Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1980, Blaðsíða 9

næmu eyra. Hann skráir hjá sér
athugasemdir, leiðbeinir, örvar og
hvetur til dáða.
Svona skólar eru löngu liðnir undir
lok annars staðar á heimsbygöinni,
nema þar sem stórveldi, hafa komið
sér upp sérstökum stofnunum fyrir
verðandi snillinga, sem bera eiga
hróður valdhafanna út um allar jarðir.
En hvaöan er manninum komiö
þvílíkt lífsfjör á þvf aldursskeiöi, sem
venja er að kenna við háa elli?
Þaö er varla ég þori aö taka mér í
munn það orð, sem eitt nær þó aö
halda meiningunni til skila. Ragnar H.
Ragnar er hugsjónamaður. En hann
er oröinn vitur af langri lífsreynslu og
er þess vegna raunsær á takmörk og
breyzkleika mannlegs eölis. Hann
veit manna bezt af yfirgripsmikilli
söguþekkingu sinni, aö allt vald
mannanna spillir. Og takmarkalaust
vald spillir takmarkalaust. Hann hefur
á hraðbergi ótal söguleg dæmi um
það, hvernig ófyrirleitnir og sjálfum-
glaðir mannkynsfrelsarar hafa koll-
varpaö heilum menningarsamfélög-
um — í nafni háleitra hugsjóna, sem
síðan snerust upp í martröö mann-
legra misgerða.
Þess vegna er Ragnar innblásinn
— og oft misskilinn, málsvari frelsis-
ins; um leið talsmaöur sjálfsaga og
hófstillingar í kröfugerð á hendur
öðrum; en fortakslaust eiðsvarinn
fjandmaður lýðskrumara og kerfis-
þræla.
Mér hefur oft orðið hugsað til þess,
að Ragnar og Solszenitsín mundu
skilja hvor annan til hlítar, bæri
fundum þeirra saman. Báðir eru
þessir menn sannfæröir um mátt
trúarinnar og listarinnar til aö brjóta
hlekki mannlegrar kúgunar.
í þessum skilningi er Ragnar H.
Ragnar íhaldsmaöur — í bezta skiln-
ingi þess orös. Hann efast ekki um
varanlegt gildi þess bezta, sem vest-
ræn menning hefur fært kynslóöum í
arf: Virðinguna fyrir einstaklingnum
og frelsi hans til andlegs sjálfstæðis
og þroska.
Persónuleiki Ragnars er hins vegar
slíkur, aö hann veröur aldrei væru-
kær né sjálfumglaður. í þeim skilningi
er hann róttækur. Mjög þeirra tízku-
fyrirbæra, sem fyrirferðarmest eru í
okkar samtíö, eru eitur í hans bein-
um. Leirburðarstagl múgmiöla og
holtaþokuvæl poppheimsins eru hon-
um sýnileg ytri tákn menningarlegrar
niöurlægingar.
En þrátt fyrir feiknastafi gereyö-
ingarvopna, sem hanga yfir höfði
okkar eins og Damóklesarsverö;
þrátt fyrir bölmóö rányrkju og of-
neyzlu mitt í örbirgðinni — þrátt fyrir
allt þetta er Ragnar H. Ragnar
óbifanlegur bjartsýnismaöur. Hann er
trúaður maður. Verkamaður í
víngaröi Drottins. Hann veit flestum
öðrum betur, að í vondum heimi, sem
einlægt fer versnandi, veröur hver
maöur um síöir aö leita á náðir síns
innri manns, treysta á sinn innri auö,
þann sem mölur og ryö fær ekki
grandaö. Það er þar sem músíkin
tekur við. Hann veit manna bezt, að
jafnvel smáar hendur geta hrært hina
fegurstu tóna. Þrátt fyrir mannlegan
ófullkomleika verður viðleitnin til aö
glæöa iíf okkar fegurð aö veruleika í
listinni. Að láta þann draum rætast
— þaö er ævistarf mannsins.
Jón
Ólafsson hrl.
éam mm

