Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1981, Blaðsíða 5

Villa Savoye í Po-
issy (1929—31).
Stúdentagaröur í París
(1930—32).
Corbusiers endurspegla skýrt hugmyndirn-
ar úr Citrohan-verkefninu, og eru þær
lifandi dæmi um arkitektúr vélaaldarinnar
og lausar úr viöjum miöaldaarkitektúrs.
Útlit þeirra er mjög frjálslegt, því að
útveggir voru án sýnilegrar buröargrindar,
og fór Le Corbusier meö það ekki ósvipað
og jjaö væri abstraktmálverk.
Ariö 1929 teiknaði Le Corbusier eitt
frægasta einbýlishús aldarinnar, Villa Sav-
oye skammt frá París, sem er eitt fullkomn-
asta verk hans á fyrri hlutá listferils hans.
Þarna eru ýmsar helztu hugmyndir hans
útfæröar á svo til fullkominn hátt. Þeir Le
Corbusier og Jeanneret teiknuöu um þetta
leyti ýmsar geröir húsgagna, þar á meðal
þrjár tegundir stóla, frábærlega vel form-
aöa og útfæröa, sem hafa haft mikil áhrif á
innanhússhönnun síöari ára. í upphafi
fjóröa áratugar aldarinnar haföi enn lítiö
veriö reist af byggingum eftir teikningum
Le Corbusiers, en þó var mjög mikiö um aö
vera á stofunni hjá honum. Hann var orðinn
frægur, vegna verka sinna, og hjá þeim
frændum starfaði mikill fjöldi ungra arki-
tekta til aö kynnast betur þessum nýju og
byltingarkenndu hugmyndum hans. Unnu
þeir gjarnan aö umfangsmiklum, tilbúnum
skipulags- og byggingarverkefnum. Le
Corbusier geröist franskur ríkisborgari áriö
1930. Hann tók þátt í mörgum meiri háttar
samkeppnum, en tiilögur hans þóttu yfir-
leitt alitof róttækar og fara út fyrir settan
ramma. Fór þannig t.d. fyrir tillögu aö
aöalstöövum Þjóöabandalagsins í Genf
(1927), þar sem þeir frændur voru dæmdir
úr leik eftir miklar deilur innan dómnefnd-
arinnar, en hin útfæröa lausn var síöan aö
verulegu leytl byggð á hugmyndum þeirra.
Tillögu þeirra að Sovéthöllinni í Moskvu
(1931) var einnig hafnað, en öll þessi vinna
var reyndar ekki til einskis, því aö
hugmyndir Le Corbusiers þróuöust mikiö á
þessum árum. Le Corbusier fékkst á
þessum tíma einnig viö stór skipulagsverk-
efni fyrir Algeirsborg, París, Antwerpen,
Stokkhólm og fleiri borgir, er grundvölluö
voru á áðurlýstum hugmyndum meistar-
ans, en þau hlutu ekki náö fyrir augum
ráöamanna og voru aldrei útfærö. Hins
vegar voru reist nokkur stórverk þeirra
frænda á þessum árum, t.d. skrifstofuhús í
Moskvu (1928), íbúðarháhýsi í Genf
(1930—32), gistihúS Hjálpræöishersins í
París (1932—33) og stúdentagarður í París
Kapellan í Ronchamp.
Stjórnarbyggingar í Chandigarh í Indlandi (1956—65).
Le Corbusier fékkst
töluvert viö myndlist
og voru myndir hans
gjarnan í þeim stíl
sem sést á þessari
mynd eftír hann.
une architecture" sem telja má elna
athyglisveröustu bók sem gefin hefur verið
út um nútíma arkitektúr. i þessari bók lýsti
Le Corbusier öllum stefnumiðum sínum af
mikilli nákvæmni, og eftir þeim vann hann
Ijóst og leynt allar götur síöan. Þarna eiga
sér staö þáttaskil í starfi Le Corbusiers.
