, einn á báti. Og
einn rak i suðvestan stormi.
I rekaviðarfjöru var hann
hvítur eins og Siberiufura.
Dauðinn og landsins gæði
haldast I hendurá rauðum sandi.
Einbúi las Kópernikus i óþurrki.
Hérna drengur, sagði hann
hér sérðu tunglið toga i höfin.
En bak við galta grúfði ég mig
að hrynjanda rauðhærðrar stúlku.
Hér erum við ein, hvislaði hún.
í tunglskini kvað við skerandi
jarm. Á heimleið mætti ég svefn-
drukknum tviburum í leið á greni.