Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1982, Blaðsíða 7

byggingarefna með grófri áferð.
Þeir Stirling og Gowan settu á
stofn sjálfstæða arkitektastofu
árið 1956 og unnu saman næstu
sjö árin. Þeir teiknuðu fljótlega
verkamannabústaði í Preston
(1957), einfaldar og stílhreinar
byggingar, er falla vel að um-
hverfinu. Ári síðar var þeim
boðin þátttaka í lokaðri sam-
keppni um byggingar fyrir
Churchill-háskólann í Cam-
bridge, og var það töluverð við-
urkenning fyrir þessa ungu
arkitekta. Tillaga þeirra hlaut
að vísu ekki verðlaun, en er engu
að síður mjög athygiisverð, þar
sem tekið er mið af hinni fornu
hefð í háskólabyggingum borg-
arinnar. Efnahagsmál Breta
voru mjög óviss um þessar
mundir, og til þess að tryggja
sér stöðugri lífsafkomu, gerðist
Stirling gestafyrirlesari við
AA-skólann haustið 1957, og
næstu þrjú árin starfaði hann
sem kennari við Fjöltækniskól-
ann í Regent Street, London,
jafnframt starfi sínu á teikni-
stofunni. Hann réðist síðan árið
1961 sem fyrirlesari við arki-
tektúrdeild Cambridge-háskóla.
Þeir Gowan teiknuðu einnig
meðal annars samkomusal
Camberwells-skólans í London
(1958—61). Veggir byggingar-
innar eru úr mjög ljósum múr-
steini og gluggakarmar hvítmál-
aðir. Jarðvegi var ýtt upp að
byggingunni, sem sómir sér
prýðilega á skólalóðinni,
skammt frá gamalli aðalbygg-
ingu skólans. Stirling fór til
Parísar um þetta leyti og hreifst
þar mjög af nýlegri byggingu
eftir tvo franska arkitekta, sem
notuðu gler í óvenju ríkum mæli
og á nýstárlegan hátt. Fannst
Stirling þarna opnast sér nýir
möguleikar á notkun glers, og
hóf hann þegar mikla könnun á
róttækri hagnýtingu þess í
byggingar sínar. Árið 1959
markaði tímamót á ferli þeirra
Gowans. Þeir gerðu fyrst teikn-
ingar að byggingu stúdenta-
garðs fyrir Selwyns-háskóla í
Cambridge, þar sem öll herbergi
stúdentanna sneru í sömu átt,
og var sú hlið byggingarinnar
alglerjuð, en byggingin, sem var
ráðgerð mjög löng, var sveigð til
þess að mynda afmarkað
garðsvæði. Ekki var þó byggt
eftir þessum teikningum, en síð-
ar sama ár hófu þeir Gowan
vinnu við verkefni það, sem er
kórónan í samstarfi þeirra,
byggingu verkfræðideildar há-
skólans í Leicester (1959—63).
Áhrif Stirlings eru mjög greini-
leg í þessu verki, sem talið er
meðal merkustu bygginga í
þróunarsögu nútíma arkitekt-
úrs. Lóð byggingarinnar er mjög
ólöguleg og aðþrengd, og var því
heimilað að reisa turnbyggingu
á hluta hennar. Stirling var
strax ákveðinn í að láta ekkert
ákveðið burðarkerfi ráða formi
byggingarinnar. Hann skipti
henni því niður í nokkra hluta
eftir eðli og hlutverki rýmanna,
og athugaði síðan sérstaklega
heppileg burðarvirki fyrir hvern
hluta út af fyrir sig. I bygging-
unni eru tvær turnbyggingar,
sem tengdar eru saman með
umferðarbrúm í glerjuðum
gangi, en út úr turn-
byggingunum ganga áberandi
fyrirlestrasalir, og er form
þeirra einnig notað til þess að
mynda umgjörð utan um aðal-
inngang byggingarinnar. Yfir
verkstæðum, sem eru í lægri
hlutum hússins, er sérkennilegt
þak með náttúrulegri ofanlýs-
ingu í typptum, stórum bárum,
sem liggja á 45° horni á stefnu
útveggjanna. Þrátt fyrir frum-
legt og allflókið form, var bygg-
ingarkostnaðinum haldið niðri,
einkum með notkun algengra og
ódýrra — en þó vandaðra —
byggingarefna. Mjög mikið er
um glerjaða útfleti, en aðrir
veggfletir eru úr rauðum múr-
steinum eða veggflísum, sem
líta eins út. Stirling vann þetta
verk með afburðagóðum verk-
fræðingi og er árangur sam-
starfsins mjög góður. Þeir Stirl-
ing og Gowan unnu ennfremur
saman að nokkrum smærri
verkefnum, t.d. barnaheimili í
Putney, London (1960), og dval-
arheimili fyrir aldraða í
Blackheath (1960), en slitu síðan
samstarfinu árið 1963.
