Lesbók Morgunblaðsins - 17.05.1980, Qupperneq 4

- h*
REYKJAVÍKURHÖFN (bls. 127) í æskuárum Qsirs Zoéga, yngra, Th.
Thorsteinsonsbryggja sér i Duusbryggju.
KÚTTER GEIR (bls. 134), sem Geir eldri lét smíöa í Danmörku undir Sigurö
Símonarson. Geir var mjög ámóta skip og Hafsteinn. Hvíta flaugin var á öllum
skipum hans.
GEIR
ZOEGA
astur í sér svo sem veriö haföi Geir
faðir hans. Zoégarnir hafa sem fyrr er
drepið á, hver af öðrum í 200 ár
kvænzt íslenzkum konum.
Geir Geirsson Zoéga grípur nú niður
á nokkrum stööum í æviferli sínum.
Datt út af
Geirsbryggju
Ég man fyrst til mín aldamótakvöld-
ið vegna þess, aö faöir minn hafði látið
taka Ijóskerin af skútunum og hengja
þau á húsiö okkar, og var það
vitaskuld óvenjuleg sjón, þessi mislitu
Ijós. Óljóst man ég einnig eftir að hann
færi meö okkur börnin niður á Áustur-
völi, þar sem haldin var samkoma, en
frá henni er mér ekkert minnisstætt.
Ekki man ég heldur eftir því ofsaveðri,
sem mér er sagt aö skolliö hafi á um
nóttina, svo hörðu aö fariö hafi veriö
með okkur börnin niður í kjallara af
ótta við að húsið fyki. En uppúr þessu
fer margt að skýrast í minninu og ég
man Reykjavík frá því hún var sex
þúsund manna bær og aöalbyggðin í
kvosinni milli Tjarnarinnar og sjávar en
kotbýli í kring. Ég man skúturnar á
höfninni, árabáta í vörum og fisk á
reitum og að vonum man ég, þegar ég
datt í sjóinn og var nærri dauöur. Þá
var ég sjö ára. Ég datt út af Geirs-
bryggju náttúrlega, reyndar út úr lítilli
jullu, sem flaut við bryggjuna. í pakk-
húsi uppi á kambinum var Grímur
Guðmundsson í Steinabænum aö
vinna og þaö kom uppá hjá honum, að
hann þarf út að pissa og fór niður fyrir
húsið til þess. Þá sér hann húfu á floti
við julluna, en julluna mannlausa og
bregöur viö og hleypur niður á bryggju
og í því skaut mér upp og Grímur náði
mér upp nær dauöum. Morguninn eftir
fór faöir minn með mig inní Sundlaug-
ar til Páls Erlingssonar og sagði, aö
þessi drengur sinn væri sí og æ ofan á
bryggjum og yrði Páll aö kenna mér
sund. Það geröi Páll og geröi þaö vel.
Mig minnir við værum fjórir eða fimm
viö sundnám þá hjá Páli. Hann fór
sjálfur meö okkur í laugina og kenndi
okkur þannig. Ég varö all-góöur sund-
maður og synti oft í höfninni í
Reykjavík meö köppum eins og Bene-
dikt Waage, Geir Thorsteinssyni og
Magnúsi Kjaran og gaf þeim ekkert
eftir meðan ég var í æfingu. Ég synti út
í Örfirisey, sem þá þótti nokkuö afrek
og iöulega fram í skúturnar á höfninni.
