Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1981, Blaðsíða 2

Arnarhóllinn er orðinn grænn, það
er sumar og styrjöldin ekki skollin á,
svo það er fámennt á sunnudags-
morgni, enda íbúar bæjarins innan
við fjörutíu þúsund og þar sem allir
dagar eru vinnudagar nema sunnu-
dagurinn, hvíla menn sig eftir erfiði
vikunnar og fáum hafnarverka-
mönnum dytti það í hug að nota
þennan dag til þess að fara niður að
höfn því nóg er samt.
Faðir minn var skósmiður sem sat
viö leistinn alla daga í kjallaranum í
Austurstræti 5, og þó að það gætti
flóðs og fjöru þegar stórstreymt var
á skósmíðaverkstæðinu, þá var það
ekki sú sjómennska sem hann haföi
dreymt um alla ævi en vegna
fötlunar gat aldrei sinnt.
Ef til vill voru það því sárabætur
aö hann leiddi mig, ungan son sinn,
niður með höfninni á hverjum sunnu-
dagsmorgni til þess að sjá sjóinn og
skipin. Þegar við komum að Arnar-
hólnum á móts við Hverfisgötu og
Ingólfsstræti sást gjörla móta fyrir
gömlum og grónum tröðunum sem
lágu yfir Arnarhólinn til norðurs, en
þegar við héldum áfram niður Ing-
ólfsstrætið urðu fyrst fyrir á vinstri
hönd hinir stóru hliðarstólpar að
baki styttu Ingólfs Arnarsonar enda
hóllinn allur girtur. Framundan til
hægri blasti við Arnarhváll.
Fyrir neðan Arnarhvál og dálítið
innar við Sölvhólsgötuna stóð Sam-
bandshúsið en umhverfis opnar lóðir
og óræktaðar, en þar fyrir neðan á
hægri hönd bjó í gömlu koti maöur,
sem að minnsta kosti ungum dreng
þótti afar merkilegur, en það var
Oddur á Skaganum. Krakkarnir köll-
uðu stundum til hans: „Oddur gamli
á Skaganum með rauða kúlu á
Frá Reykjavíkurhöfn. Málverk eftír Þorvald Skúlason frá 1931. Þannig leit hafnarsvœöiö út á þeim tíma, er höfundur ræöir um
kolakraninn, sem nú er ekki lengur til, bregður stórum svip yfir bryggjurnar og skipin.
f * » X —1
I irf
Hilmar Biering
Við Reykjavíkur-
höfn fyrir stríð
maganum" og þaö brást ekki að
hann reiddi upp stafinn og gerði sig
líklegan til þess að elta krakkana, en
þá var líka tilganginum náð og allir
flýðu sem fætur toguöu.
Neðst í Ingólfsstrætinu var stór-
hýsi, á þeirra tíma mælikvaröa,
Sænska frystihúsiö en hinum megin
Höfn, hið nýja hús Fiskifélagsins.
Þegar yfir Skúlagötuna kom,
námum við staöar við vandaðan
steinvegg, hlaðinn úr stórgrýti og
steypt í milli. Frá þessum staö festi
maður augun fyrst á Kolbeinshaus,
þessu merkilega skeri í fjörunni, sem
aldrei virtist eins vegna muns á flóði
og fjöru, fuglunum, sem þar sátu eöa
sveimuðu yfir, og þanginu, sem
skolaðist til og frá.
Inn eftir Skúlagötunni sást Klöpp
sem stóð á upphlöðnu svæði útí
sjóinn, en þar fyrir austan var
Kveldúlfsbryggja og þar stunduðu
krakkarnir úr Skuggahverfinu fisk-
veiðar meö góöum árangri. Enn
austar var svo Rauðarárvíkin sem
lækur rann í úr Norðurmýrinni og
handan víkurinnar voru reisuleg hús-
in á Rauðará með kúm í haga.
Þessum sjónarhring til hægri lauk
svo Holdsveikraspítalinn, stór og
mikil bygging á Laugarnestanganum
utan við Kirkjusandinn með stakk-
stæðum þar sem saltfiskur var
breiddur til þerris.
Yfir sjóinn að líta sást á móts við
Holdsveikraspítalann til Viðeyjar, en
þó sást þar aðeins Stofan og kirkjan,
því byggðin í Viðey var öll austast á
eynni. Framundan og noröar var
Engey með tveimur tvílyftum timbur-
húsum og mörgum útihúsum, því
búskapur var í eynni.
Handan eynna var svo fallegasta
fjall í heimi, sjálf Esjan, sem var eins
og Kolbeinshaus að því leyti, að hún
skipti sífellt um svip eftir birtu og
gróðri og austan hennar var eins og
glóöi á Móskaröshnúka. Skarðs-
heiðin og Akrafjall vestan hennar
fylltu svo þennan fjallahring.
Viö gengum meðfram steinveggn-
um góða, sem nú var mun hærri en á
Skúlagötunni og var kallaöur Austur-
garður, en í upphafi Batterísgarður
og nú Ingólfsgarður. Til vinstri,
þegar gengiö var niöur Austurgarö-
inn, voru vörugeymslur en þó aðal-
lega kolaport og allskyns geymslu-
port sem oft var freistandi að skoða,
þótt slíkt væri ekki gert á sunnu-
dagsgöngu. Við Austurgaröinn að
innanverðu var bryggja nokkuð út
með garðinum en síðan mjór garð-
urinn út í vitann við innsiglinguna í
höfnina.
Þegar gengiö var vestur meö
höfninni frá Austurgaröi tók viö lítil
bryggja, Björnsbryggja, sem venju-
lega var kölluð togarabryggjan, enda
losuðu togararnir aflann þar, þótt
hún væri svo lítil, að ekki gátu legið
þar nema tveir togarar samtímis
nema þeim þriðja væri lagt við
endann á bryggjunni.
Þegar komiö var örlítiö lengra, tók
við annar hlaöinn garður, sem nú er
nefndur Faxagaröur, en var oft í
daglegu tali nefndur Langelinie. Aö
innanverðu á þessum garði var
viðlegupláss, en yst var hausinn á
garöinum breiðari og þar var sigl-
ingaljós á lágu mastri.
Þá tók við Austurbakkinn, sem
einnig var oft nefndur kolabakkinn,
því yfir honum gnæfði kolakraninn,
stór og svartur, en efst á honum var
lítiö hús, þar sem stjórnandi kranans
hafðist við en sjálft rann húsið eins
og skóflan sem hékk niður úr honum
eftir teinum út yfir skipiö sem verið
var aö losa. Skóflan skall meö
gínandi kjaftinn niður í lest skipsins
þar sem kolin voru laus, lokaðist og
lyftist uþp, en síðan rann húsið, sem
var grænmálað, með skófluna hang-
andi inn yfir háa þárujárnsgiröingu
og þegar komið var hæfilega langt
inn í portið opnaðist kjafturinn og
kolin runnu niöur bynginn. Þetta var
stórfengleg sjón en sjaldséð á
sunnudögum.
Þegar komið var framhjá kola-
krananum, kom vík eða vogur inn í
krika sem endaði hjá Varðarhúsinu.
2