Stirling fór til Bandaríkjanna
nokkrum sinnum um þetta leyti
og hélt fyrirlestra í nokkrum
arkitektúrskólum þar vestra,
m.a. fékk Paul Rudolph hann til
þess að koma til Yale þrisvar
sinnum á meðan hann stýrði
arkitektúrdeildinni þar. Þá hef-
ur Stirling farið reglulega vest-
ur um haf síðan 1967 og haldið
gestafyrirlestra í fjölmörgum
skólum í Bandaríkjunum. Stirl-
ing vann lokaða samkeppni um
byggingu sögudeildar Cam-
bridge-háskóla (1964—67) og
hófst þegar handa með útfærsl-
una. Á ytra borði líkist bygging-
in töluvert Leicester-bygging-
unni, einkum vegna sambæri-
legrar efnisnotkunar, en er samt
fullt eins frumleg. í samkeppn-
isgögnum var beðið um stóran
lestrarsal og fjölda smærri sal-
arkynna í nánum tengslum við
kennslustofur. Kom Stirling
kennslurýmum og skrifstofum
fyrir í L-laga byggingu og kom
lestrarsalnum fyrir í krikanum,
og er hann að mestu leyti glerj-
aður. Innri umferð í bygging-
unni er að verulegu leyti látin
ráða rýinismynduninni, og eru
umferðargangar á efri hæðum
formaðir eins og svalaröð, þar
sem sést niður í lessalinn. Bygg-
ing sögudeildarinnar er sér-
staklega greinileg ekki einungis
af því, hve mikið hún er glerjuð,
heldur einnig vegna þess hve vel
umferðargangar tengja öll rými
saman. Byggingin er í heild mun
fíngerðara verk en bygging
verkfræðideildarinnar í Leicest--
er, og endurspeglar það eðlis-
mun verkefnanna. Sameiginlegt
í þessum tveimur byggingum og
reyndar mjög mörgum öðrum
byggingum Stirlings er það, að
umferð og tilfinning fyrir
mannlegum samskiptum eru
látin hafa forgang fram yfir
flesta aðra áhrifavalda.
Árið 1964 hóf Stirling vinnu
vð teikningar stúdentagarða við
Saint Andrews-háskóla á aust-
urströnd Skotlands. Bygg-
ingarnar standa í talsverðri
hæð, og er útsýni þaðan ágætt
út á Norðursjó. Stirling ákvað
að gefa hverjum stúdent kost á
sem beztu útsýni, með því að
láta öll stúdentaherbergi snúa í
Framhald á bls. 15.
Æfinga8kóli Olivetti-verksmiðjanna í Haslemere, 1969.
James Stirling.

Barnaheimili í Putney. Stirling og Gowan 1960.
EsrwrwSaaB'
Mpiiiijiiliiiliiwiijliiiiiliíiii'iihtliiiiil
Sögudeild Cambridge-háskóla 1964—67.
7