Fimm sinnum hef ég einn bjargaö
mönnum úr Reykjavíkurhöfn en þrisvar
að auki átt þátt í að bjarga mönnum úr
höfninni. Ég var 13 ára þegar ég
bjargaöi manni í fyrsta skipti úr
höfninni. Þá sá ég úr glugga á
Vesturgötu 7, aö maöur féll út úr
jppskipunarbáti á leið til lands. Ég brá
við skjótt, hljóp niður í fjöru og þar var
hrint lítilli kænu á flot, hún hét Háski,
þessi kæna, og viö rerum lífróður fram
þrír, ég og Guðmundur í Hábæ og
Þórhallur Árnason, sellóleikari, en
bakari þegar þetta var. Þaö var svo
hvasst aö mennirnir á uppskipunar-
bátnum réöu ekkert viö aö athafna sig
á honum viö björgunina, og maöurinn
heföi farizt, ef viö heföum ekki komið
til björgunar. Hann var búinn aö missa
meðvitund, þegar viö komum aö
honum en það hafði haldizt loft í
sjóklæöunum og hann flaut. Viö Þór-
hallur renndum okkur í sjóinn til aö
innbyrða hann, lögðum hann síöan yfir
þóftu og þaö rann uppúr honum sjór
og hann komst til meðvitundar og liföi
langa ævi, varö mektarbóndi uppi í
Borgarfiröi.
Tvívegis bjargaöi ég konum, sem
höföu ætlaö að fyrirfara sér í höfninni.
Þaö kom nú reyndar fyrir lítiö meö
aðra þeirra. Hún sá fyrir sér viku
seinna. Hin liföi aftur lengi.
Eitt sinn synti ég yfir Hafnarfjörö, úr
fjörunni niður undan gamla Flensborg-
arskólanum og út og vestur yfir
fjörðinn. Þaö stóð þannig á því aö
Ólafur Davíösson, okkar fyrsti glímu-
kóngur, iökaöi mikiö sund í sjó. Hann
var þó aldrei hraösyndur og olli því aö
öndunin var ekki rétt hjá honum.
Honum tókst aldrei aö laga öndunina.
Viö syntum oft saman i sjónum, viö
Ólafur, og var ég miklu hraösyndari.
Ólafur var þolinn sundmaöur og vildi
nú jafna um mig meö því aö þreyta
langsund og bauö mér í kappsund yfir
Hafnarfjörö. Ég var nokkru seinni af
staö úr fjörunni en Ólafur, haföi tafist
við aö setja niöur bátinn sem átti að
fylgja okkur. Fljótlega náöi ég honum
þó og fór fram úr honum og kom
alllöngu á undan til lands viö Flygen-
rings-bryggju. Þegar ég kom uppá
bryggjuna sé ég að Ólafur átti enn
snertispöl eftir. Til aö stríöa honum
stakk ég mér aftur til sunds og synti á
móti honum og síöan samhliöa til
lands. Sagöist ekki hafa þorað annaö
en aö fara honum til bjargar, mér heföi
sýnst honum veriö fariö aö daprast
sundiö, sem auövitaö var ekki satt.
Ólafur var ekki í neinni hættu enda
bátur meö honum. Ólafur stundaði
sund í sjó allt til æviloka. Hann var
hraustmenni mikiö.
Þaö var 1913, aö ég fékk aö fara aö
gamni mínu til Englands meö Hjalta
Jónssyni á Apríl hinum fyrri sem
íslandsfélagiö átti. Skipiö var aö fara í
sumarhreinsun og einhverja klössun.
Ég ferðaðist talsvert meö Hjalta meö-
an viö biöum eftir skipinu og þarna
kynntist ég fyrst hversu hagkvæmt þaö
getur verið aö skipasmíöastöö hafi
mörg skip sömu geröar í smíöum. Hjá
skipasmíðastööinni Smiths-dock, sem
var skammt frá New Castle on Tyne,
átti íslandsfélagiö togarann Maí í
smíöum. Hjalti fór þangað og ég meö
honum. Þaö stóö togari á stokkunum
þegar viö komum en ekki var það Maí.
Þar sem komiö var framí ágúst og
samkvæmt samningi átt aö afhenda
skipiö fullbúiö í febrúarbyrjun, leizt
Hjalta ekki á blikuna. Það var ekki enn
byrjaö á hans skipi. Hann spuröi
hverju þetta sætti aö ekkert væri farið
að hreyfa viö smíöi á Maí heldur öörum
togara. Framkvæmdastjóri skipa-
smíöastöövarinnar leiddi þá Hjalta að
miklum stafla af járnplötum og sagöi:
— Hér er nú Maí, hver plata og hver
biti, hvert band . .. Þaö haföi verið
efnaö algerlega niöur í Maí um leiö og
hinn tgarann og gott ef ekki eina tvo
þrjá aöra sömu geröar. Maí kom á
tilsettum tíma. Var afhentur í byrjun
febrúar 1914.