Afskifti mín af málefni því, sem hér
veröur rætt um, hófust með því, að frú
Guörún Sveinbjarnardóttir afkomandi
Skáld-Rósu, gaf mér Ijósmynd af mál-
verki eftir danska málarann F.C. Lund.
Hann er fæddur áriö 1826 og dáinn,
1901. Málverkið er af stúlku í kirkjubún-
ingi og situr hún á geröi við kirkjuna á
Möðruvöllum í Hörgárdal — en undir
myndinni stendur „En Pige fra Möðruvell-
ir“. Vísast annars til myndarinnar, sem
birtist hér.
Frú Guðrún hafði skrifaö undir mynd-
ina Skáld-Rósa — og spurði ég hana
hverju það sætti, þar sem mér hefði verið
tjáð, að engin mynd væri til af Skáld-
Rósu. — Guðrún kvað svo sterkan
ættarsvip með stúlkunni á myndinni og
ýmsum afkomendum Skáld-Rósu að

, H’l W tl te
a 1 m áÉjL
HVER
Stúlkan frá Möðruvöllum, sem hugsanlegt er að geti verið
Skáld-Rósa.
VAR STULKAN
FRÁ MÖÐRU-
VOLLUM?
margir þeirra teldu myndina (málverkið)
meö einhverjum hætti vera af henni.
í bókinni, Myndir úr Menningarsögu
íslands á liðnum öldum, eftir Sigfús
Blöndal og Sigurð Sigtryggsson er sagt
frá því að málarinn F.C. Lund hafi málað
mynd þessa árið 1854. Safnfólk hér taldi
fjarstæðu, að málverk þetta gæti verið af
Skáld-Rósu, enda virtist þá vera gert ráö
fyrir því að nefndur málari hefði komið til
íslands og málaö myndina á Möðruvöll-
um.
Auk ættarmótsins, sem ofan greinir,
tjáði frú Guðrún mér, að hún hefði átt
ítarlegar samræður viö Óskar Clausen,
rithöfund, um áöurnefnda mynd, en
Óskar er fæddur í Stykkishólmi í febrúar
1887 og bjó í Ólafsvík, ólst upp hjá föður
sínum Holger Clausen, sem var fæddur 1.
ágúst 1831 og dó 1901, en Óskar er enn
á lífi og býr hér í Reykjavík. Óskar skýrir
svo frá, að hann hafi farið í heimsókn til
ættingja sinna í Danmörku þegar hann
var 17 ára gamall — þ.e. 1904. — Þá hafi
honum verið boðið í feröalag til Jótlands
og hafi hann komið þar í verslun.
Kaupmaöurinn hafi boðið sér að skoða
mynd af íslenskri stúlku, sem héti Rósa
og heföi verið trúlofuð Páli Melsted
amtmanni, en Rósa hafi veriö frá Mööru-
völlum. Óskar kveðst hafa skoöað mynd-
ina, sem var eftirprentun af fyrrnefndu
málverki, og varð það úr aö hann keypti
myndina og hefur átt hana síöan.
Þegar heim kom hafði hann sýnt
myndina heima hjá sér, en þá var þar
stödd föðursystir hans, Harriett, og
staðhæfði hún þegar að málverkið væri
af Rósu, en Harriett, sem var búsett í
Danmörku, hafði komið í heimsókn til
fjölskyldunnar í Ólafsvík, þegar hún var
ung og hafði þá séð Skáld-Rósu.
Ég kynnti mér nú upplýsingar þær,
sem hægt var aö fá um málarann F.C.
Lund og vil ég það til nefna eftirfarandi:
Thieme-Becker Kúnsler Lexikon (Allge-
meines Lexikon der bildender Kúnster,
— heraus gegeben von Hans Vollnes,
Leipzig 1929 — XXIII og Weilbehs
Kunstnerlexikon Kaupmannahöfn 1947
11. bd. bls. 285 og loks Dansk Biografisk
Leksikon.
Á árunum 1854—60 málaði F.C. Lund
margar myndir af konum á dönskum
þjóðbúningum í vatnslitum (Akvareller)
og þar á meðal ofangreint málverk af „En
pige fra Möðruvellir“, en frummyndirnar
eru í Nationalmuseum í Stockholm og
komu þær út í litprentun árið 1861.
ítarlegar frásagnír eru um störf málarans
og utanlandsferðir, en ekki er að finna
nokkra stoð fyrir því aö hann hafi
nokkurn tíma komið til íslands. Ekki er
þess getið í samtíma blöðum á íslandi að
Lund hafi komið hingað.
Til frekara öryggis gerði ég fyrirspurn
framhald á bls. 11