Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1980, Blaðsíða 15

PBTTfi VARVBL
ftD VBRKI VeRtB,
péCAGAR. SNUUM.
.HB/M ft LEIÐ' .J&
' ÚG VStTTI ÞVI AT'\
HV&Lt.M RÓMVSRSR
BYGG/HGARUST BR
< ATHYGUSVtRÐ- GRT'Á
^j/MLÆRTAFÞV/S
SKÖMMU
'5I-ÞAR..
jA, HVAÐ RftÐ SI<Wk0MDU NÚ
MtKLU HSILSU5AMA l)R BAÐtNU
LBGRft ftÐ BUA / lúXUSf
1 / TJÖLDUM!
tVS/.BKKt FYRR
BN V/0KOMUM
HS/M!
k'dAsamlsgtas :
KOMASTAFTUR/
HSRBlÍP/RtVftR
ÞAD VSRDUR BRSYT/NG T/L \
BATNMAR. ÞAD ERU BVGG/NGAR}
ÚT/ í SYD/MÖRK FVR/R RÓLBCa J
ÍBÚA... Z/i
BLÁStff T!L
SKIPiil&OS OO
VIR9ULBGS UN9
JA, ÉG SR ALVSG A 5AMA MÁLÍ>
ÉG SKAL KOMAMáR Bl/RT ÖG
ÉG V/L ALDRE/ FRAMAR sJA
ÞARNA LtG&URVU \
UfGA LAUPUR/NN Þ/NN.
SNAUTAUUBURT OG
ÓHRE/NKAÐU HSR8UÐ-
/RNAR ALDRS/ MBÐ /
»JVtBRV£RU Þ/NNLs'
TtVfni . i ~T*T *' ~ ,
ÉG V/L ftLDRB/ FRAMAR sJA
ÞSSSft V/Ll/MSNN. SSSAR
VSRÐUR SJALFUR AÐ SJft UM
þA. SG HBF FENG/D TIL9O0, M
RE/SA NOKKRA PYRAMtPA
____/ EGYFTALAND/...
y y'.
VtÐLYSUM VF/R
fiRt TRSS/N5 OG
R/EKTUM UPP
SKÓGANAt
VtSSUM ÞAP- r
MÉR V/ROIST HUN
VSRA N6KKUÐ
VStKBYGGD FYR-j
/!R OKKUR../
geyma þeir vatn í strútseggjum, sem þeir
grafa í sandinn. Þeir hafa einnig sérstakt
lag á því aö sjúga meö stráum vætu upp
úr rakaWettum í uppþornuöum tjarnar-
stæöum. í máli þeirra ber mikiö á hvellum
gómskellum, sem erfitt er aö skrá í ritmáli
og er notazt viö brotastrik og kg tákn í
mörgum orðum þeirra. Nú er talið aö um
fjögurþúsund búskmenn búi úti á eyöi-
mörkinni en alls séu þeir um 26 þúsund
aö tölu í Botnsvanaríki.
Á fjóröu öld hófu aörir þjóöflokkar
innreiö sína í mörkina aö norðan frá
Rhodesíu og austan frá Transval. Hlnar
fyrri voru akuryrkjuþjóð, sem plægöi
landið og ræktaöi korn, hnetur og
melónur, en hinir síðarnefndu voru fjár-
bændur og áttu hjarðir nautgripa og
geita. Á 18. öld réöust svo batswana
hópar frá austri inn í landiö. Hver
ættarhópur haföi sinn höföingja og
hver hópur var aðskilinn og sjálfstæður.
íbúar Botsvana
Á miðri 19. öld uröu fyrstu árekstrar
þeirra viö hvíta manninn. í Búastríöinu
geröu þeir oft skeinuharöar árásir á lið
bænda. Á árunum 1885 til 1895 var
Betsúanaland, eins og svæðiö var þá
nefnt, gert aö verndarsvæði Breta. Hinn
30. seþt. 1966 varö Botsvana sjálfstætt
lýðveldi innan brezka ríkjasambandsins
undir forustu Sir Serete Khama. Landinu
er deilt í átta ættflokkahéruð. Hvert héraö
hefur sínar höfuöstöðvar í þorpi. Eru
þessi ættarþorp misstór. í þeim eru frá
300 til 35.000 íbúar. íbúar Botsvana sem
eru um 600 þúsund alls eru veiöimenn,
hjarömenn og bændur, sem ekki óska
eftir því að binda sig viö borgarlíf. Á
tímabilinu frá ágúst til október er þó
ætlazt til, aö fólk búi í þorpum sínum
vinni þar að félagslegum störfum og ditti
aö húsum. Frá nóvember til júní eöa júlí
er flutt út á akurlendi og unniö viö
plægingu og uppskeru. Fjarlægar liggja
beitilönd þar sem fjölskyldan þarf aö
halda búsmala sínum til hagagöngu. Hafa
landsmenn því oft þrjá dvalarstaöi á ári.
