Lesbók Morgunblaðsins - 11.09.1977, Blaðsíða 2

Jesse Owens, hlaupastjarnan frá Olympíuleikunum
1936, skrifar um Wilmu Rudolph, hlaupastjörnuna
þeldökku, sem kom sá og sigraði á Olympíuleikunum í
Róm, 1960. Fæstir vissu að svarta gazellan eins og
hún var kölluð, hafði verið máttvana í fótum á unga
aldri.
Jesse Owens skrifar um Vilmu Rudolph
Þeir, sem sáu Wilmu Rudolph á
hlaupabrautinni, þegar hún var upp á
sitt bezta staðhæfðu, að þeir hefðu
aldrei nokkurn tíma séð neinn, mann
eða dýr bera sig jafn tígulega um.
Um hana var eitt sinn sagt: . .
engin stúlka i heiminum gat haldið í
við Wilmu Rudolph andartaki lengur,
hvað þá dregið hana uppi á sprettin-
um. Hún hljóp hratt sem elding, og
enginn hljóp jafntígulega. Nafn henn-
ar komst í metabækur oftar en hún
hafði tölu á. Hún sló hvert sprett-
hlaupametið eftir annað. Og hún átti
sér einlæga aðdáendur um allar jarð-
ir. Ef til vill var mest um það vert".
Á Olympíuleikunum árið 1960
vann hún til þriggja gullverðlauna
fyrir spretthlaup. Hún sigraði í 100
og 200 metra hlaupunum, og hún
var aðalhlauparinn i bandarísku sveit-
inni, sem sigraði i 400 metra boð-
hlaupinu. (Þess má geta, að stúlkurn-
ar í þeirri sveit voru allar skólasystur,
og reyndar bekkjarsystur, úr Land-
búnaðar- og iðnaðarháskólanum í
Tennessee).
Evrópskir iþróttafréttamenn út-
nefndu hana íþróttamann ársins og
hlaut hún þann heiður fyrst banda-
rískra kvenna. En heima í Bandaríkj-
unum var hún kjörin íþróttakona árs-
ins.
Það var fegurð hennar og óvið-
jafnanlegur hlaupastill, fyrst og
fremst, sem gekk í augu íþróttaunn-
enda um heim allan. Wilma var
grannvaxin og fagurlimuð; minnti
mann á pílviðartág. Hana vantaði
aðeins þumlung á sex feta hæð, og
hún vóg 66 kiló. Vöxtuinn var full-
kominn til hlaupa. Enda jafnaðist
enginn á við hana: hún var líkust
einhverju villtu dýri á hlaupunum,
svo eðlilegar, fagrar og skjótar voru
hreyfingarnar. Franskir blaðamenn
urði svo hrifnir af henni, að þeir
þreyttust ekki á að lofa hana. Þeir
kölluðu hana „La Perle Noire" —
svörtu perluna. ítalskir starfsbræður
þeirra nefndu hana aftur á móti „La
Gazzella Nera" — svörtu gaselluna
Bandaríski þjálfarinn hennar kallaði
hana hins vegar „Skeeter"!
Hún var ekki aðeins fögur; hún var
líka einlæg og uppgerðarlaus. Það
var ekki sizt af því, sem íþróttaunn-
endur tóku ástfóstri við hana Ef til
vill hefur það verið hennar glæstasta
stund, þegar hún stóð á palli á Olym-
píuleikvanginum í Rómaborg daginn
fyrir 17 árum og tók við þriðju
gullverðlaununum sínum. En hún átti
fleiri glæstar stundir eftir þá og marg-
ar ódrýgðar dáðir. Að Olympíuleikun-
©
um loknum fór hún á flakk og keppti
þá víða: í Aþenu, London, Amster-
dam, Köln, Wuppertal, Frankfurt og
Berlín. Og alls staðar fór hún með
sigur af hólmi. Hvar sem hún kom og
keppti flykktist fólk að í þúsunda- og
tugþúsundatali. Mannfjöldinn virtist
sem heillaður, þegar hún birtist.
Sjaldan hefur íþróttamaður verið jafn-
vinsæll af áhorfendum. Wilma tók
öllum þessum látum með ró og still-
ingu. Hún brosti við áhorfendum,
svaraði spurningum manna af að-
dáanlegri þolinmæði — og allir, sem
til hennar sáu tóku ástfóstri við hana.
