Lesbók Morgunblaðsins - 05.02.1983, Page 7

Willi
Boskovsky
kemur með tón-
sprotann frá Vín
Hinn þekkti hljómsveitarstjóri og konsert-
meistari, Willi Boskovsky frá Vlnarborg, er
væntanlegur til landsins og mun stjórna Sinfón-
íuhljómsveit íslands á Vínarkvöldi 10. febrúar.
Boskovsky stjórnaði í 25 ár FHharmóníuhljóm-
sveitinni í Vín á nýárstónleikum, er sjónvarpað
hefur verið víða um heim og meðal annars verið
sýndir I íslenzka sjónvarpinu.
Willi Boskovsky fæddist í Vínarborg 1909.
Eftir nám við Músíkakademíið í Vín var hann
ráðinn til Fílharmóníuhljómsveitarinnar þar í
borg 21 árs að aldri og varð konsertmeistari
þrítugur. Hann hefur leikið undir stjórn allra
frægustu hljómsveitarstjóra heims. Nýárskon-
sertunum stjórnaði hann frá árinu 1955, en dró
sig í hlé eftir 25 ár. En þó alls ekki frá tónleika-
haldi, því að síðan hefur hann farið víða um lönd
og stjórnað Vínarkonsertum fjölmargra hljóm-
sveita. Hafa þeir notið gífurlegra vinsælda og
Boskovsky hlotið afbragðs dóma gagnrýnenda
hvarvetna. A þessum konsertum grípur hann
einnig I fiðluna á stjórnpallinum, eins og forðum
gerði valsakóngurinn sjálfur, Jóhann Strauss,
yngri.
VALSIBLOÐINU
eftir Willi Boskovsky
Eiginlega er ekki til nein
létt eða þung tónlist. Tónlist
er tónlist. Hitt fer síðan eftir
skilningi manna og afstöðu.
Unni menn sígildri tónlist,
hlusta þeir á hljómkviðu eft-
ir Beethoven, Brahms eða
Mahler, en Vínartónlist eftir
Strauss og Léhar á einnig
sína aðdáendur. Nú á dögum
er það því miður svo, að allt,
sem er hávaði, er kallað tón-
list. Við vitum, að tónlist eft-
ir Strauss er þeirrar gerðar,
að hún hljómar vel í eyrum,
er fögur, tignarleg og aðlað-
andi. Tónlist hefur einnig
sérstakt fagurfræðilegt gildi.
Undir tónlist Strauss er
hægt að dansa, og það er
einnig hægt að njóta hennar
á hljómleikum eins og hjá
mér.
- O -
Það kemur af sjálfu sér, að
þessi tónlist á nýárshljcún-
leikunum eða vorhljómleik-
unum í Bern virðist svo létt
og auðveld. Þessi tegund
tónlistar er mér svo að segja
í blóð borin. Ég hef hlustað á
hana frá því í frumbernsku,
og ég lék hana einnig tals-
vert, áður en ég hóf að leika
með Fílharmóníuhljómsveit-
inni í Vín sem „klassískur"
hljóðfæraleikari. Ég var
konsertmeistari í 30 ár og í
Fílharmóníuhljómsveit Vín-
arborgar í 38 ár. Að sjálf-
sögðu lék ég aðallega sígilda
tónlist á þessum árum. En
þegar ég var ráðinn til að
taka við Nýárshljómleikun-
um 1955 eftir lát Clemens
Krauss, tók ég aftur til við
hina svokölluðu léttu tónlist.
Nú er mér sérstök ánægja að
því að fást meira við létta
tónlist en klassíska.
, - O -
Hin létta tónlist gerir sín-
ar kröfur. Eins og öllum er
kunnugt, er Fílharmóníu-
hljómsveit Vínarborgar ein
hinna beztu í heimi. En jafn-
vel þessi frábæra hljómsveit
verður að búa sig mjög vel
undir Nýárshljómleikana.
Viðkvæði mitt hefur verið:
„Fólkið, sem sækir hljóm-
leika, greiðir aðgangseyri og
um leið atkvæði þess efnis,
að það vilji hlýða á létta
tónlist. Þess vegna verða
menn líka að leika tónlist
Strauss rétt og vel, því að
ella væri verið að pretta
fólkið."
- O -
Að leika tónlist Strauss
rétt og vel merkir að laða
fram í lifandi tónum það fjör
og þann þokka, sem býr í
verkum valsakóngsins og
ættmenna hans. Vínartón-
listin streymir ekki fram
með sama hraða langa stund
eins og tónverk Beethovens
eða Brahms. í nær hverjum
takti er frjálslegur hraði, og
f síðasta lagi eftir átta takta
verður hraðabreyting. Flest-
ir valsarnir eru í tíu hlutum,
og þá tel ég alls ekki með
innganginn og endinn. Hinar
snöggu breytingar á hraða
og umskiptin milli hinna ein-
stöku kafla verður auðvitað
að æfa. Þegar leikinn er vals
í sama hraða fyrir dansi, má
alls ekki leyfa sér neinar
breytingar á honum, því að
annars er ekki hægt að
dansa, en þegar um hljóm-
leika er að ræða aftur á móti,
verður að koma öllu því til
skila, sem leynist á milli
nótnanna.
- O -
Hin létta Vínartónlist gat
aðeins orðið til í Vín. Því að
einungis í Vín var það um-
hverfi og andrúmsloft glað-
værðar, sem valsarnir eru
sprottnir af. Ég get ekki
ímyndað mér, að slíkir valsar
hefðu verið samdir í London.
Ég er sífellt spurður að því,
hvort aðrir en hljóðfæraleik-
arar frá Vín geti leikið vals-
ana. Svar mitt er: „Leika að-
eins Rússar Tsjaikovsky?“
Því ættu þá ekki aðrar
hljómsveitir að geta leikið
góða Vínarvalsa? Vínarbú-
inn hefur, ef svo má segja,
drukkið í sig valsinn með
móðurmjólkinni. Það er því
miklu auðveldara fyrir Vín-
arbúa en aðra að túlka verk
valsakonungsættarinnar.
Oðrum hljómsveitum er
nauðsynlegt að æfa sig vel og
lengi. Ég verð að segja þeim,
hvernig valsarnir eigi að
hljóma eða öllu heldur ég
verð að útskýra það með því
að leika sjálfur á fiðlu.
Reyndar leik ég alltaf vissa
hluta með á fiðluna á hljóm-
leikunum.
7