Lesbók Morgunblaðsins - 17.05.1980, Page 11

fjölskyldunnar í Arabíu hugleiöa, aö ef
þaö væri ekki fyrir hugvit og framtak hins
vestræna manns, sem notfæröi olíuna,
sætu flestir þeirra ennþá berfættir í
tjöldum sínum úti í eyðimörkinni, en
hreiðruöu ekki um sig í Aladdínshöllum
þúsund og einnar nætur.
Skyldleiki ís-
lendinga og írana?
Ég hefi ávallt veriö fylgjandi kenning-
um dr. Baröa heitins Guömundssonar
um uppruna íslendinga, og set mig ekki
úr færi aö koma nýjum stoöum undlr þá
kenningu ef ég hefi tækifæri til, baBÖi í
gamni og alvöru.
Strax og ég lenti á flugvellinum í
Teheran sá ég eitt skyldleikamerki
íslendinga og írana. Þaö var turn einn
mikill eöa sigurbogi — Shahyad-turninn,
sem fimm hundruö ríkustu menn írans
lögöu fram fé til aö reisa í tilefni af 2.500
ára afmæli hins persnesk-íranska ríkis.
Ég birti hér meö þessari grein mynd af
turninum. En ef turnspíra væri sett ofan á
hann væri þar meö komin góö eftirlíking
af turni Hallgrímskirkju á Skólavörðu-
holti.
Herolar höföu samkvæmt kenningu dr.
Baröa komiö frá Svartahafssvæöinu til
Skandinavíu. Afkomendur þeirra er
námu land á íslandi, helguöu sér land
meö því aö fara eldl um þaö á einum
degi. Hjá Persum aö fornu var eldurinn
einnig helgur.
í forntrú Persa er drekinn Dahaka
hnepptur í fjötra undir fjallinu Damavand
og bíður þar heimsloka, en þar er komin
hliöstæöa við sögnina um Miðgarösorm
úr okkar goöafræöi.
Fleygrúnir þær, sem fundist hafa í
uppgreftri í íran og á Norðurlöndum gefa
einnlg skyldleikamerki til kynna.
[ fornum skáldskap koma einnig
skyldlelkamerki fram.
Einkennilegt er aö sjá orö úr persn-
esku, þegar þau eru skrifuö meö latn-
esku letri, sem maöur skilur og eru
skrifuö nær eins og á íslensku eins og
t.d. oröiö móöir og dóttir. Mest undrandi
varö ég á aö sjá oröiö sími, þ.e. þráöur
skrifaö eins og á íslensku, en íranir tóku
þetta orö upp sem heiti á útvarpi og kalia
þaö bi-sím, þ.e. án þráös eöa þráölaust,
þó aö þeir noti elnnig alþjóöaoröiö radlo.
Aö lokum eitt skemmtilegt atvikl Ég
var á næturskemmtistað og gat þá ekki
betur séö en aö einn austur-húnvetnskur
frændi minn og vinur og fyrrverandl
sölustjóri, Ágúst bóndl á Geitaskaröi,
væri þar kominn, sveiflandi í kringum sig
á dansgólfinu íranskri „bjútý“ blæju-
lausri. Hvern fjandann er Ágúst á Skaröi
aö gera í Teheran? — hugsaöi ég. Hann
hlýtur aö vera kominn í þjónustu þess
opinbera — til Sölustofnunar lagmetis
eöa Framleiösluráös landbúnaöarins.
Mér þótti seinni kosturinn ekki ólíklegur,
þar sem ég haföi eitthvaö heyrt minnst á
þaö heima, aö möguleiki væri aö selja
kindakjöt til Austurlanda nær. —
Kannski er hann aö selja íranskeisara fé
á fæti? — hugsaöi ég. Því engan
sölumann þekki ég noröan Alpafjalla,
sem hæfari væri en Ágúst á Geitaskaröi
til aö selja Múhameðstrúarmönnum alla
okkar umframframleiöslu af landbúnaö-
arvörum. Ég fór svo aö aögæta manninn
nánar, en sá brátt að hér var um
íranskan tvífara Ágústar aö ræða, og
merkti þetta atvik sem enn eina stoö
undir kenningu dr. Baröa Guðmundsson-
ar.