Friðlönd
Enda þótt hér hafi fundizt demants-
náma áriö 1970 og gullæði hafi gripið um
sig fyrir 100 árum, þegar námur voru
grafnar viö Francistown í austurhluta
landsins, þá er landið enn jafn fátækt og
strjálbýlt, enn jafn haröbýlt og hrjóstrugt.
Er þó risin vakning fyrir aö reyna aö
varðveita hina einstæöu náttúru landsins.
Og nú hafa verið stofnsettir þjóðgarðar
og friölönd, sem ná yfir 16% af yfirboröi
Botsvana. Stærsta friölandiö er í miö
Kalahari, en einnig eru önnur friöuð
svæði. Svo sem þau, sem viö höfum
skoöaö í jaöri Okavangofenjanna, sem
BaTswana ættbálkurinn varöveitir, og
notar sjálfur sem veiöisvæöi. Nauðsyn-
legf er aö viöhalda veiöidýrum fyrir
afkomu innfæddra. Hér er tilveruréttur
þeirra enn virtur. Landiö er enn lítt
aögengilegt fyrir hinn venjulega ferða-
mann. Vegir eru aðeins slóöar ísandinum
og brautir yfir gresjurnar, og ekki er um
nein nýtízku hótel að ræöa.
En fyrir feröalang, sem lætur ekki á sig
fá aö fljúga í smárellu, skrönglast f jeppa
og sofa í tjaldi eru aðstæður ómetanlegar
til aó kynnast frumstæðri þjóö og fjöl-
breyttu dýralífí. Því hvergi kemst maöur
betur í snertingu viö umhverfiö en í tjaldl.
Þar er unnt aö veröa þess áskynja hvaö
maöurinn er nátengdur og ofurseldur
hinu villta umhverfi. Á ferö okkar um
landlö nú f októbermánuði vorum viö þar
í lok þurrkatímans. Þá höföu stórar
hjarðir ýmissra villtra dýra hópazt saman
aö vatnsbólunum. í nóvember tekur aö
rigna og þá veröur hin þurra gresja græn
og blómum skrýdd. Trén laufgast og
blómstra. Akasfan skartar gulum blómum
og bjúgutréö veröur alsett blóörauöum,
trektlaga krónum. jöröin fyllist nýju lífi. í
þessari veröld er vætan afgerandi fyrir
afkomu gróöurs, dýra og manna. í
skjaldamerki Botsvana stendur oröi Pula,
skjaldarmerki Botsvana stendur oröiö
Pula, sem er táknrænt bænarorö „Veröi
regn“.
Flogiö frá Botsvana
Klukkutímum saman fljúgum viö yfir
auönir og sanda. Eins langt og augaö
eygir á alla vegu eru gulbleikir sandflákar
meö Ijósari röndum, sem líkjast alda-
gömlum árfarvegum og á mlljl eru dekkri
belti, heizt svipuö grýttu landl. Hvergi er
gróöur aö sjá. En einhversstaöar þarna
niöri eru Owens hjónin meö rannsóknir
á aö stuöla aö varðveizlu þessa sérstæöa
Aö baki okkar liggur Okavango-fenja-
svæöiö mikla. öldum saman hefur mann-
inum ekki veriö vært þar og ekki tekizt aö
nytja svæöiö til beitar fyrir húsdýr sín. En
nú fyrst eru tæknilegir möguleikar fyrir
því aö opna svæöiö til búsetu þar sem
unnt er aö útrýma tsetseflugunni. Með;
innrelö mannsins á svæöiö er hætt viö aö
samkeppni muni hefjast milli hans og
hinna villtu dýra. Hér eru enn um sinn öll
þessi dýr í eölilegu umhverfi, en tímabili
ósnortinnar Afrfku er aö Ijúka. Óvíst er
hvort manninum tekst aö vernda þetta
svæöi, en alþjóölegu dýrafriöunarsam-
tökin World Wildlife Fund hafa fullan hug
á aö stuöla aö verðveizlu þessa sérstæöa
náttúruundurs.
ÁSTRÍKUR Á G0ÐABAKKA
Eftir Goscinny og Uderao. Blrt f lanráM vÍA FJtflvaútffáfuiuu