Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1982, Blaðsíða 5

Sandro Pertini á jarðskjáirtasvæðinu í nóvember 1980.
Ítalíuforseti
Mjúkur og
haröur í senn
Gráhærði forsetinn, Sandro
Pertini, er vinsælasti stjórn-
málamaðurinn á Ítalíu. Hann er
örgerður og bráðlyndur, og það
láta landar hans sér vel líka.
Pertini gerði sér ferð til Spánar
um daginn, þegar heimsmeist-
arakeppnin í knattspyrnu stóð
yfir. Og í úrslitaleiknum milli
Italíu og Þjóðverja hvatti hann
landa sína meira en nokkur ann-
ar. Vera má, að hann hafi átt
sinn þátt í sigri Itala.
Hann hefur aldrei iðkað
íþróttir, og reykt alla tíð eins og
strompur. En þegar menn sáu
Sandro Pertini, sem er hálfní-
ræður, í heiðursstúku á þýzkum
íþróttavelli nýlega, við hliðina á
Helmut Schmidt kanslara,
spurðu þeir sjálfa sig: Hvor er
yngri? — En á þeim er 22ja ára
aldursmunur.
Litli, sköllótti forsetinn virð-
ist í fljótu bragði hrörlegur
nokkuð af myndum að dæma.
En myndirnar af honum
blekkja. ítalska dagblaðið „La
Repubblica" hefur kallað hann
„Spaghetto úr jarus". Er hann
sat í hægindastól og horfði á
fyrrnefndan kappleik, var hann
á sífelldu iði, og er leiknum lauk
með sigri landa hans, dansaði
hann fram og aftur.
Allt frá Mílanó til Palermó er
hann dáður og elskaður umfram
alla aðra ítalska stjórnmála-
menn, því hann er ímynd ít-
alskrar þjóðarsálar, mikill í
gleði og sorg, hjartanlegur og
óskammfeilinn, vakandi og fjör-
ugur, og öllu öðru fremur snar-
orður með spakmæli á vörum. —
Pertini var á ferð í Bandaríkj-
unum fyrir skömmu og heim-
sótti þá að sjálfsögðu Ronald
Reagan forseta, sem var kunnur
leikari. Reagan lét þessi orð
falla um stéttarbróður sinn síð-
ar: „Hann hefði getað orðið góð-
ur leikari." — Sandro Pertini
hefur glæsilega framkomu og
gleymir því aldrei, að hann er
landsfaðir. Stjórnmálamennirn-
ir, einkum flokksbræður hans,
sósíalistar, eru allt annað en
ánægðir með hvernig Pertini
setur brögðum og brellum
þeirra skorður. Þegar forsetinn
kom í heimsókn til Sikileyjar
fyrir þremur árum, fögnuðu íbú-
ar eyjarinnar honum ákaflega.
En stjórnmálamennirnir sem
voru í för með honum fengu
kaldar kveðjur: „Mafíur, svikar-
ar, þjófar."
Stundvíslega klukkan átta að
kvöldi, þegar störfum er lokið,
hverfur Pertini úr Kvírinal-
höllinni og fer, verði hans til
skelfingar, fótgangandi inn í
miðja Rómaborg. Álútur,
skrefstuttur labbar hann til Via
della Stamperia 96 og inn í
þriggja herbergja íbúð. Þar er
fyrir Carla, kona hans, sem nú
er sextug að aldri. Hún hafði
tekið fyrir það þegar maður
hennar varð forseti „að leika
einhvers konar Madonnu upp í
höllinni". Hún vinnur sem sál-
fræðingur á lyfjadeild við
Gemelli-sjúkrahúsið. Einn
sjúklingurinn spurði hana eitt
sinn: „Eruð þér ekki forsetafrú-
in?“, og hún svaraði stutt i
spuna: „Mér þykir leitt að segja
það, ég er frú doktor Voltólina."
Stúlkunafn hennar. Þegar for-
setinn í Gabon sendi ítalska rík-
inu fíl, gaf Pertini honum nafnið
„Carla" og glettnisbros lék um
andlit hans. I hvert sinn sem
forsetinn leggur upp í ferð til
ættþorps síns, Stella í Ligerús,
kaupir hann sjálfur farmiða í
flughöfninni og flýgur í farþeg-
aflugvél til Genúa. Ekki er hann
fyrr kominn til Stella er hann
heldur beint inn á símstöðina
hjá kirkjunni og hringir til
Kvírinal-hallar: „Nokkuð nýtt?“
Venjulega er eitthvað nýtt að
frétta. Varla líður svo nokkur
vika, að Pertini láti ekki frá sér
heyra og segir þá sína fullu
meiningu. Þegar hann talar um
heimspólitíkina, fá varkárir
stjórnmálamenn í utanríkis-
ráðuneytinu gæsahúð. Er
Schmidt kanslari varð fyrstur
stjórnmálamanna vestantjalds
til þess að fara til Moskvu eftir
innrás Rússa í Afganistan taut-
aði Pertini fyrir munni sér:
„Undansláttur, undansláttur."