Þaö var mikiö happaverk,
þegar við Óli á Bakka
björguðum John Grierson
John Grierson er þekktur maöur í
flugsögunni. Hann varö fyrstur manna
til aö fljúga einn frá Englandi til
Indlands og til baka aftur. Þaö var
1930 og þótti þá mikið afrek. Hingað
kom hann 7. ágúst 1933, þeirra erinda
aö fljúga einn vestur um haf yfir
Grænland og veröa til þess fyrstur
manna. Hann kom í lítilli eins manns
vél, Gipsy Moth trúi ég hún héti og var
það landflugvél sem flotholt höföu
veriö sett á, svo hún gæti lent á sjó.
Grierson lenti hér á Reykjavíkurhöfn.
Þetta var síöasta árið, sem Hellyers-
bræöur geröu út leiðangur til Græn-
lands og Grierson haföi kynnzt Owen
Hellyer þegar hann fór aö kynna sér,
hvort einhver skip væru við Grænland,
sem hann gæti haft samband viö og
leiðbeint honum eöa hjálpaö, ef til
kæmi. Owen haföi heitiö honum þeirri
aöstoö, sem hans skip gætu í té látiö,
sjálfsagt verið þaö nokkurt metnaö-
armál aö Breti ynni þetta afrek fyrstur
manna. (Grierson sagöi í viðtali viö
Morgunblaöiö 1977, aö hann hafi ekki
haft grun um þaö fyrr en þá fyrir
nokkrum árum, að annar heföi farið
einn þessa leiö á undan sér). Owen
baö mig aö aöstoöa Grierson hér eins
og ég gæti og geröi ég þaö. Þegar
hann bjóst til ferðar héöan frá
Reykjavík reri ég og Ólafur Ólafsson á
Bakka (Vesturbakka hér í Reykjavík,
þar er nú Mýrargata) honum um borð í
vélina.
Þaö var bárukvaklandi á höfninni og
í flugtakinu brotnaöi þverstöng milli
lóöréttu stanganna, sem lágu niöur í
flotholtin og þau gliðnuöu sundur og
vélin fór á hliðina og sjór streymdi inní
hana. Viö Óli brugöum hart viö á
bátnum og ég reyndi aö halda vélinni
réttri meöan hann hjálpaöi Grierson
útúr henni, honum haföi tekizt aö losa
sig úr beltinu. Vélin fylltist strax af sjó
og þaö var með herkjum aö viö gætum
varnaö því að henni hvolfdi meöan
Grierson var aö komast úr henni.
Þarna heföi hin mikla flugsaga
Grierson endaö, ef viö Óli heföum ekki
veriö til taks. Vélin flaut á hvolfi og viö
letum draga hana uppí Slipp. Daginn
áöur en þetta var haföi Lindbergh og
konan hans komiö hingað. Þau voru
aö rannsaka flugleið yfir norðanvert
Atlantshaf. Þeim hjónum var boðið til
Þingvalla af ríkisstjórninni þennan dag,
sem Grierson hlekktist á. Rétt sem þau
Lindberghshjónin voru aö leggja af
staö til Þingvalla, frétti Lindbergh,
hvernig komið væri fyrir Grierson.
Hann sagöi þá strax viö konu sína. —
Far þú til Þingvalla, ég ætla til
Griersons aö hjálpa honum aö taka í
sundur vélina. Og þaö geröi Lindbergh
og vélin var send út til Englands í
pörtum. En Grierson fór í heilu lagi
ákveöinn í aö reyna aftur sem hann og
geröi árinu seinna og tókst þá flugiö.
Vélin var send til viðgeröar út í
Framhald á bls 14.
©