Daria-i Noor og hinn
persneski ástarsöngur
Einn daginn fórum viö aö skoöa
dýrgripasafn keisarans, sem geymt er i
hvelfingu mikilli undir byggingu þjóö-
banka írans (Melli Bank). Fjársjóöur
þessi sem mun vera einstakur í áinni röö
í heiminum, aö verögildi, er notaður sem
baktrygglng íransbanka fyrir gjaldmiöll
landsins og erlendum lánum. Pétur
Thorstelnsson sendiherra haföl sagt mér
Framhald á bls. 15
Nú getur allt skeð
Frá því forsetaembættið var
stofnað 1944, hefur tvívegis verið
barizt um forsetastólinn, en í hin
skiptin menn sjálfkjörnir á hann. í
kosningunum 1952, sem voru
harðar, var barizt um þrjá menn
alla landskunna. Þeir voru allir
landskunnir úr störfum sínum og
einnig úr ræðu og riti. Það fór
enginn í neinar grafgötur um hæfi-
leika þessara þriggja manna til
forsetaembættisins. Það lá á borð-
inu fyrir þjóðinni af löngum kynn-
um. Gísli Sveinsson, sýslumaður,
þingforseti, sendiherra, var þjóö-
inni kunnur úr sjálfstæðisbarátt-
unni og hafói ritað fjölda greina um
þjóðmál. Séra Bjarni Jónsson hafði
verið höfuðklerkur þjóðarinnar í
heilan mannsaldur og hann þekktu
allir bæði úr ræðu og riti. Ásgeir
Ásgeirsson haföi verið fræösiu-
málastjóri, ráðherra, bankastjóri
og þingforseti Alþingishátíðarárið
og ritað fjölda greina um þjóðmál
og hvert mannsbarn í landinu vissi,
hvern mann hann hafði að geyma
svo sem um hina tvo.
í kosningunum 1968, sem einnig
voru átakakosningar, var valið um
tvo menn, báða landskunna. Gunn-
ar Thoroddsen hafði veriö þing-
maður, borgarstjóri, ráöherra,
prófessor og ritað mikið um þjóð-
mál og lögfræði og vióurkenndur
einn ritfærasti og mælskasti maður
þjóðarinnar. Kristján Eldjárn var
þekktur úr starfi sínu sem þjóð-
minjavörður, en þó meir af ritum
sínum í fræðigrein sinni, sem hon-
um hafði tekizt að gera almenningi
svo aðgengileg rit, að bækurnar
urðu metsölubækur án þess að rýrt
væri vísindalegt gildi þeirra. Þjóðin
þurfti ekki að efast um hæfileika
þessara manna, uppgjörið varð af
öðrum toga. Nú eru fjórir menn í
framþoði til forsetakjörs og þá
kemur það uppá hjá mér — og það
er ómögulegt, aö ég sé einn á báti
— að ég veit sáralítil deili á þessum
mönnum. Hver er manngerðin,
lífsskoðunin, þekkingin á sögu
lands og þjóðar. Allir hafa mennirn-
ir gegnt opinberum störfum, en
þeir eru mér ekkert kunnir úr þeim
störfum, né af verkum sínum nein-
um og rit þeirra um störf sín eða
fræöi, þvælast ekki fyrir manni. Ég
hef stöku sinnum séð blaðaviðtöl
við þessa menn (ég tel orðið konur
til manna. Þær heimta þetta) — og
séö þeim öllum bregða fyrir á
sjónvarpsskermi. En ekki dugir mér
það til forsetavals. Ég hafði nú
aldrei mikla trú á, að þessi þjóð
hefði vit á að velja sér forseta, en
það hefur tekizt ágæta vel, kannski
af þvíað það hefur ekki verið nema
um góða menn að ræða, og annað
hvort varð þjóðin að velja góðan
mann eða engan — Efhún hefði átt
kost á einhverjum bjána, þá efast
ég ekki um hún hefði valið hann.
Og nú getur allt skeð. Mér heyrist
fólk tala mikið um aö velja „einn af
oss“, og þá er nú ekki von á góðu.
Ég vil engan múgamann í forseta-
embættiö heldur fyrirmyndarmann.
Sérstaklega hef ég áhyggjur af
málfarinu. Það er ekki hægt fyrir
þessa þjóó meö tunguna sem
lífæð, að sitja uppi með illa talandi
forseta. Ég vil geta fundið í málfari
forsetans blæbrigði tungunnar á
öllum tímum þjóöarsögunnar. Til-
tæk sé honum Njála sem Faðirvor-
ið, tiltækt sé honum málfar Alex-
anderssögu vilji hann tala strítt en
þó sléttlega til þjóöarinnar, hann
bregði svo á vídalínsku þurfi hann
að lesa þjóðinni strangan pistil,
auðgripnar séu honum tilvitnanir í
Hávamál, Passíusálmana, Biblíuna
og skáldin um aldir en til almenns
brúks hafi hann tuttugustu aldar
hámenningaríslenzku Nordais úr
riti hans íslenzk menning. Ég öf-
unda engan af að koma í ræðustól
forsetaembættisins á eftir Kristjáni
Eldjárn.
Ásgeir Jakobsson.