Hann ergði Rússa hvað eftir
annað með því að fullyrða að
miðstöðvar hryðjuverkamanna
væru austantjalds.
I heimsókn til Vestur-Þýzka-
lands kom mótspyrnumaðurinn
gamli, Pertini, fyrrverandi
SA-manninum, Karl Carstens, í
klípu. Pertini vildi fá að heim-
sækja KZ Flossenbiirg, þar sem
Engenio bróðir hans var skotinn
í apríl 1945 af SS-mönnum: „Til
Flossenburg fer ég einsamall.
Ég vil ekki skapa ríkiskanslar-
anum óþægindi með því að hann
fari að fylgja mér þangað. Hví
skyldi ég krefjast þess?“
Sósíalistinn Sandro Pertini,
fæddur 1896, sonur efnaðs
bónda, var ávallt harður and-
stæðingur fasista. Hann fékk
dóm vegna dreifiblaðs, en slapp
til Frakklands, þar sem hann
hélt sér uppi með ýmiss konar
störf. Hann var bílþvottamaður,
múrari, rafvirki, húsamálari og
„statisti" í kvikmyndum. Árið
1929 sneri hann aftur heim með
leynd. Það var ljóstrað upp um
hann og hann sendur í illræmt
fangelsi, þar sem hann sat árum
saman. Móðir hans leitaði náð-
unar fyrir hann, en hann harð-
neitaði að þiggja náðun af fas-
istum. Eftir fall Mussólinis 1943
barðist hann í andspyrnuhreyf-
ingunni — „Resistenza“ gegn
þýzka setuliðinu.
En reiði hans gegn Þjóðverj-
um er að fullu hjöðnuð. Fyrstu
förina sem forsetinn fór, fór
hann til Vestur-Þýzkalands
1979.
Eftir stríðið var hann blaða-
maður við flokksblað sísíalista,
sat á þingi frá 1953 og var loks
forseti þess í átta ár. — Hann
var nokkuð umdeildur í flokki
sínum, oft fór hann sínar eigin
leiðir og þoldi ekki allskostar
flokksagann.
Þegar hann var forseti þings-
ins, dró hann dár að félögum
sínum: „Kristindómurinn lifir í
hjörtum fólksins — þrátt fyrir
prestana. Hið sama má segja
um sósíalismann. Hann lifir í
hjörtum ítala — þrátt fyrir
stjórnmálamenn sósíalismans."
Pertini hefur ekki vald til að
breyta miklu. En með djarf-
mannlegum orðum gegn allri
flokksspeki er hann orðinn sam-
vizka þjóðar sinnar.
Eftir jarðskjálftana miklu á
Suður-Ítalíu í nóvember 1980
ásakaði harin, í sjónvarpsræðu,
varnar- og innanríkisráðuneytið
fyrir slæiega hjálp og aðstoð
sem þessi ráðuneyti bæru
ábyrgð á: „Hver sá, er hér hefur
brugðizt, hlýtur að gjalda fyrir
það.“ Þegar sex ára drengur, Al-
fredo Rampi, féll í 60 metra
djúpan brunn í grennd við
Rómaborg og honum varð ekki
bjargað, sakir vanrækslu þeirra
sem áttu að sjá um brunninn,
stóð Pertini lengi grátandi á
slysstaðnum og það var grát-
hreimur í röddinni er hann
sagði: „Það hefði verið hægt að
bjarga Alfredo. Orsökin er
ófullnægjandi vernd samfélags-
ins.“
Ábyrgir stjórnmálamenn,
sem oft eru sakaðir um að eyða
tíma sínum í brögð og undirferli
engu síður en verkefnin, sem
þeim eru falin af þjóðinni, þora
sjaldnast að gagnrýna hinn
vinsæla forseta opinberlega.
Þeir vita, að hann gerir heyrin-
kunnugt það sem fólkið hugsar.
„Sandro," er sagt meðal ráð-
herranna, „hefur einn veikleika.
Hann svarar öllum spurningum
blaðamanna."
Þegar enn eitt bankahneyksl-
ið reið á lýðveldinu, varð honum
að orði og mælti af reiði: „Hér
finnast því miður nokkrir
stjórnmálamenn, sem ættu
hvergi heima nema í fangelsi."
Þjóðin tók undir með honum,
þeir sem áttu sneiðina, skömm-
uðust sín — bak við falinn
skjöld eins og ávallt. Pertini
fullur kaldhæðinnar gleði
mælti: „Flestir þeir sem hafa
valið mig, hafa þegar iðrast
þess.“
En aðeins þeir. Því á Ítalíu er
forsetinn ekki þjóðkjörinn.
Sandro Pertini og Enzo Bearzot, þjálfari ítölsku heimsmeistaranna í knatt-
spyrnu. Tvímenningarnir fagna sigri.
5