Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1982, Page 6

Forgöngumenn nútíma arkitektúrs — Eftir Harald Helgason arkitekt
Verkfræðideild Leicester-háskóla. Stirling og Gowan 1959—63.
James
Stirling
Hann var lengi í þeirri hlálegu
aðstöðu, að sérfræðingarnir
hrósuðu honum, en samt fékk
hann engin verkefni. Nú hefur
það heldur betur breytzt og þar
að auki hefur Stirling fengið
Pritzker-verðlaunin 1981, sem
eru einskonar Nóbelsverðlaun í
arkitektúr
Raðhús í Preston. Stirling ásamt Gowan 1957.
James Stirling fæddist í
Glasgow árið 1926, sonur skipa-
verkfræðings frá Liverpool, og
til þeirrar borgar fluttist fjöl-
skyldan ári síðar. Stirling inn-
ritaðist í Listaskóla Liverpool
árið 1942, en stríðið batt enda á
nám hans þar og ári síðar var
hann kvaddur til að gegna her-
þjónustu. Var hann bundinn í
hernum til styrjaldarloka, en
innritaðist síðan í arkitektúr-
deild Liverpool-háskóla haustið
1945 og lauk þaðan brottfar-
arprófi fimm árum síðar. Á
þeim tíma hafði nútíma arki-
tektúr ekki skotið mjög föstum
rótum á Bretlandi, en kennarar
Liverpool-skólans voru fram-
farasinnaðir, og mun Stirling
hafa kynnzt þar allvel verkum
ýmissa nútíma arkitekta, eink-
um þó Le Corbusiers. Nokkru
áður en hann skilaði innloka-
verkefni sínu eyddi hann fimm
mánuðum í Bandaríkjunum;
starfaði á arkitektastofu og
heimsótti margar merkustu
byggingar á austurströndinni.
Að skólanámi loknu, sumarið
1950, hélt Stirling til Frakk-
lands til að kynna sér af eigin
raun nokkur verka Le Corbusi-
ers og annarra merkra arkitekta
þar. Þegar heim kom tók hann
þátt í samkeppni um byggingu
fyrir kvikmyndastofnun og
skrifstofuhúsnæði, sem arki-
tektafélagið í Liverpool stóð
fyrir. Lausn hans er einkum
áhugaverð fyrir það, hve sjálf-
stæð hún er, og hefur fengið lít-
ið að láni frá þeim verkum, sem
Stirling hafði kynnt sér.
Haustið 1950 flutti Stirling til
London og stundaði um skeið
framhaldsnám í „School of
Town Planning and Regional
Research", en honum féll ekki
námið og yfirgaf skólann árið
1952, án þess að ljúka brottfar-
arprófi. Það ár tók hann þátt í
samkeppni um menntaskóla-
byggingu í Poole, og í því verk-
efni koma fram ýmsir þættir, er
urðu síðan áberandi í bygging-
um Stirlings, einkum rík
áherzla á skipulagningu umferð-
arkerfa og raunsæi í vali burð-
arvirkja til þess að forðast ófyr-
irsjáanlegan kostnað. Ekki vann
Stirling til verðlauna fyrir þessa
lausn sína, en segja má, að
þarna hafi stílþróun hans haf-
izt, og hún hefur verið ákaflega
markviss allar götur síðan. Hef-
ur hann til dæmis yfirleitt
bundið sig við notkun venju-
legra og algengra byggingar-
efna, sem hann fer með á ný-
stárlegan hátt. Stirling tók þátt
í samkeppni um stækkun há-
skólans í Sheffield (1953), og þó
að tillaga hans hlyti ekki verð-
laun, vakti hún verulega athygli
og var sett upp til sýnis í AA-
skólanum (Architectural As-
sociation) í London ásamt ann-
arri frumlegri samkeppnistil-
lögu. Sama ár hóf Stirling vinnu
á arkitektastofu þeirra Lyons,
Israels og Ellis í London og
starfaði þar næstu þrjú árin.
Vann hann þar meðal annars
sjálfstætt að nokkrum einbýl-
ishúsaverkefnum, en gekk illa
með að fá þau samþykkt hjá
skipulagsyfirvöldum. Olli það
honum mikilli gremju, og hefur
hann síðan sinnt þessari tegund
bygginga að sáralitlu ráði. Á
þessum árum umgekkst Stirling
mikið hóp ungra arkitekta, sem
höfðu með sér sterk samtök og
ræddust reglulega við um ýmis
mál varðandi nútíma arkitekt-
úr, er fór fyrst að bera á að
nokkru marki á Bretlandi um
þetta leyti. Þá birti Stirling
einnig tvær greinar um verk Le
Corbusiers í vel þekkt arkitekt-
úrtímarit, og vöktu þær tals-
verða eftirtekt.
Fyrsta verkefni, er byggt var
eftir teikningum Stirlings, var
þriggja hæða raðhús í Ham
Common, Richmond (1955—58),
og vann hann það í samstarfi við
arkitektinn James Gowan (f.
1924). Var raðhúsunum komið
fyrir á langri og mjórri lóð, bak
við stórt íbúðarhús í endurreisn-
arstíl, og vöktu þau athygli
einkum fyrir smekklega notkun
Chamberwell-skóli í London, — ásamt Gowan 1958—61.
6