Þetta var ævintýri líkast. Hitt vissu
fáir, að það var ævintýri líkast, að
Wilma skyldi yfirleitt geta hlaupið
nokkuð — hvað þá sett heimsmet.
Sú var tíðin, að sá hefði verið talinn
annað hvort vitlaus, eða mislukkaður
grinisti, sem spáð hefði því. Að baki
sigrum Wilmu á hlaupabrautinni lá
svo mikil áreynsla og ögun, að fæstir
kynnast nokkurn tíma öðru eins.
í 400 metra boðhlaupinu á Olym-
piuleikunum árið 1960 virtist eitt
andartak, sem bandaríska sveitin
væri að missa af sigrinum. Wilma átti
að hlaupa síðasta sprettinn. Hún var
þegar komin af stað og ætlaði að fara
að taka við keflinu af stúlkunni á eftir.
En þá fór eitthvað úrskeiðis. Það er
mikillar nákvæmni þörf, þegar kefli
skiptir um hendur i boðhlaupi: annar
hlauparinn hægir ferðina en hinn
herðir hana og í nákvæmlega ákveðn-
um punkti fær sá fremri keflið. En í
þetta sinn vildi svo illa'til, að stúlkan
sem hljóp næstsíðasta sprettinn kom
keflinu ekki i hönd Wilmu — og
Wilma varð hreinlega að nema staðar
til þess að ná því. Þegar hún komst
loks af stað aftur var Jutta Heine, sú
sem hljóp lokasprettinn i þýzku sveit-
inni, komin tvö löng skref fram úr
henni. Wilma varð að taka á öllu
sínu. Og það gerði hún. Hún herti
ferðina sífellt á eftir þýzku stúlkunni
og loks virtist hún fara svo hratt, að
menn trúðu varla eigin augum. Hún
komst á hlið við hina — og fór fram
úr henni á endasprettinum.
Þetta kostaði hana gríðarlegt átak.
En henni þótti svo sem ekkert til
koma. Hún mundi vel þá tíð, er hún
var svo illa farin, að hún gat ekki einu
sinni gengið; í meira en sex ár, nærri
þriðjung ævi sinnar, hafði hún verið
ófær um gang. Þegar hún var fjög-
urra ára gömul fékk hún lungnabólgu
og skarlatssótt svo harða, að annar
fótleggurinn varð máttvana með öllu.
Wilma gat ekki gengið, hvernig sem
hún reyndi. Þegar hún var orðin sex
ára fékk hún sérsmíðaða skó og eftir
það gat hún hoppað á öðrum færi. En
engum datt í hug, að hún mundi
nokkurn tima geta gengið eðlilega
framar, hvað þá hlaupið.
Þetta varð löng og mikil barátta,
bæði til sálar og líkama. Fjölskylda
Wilmu var fjölmenn; þau voru 18
systkinin. Faðir þeirra var burðarmað-
ur, móðir þeirra húshjálp. Þau höfðu
tæpast, og reynar ekki, efni á læknis-
hjálpinni, sem dóttir þeirra þurfti. En
þau reyndu hvað þau gátu. í tvö ár
fór móðir Wilmu með hana einu sinni
í viku hverri til sjúkrahúss í Nashville.
Það var löng leið að fara — einir 1 50
kilómetrar báðar leiðir. Læknarnir í
Nasville sögðu móðurinni, að Wilma
fengi aldrei mátt i fótlegginn framar
nema hann yrði meðhöndlaður dag-
lega. Þeir kváðust geta tekið hana til
meðferðar einn dag í viku og þeir
gætu þá beitt hana hita- og vatns-
meðferð, sem auka mundi batalíkur.
En sex daga vikunnar yrði fjölskyldan
að taka að sér lækningarnar. Það kom
á móður hennar fyrst í stað. Á hverju
kvöldi, þegar hún var búin að gefa
„hjörðinni" að borða fór hún inn til
Wilmu litlu og tók að nudda fótlegg-
inn. Þá var Wilma oftast steinsofnuð.
Eittsinn gat hun ekki gengið