Hann sneri sér aö auknum krafti að
arkitektúr, og sýndi ekki máiverk aftur
opinberlega fyrr en áriö 1937. Hann tók nú
upp nafnið Le Corbusíer. Fyrir þennan tíma
haföi hann aöeins teiknaö þrjú lítii og lítt
merkileg hús, sem höföu veriö reist, þar
meö talið þaö, er hann teiknaöi 18 ára
gamall. í Vers une architecture lýsti hann
því hlutverki, sem hann taldi arkitektúr
gegna í nútíma þjóöfélagi. í bókinní kruföi
hann viöurkennd hlutföll og viömiöanir í
mælingum, þar sem hann skírskotaöi
einkum til uppgötvana endurreisnarlista-
mannanna og gullna sniöslns. Þarna kom
hann fram meö einingakerfi fyrir fjölda-
framleiöslu byggingahluta, er byggöist ekki
á einni ákveðinni stærö, heldur skyldum
stæröum — til þess aö forðast tilbreyt-
ingarleysi. Þaö tók Le Corbusier rúm 20 ár
aö þróa kerfi þetta frekar, og kallaði hann
þaö þá „modulor". Lýsti hann því yfir í
bókinni aö arkltektúr 20. aldarinnar tak-
markaðist ekki lengur viö einstakar bygg-
ingar, heldur væri sjálf borgin arktitektúr.
Aögreina bæri gangandi og akandi umferö,
og skyldi taka hraöumferö upp á brautum,
er lyft yröi upp fyrir gangbrautir, sem vera
ættu á jöröu niöri og liggja sem mest í
gegnum lystigaröa. Þá skyldu byggingar
sitja á súlum, til þess aö skapa aukiö frelsi
handa gangandi vegfarendum og búa því
manneskjulegt umhverfi. Þannig rynnu
garöar inn undlr byggingarnar, sem ættu
aö vera háhýsi, til þess aö sjáift bygg-
ingarsvæðið yröi sem minnst. Þá skyldi
nota þök háhýsanna sem garöa. Teiknaöi
Le Corbusier stórt, tilbúiö verkefni áriö
1922, Citrohan-húsið, þar sem hann út-
færöi þessar hugmyndir sínar. Þetta var
stórt sambýlishús, sem leit út eins og
einföld blokk, reist á súlum, en inn í
blokkina voru holuö tveggja hæöa svala-
rými, og aö baki þeim var stofa á tveim
hæðum. Öðrum herbergjum, í hverri íbúö,
var skipt niður á tvær hæöir, er tengdar
voru saman meö stigum innan íbúöarinnar.
Var þakgaröurinn sameiginlegur fyrir allar
íbúöir hússins. Hugmynd þessi var alger
nýjung, og áttu margir erfitt meö aö sjá
kosti hennar. Síöari verkefni Le Corbusiers
miöuöu í raun langflest aö nánari útfærslu
þessarar hugmyndar hans um „hina lóö-
réttu borg".
Áriö 1925 fékk Le Corbusier sitt fyrsta
stórverkefni og setti þá upp sjálfstæöa
teiknistofu ásamt frænda sínum, Pierre
Jeanneret. Hélzt samstarf þeirra fram aö
síðari heimsstyrjöldinni. Verkefnl þetta var
skipulag og teikning íbúöarbyggöar á
allstóru svæöi í útborg Bordeaux. Útfæröi
Le Corbusier þarna hugmyndir sínar um
opna jaröhæö og þakgaröa, og vakti
verkefniö talsveröar deilur. Á eftir því
fylgdu nokkur stórgóö einbýlishús, er vitna
um frjótt ímyndunarafl og frábært form-
skyn Le Corbusiers. Byggingar þessar
mættu þó yfirleitt mikilli mótspyrnu, og oft
stóö lengi á yfirvöldum að veita nauösynleg
byggingarleyfi. Þarna er víða aö finna
urmul af nýjungum, sem sannaö hafa ágæti
sitt og haft hafa mikil áhrif á unga arkitekta
víða um heim. Le Corbusier var oröinn
mjög þekktur í rööum fremstu nútíma
arkitekta, einkum vegna ritsmíöa sinna, en
einnig vegna þessara fyrstu byggingar-
verkefna, og árið 1927 var honum boöiö aö
teikna tvær byggingar fyrir Weissenhof-
sýninguna í Stuttgart. Voru þær reistar þar
ásamt verkum nokkurra fremstu nútíma
arkitekta álfunnar. Þessar bygglngar Le
■
5