Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1983, Síða 14

. ■■ ÆmB
WÆ. ■**» ^
Liöþjálfi á Norðfirði
Þaö var gott aö vera hermaöur á íslandi
og eiga kærustu á Noröfiröi. Hörmung-
arnar átti Fred Norton eftir, þegar hann
síöar var fluttur á vígvellina í Evrópu. Frá
því segir hann í næsta blaði.
um að þarna úti væru fleiri
menn, alls 45 talsins, aðfram-
komnir af kulda og vosbúð.
Kveikt voru ljós í öllum glugg-
um svo betur mætti greina litla
bæinn á milli hryðjanna. Hurfu
þeir bræður, Páll og Magnús, út
í myrkrið til að freista þess að
koma fleiri mönnum til hjálpar.
Þessa nótt bjargaði fjölskyldan í
Veturhúsum a.m.k. 24 mannslíf-
um.
Bræðurnir ýmist báru eða
drógu hermennina til húsa, en
inni í litla bænum stóðu konurn-
ar, hlúðu að hinum þjökuðu
mönnum, hituðu kaffi og elduðu
allan mat sem til var í kotinu.
Þegar eldiviðinn þraut, hjuggu
bræðurnir girðingarstaura í eld-
inn. Hluti af hópnum hafði kom-
ist hjálparlaust til Eskifjarðar
um nóttina. Nokkrir urðu úti og
fáeinir létust í Veturhúsum.
Einn þeirra er varð úti var
flokksforinginn ungi, Bradbury.
Þessir vinir mínir, níu talsins,
eru allir greftraðir á Reyðar-
firði og hef ég komið að gröfum
þeirra í hvert sinn er ég hef
heimsótt lsland.“
— Hvað telur þú, að orðið
hafi þér til bjargar í þessari
ferð?
„Áður en ég lagði af stað um
morguninn vafði ég mig allan
innan klæða með maskínupapp-
ír. Ég minntist þess er við strák-
arnir ókum um á mótorhjólum
heima í Doncaster í gamla daga
og vorum við vanir að einangra
okkur gegn kulda með þessum
hætti. Fatnaður okkar var
skjóllítill í þá daga. Þessu sama
bragði var ég vanur að beita hér
á íslandi þegar kalt var.“
— Var sá fatnaður sem ykk-
ur var séð fyrir í hernum ekki
nægilega skjólgóður?
„Nei, biddu fyrir þér. Hlífð-
arfatnaðurinn sem við höfðum
yfir að ráða í fjallaferðum á ís-
landi var alls ófullnægjandi. Við
klæddumst stórum, brúnum úlp-
um, sem voru úr svo þykku og
óþjálu efni að þær gátu staðið
sjálfar. Liturinn var líka af-
skaplega óheppilegur þegar
snjór lá yfir öllu. Svo höfðum
við belgvettlinga með þumli,
þannig að hefðum við þurft að
grípa til vopna, hefðum við fyrst
þurft að rífa af okkur vettl-
ingana til að geta þrýst á gikk-
inn.“
— En mataræðið, hvernig
var það?
„Mataræðið var ekkert til að
hrópa húrra fyrir. Ég get til
dæmis sagt þér hvernig morg-
unmaturinn okkar var saman-
settur öll árin sem ég var í hern-
um. Hverjum flokki var úthlut-
að skammti af reyktu fleski. Það
var niðursoðið, hálfhrátt og
seigt eins og gúmmíteygja. Svo
fengum við baunir, egg og
hafragraut, allt í duftformi, og
te, mjólk og sykur blandað sam-
an, einnig í duftformi.
Þegar við vorum á ferðalögum
vorum við vanir að hræra þetta
allt saman við helminginn af
teinu. Úr því varð ógeðslegur
grautur. Hinn helminginn af
teinu notuðum við síðan gjarnan
til að raka okkur upp úr, ef um
annað heitt vatn var ekki að
ræða. Það var okkar fyrsta
skylda á hverjum morgni að
skafa á okkur kjammana. En ég
held, að tesullið hafi bara aukið
skeggvöxtinn, það dró alla vega
ekki úr honum.
En ef einhver leyfði sér að
bera þetta svínafóður fyrir mig í
dag, myndi ég kasta upp. Á
stríðstímum verður að éta það
sem í boði er, en ég get sagt þér,
að eftir svona máltíð stóðstu
upp jafnsvangur og þú settist
niður.
Ég get sagt þér í trúnaði, að
þegar við vorum á Seyðisfirði,
læddumst við stundum að næt-
urlagi og stálum útsæðinu, sem
fólkið hafði sett niður deginum
áður. Svo kveiktum við eld og
steiktum kartöflurnar í feiti,
sem við höfðum haldið til haga í
þessu skyni. Við vorum orðnir
svo óskaplega leiðir á þessum
eilífa soðna fiski og lambakjöti.
Við fengum aldrei neitt steikt.
Feiti var engin til.
En hversu svangur sem ég
var, gat ég aldrei leikið eftir ís-
lendingunum að drekka þorska-
lýsið. Þeir notuðu þetta út á fisk
eins og flot. Þvílíkur viðbjóður.
Nei, þá kaus ég nú heldur að
vera svangur. Þeir voru vanir að
segja: Fred minn, þetta er alveg
bráðhollt. En nei, svo svangur
varð ég aldrei...“
— Þurftir þú einhvern tíma
að nota riffílinn meðan þú
dvaldir á íslandi?
Fred hallar sér afturábak í
stólnum og skellihlær.
„Einu sinni notaði ég riffilinn
og þá munaði minnstu að ég
dræpi mann. Það gerðist á
Norðfirði. Ég var á gangi ásamt
unnustu minni. Við áttum leið
framhjá lágreistri hlöðu. Ég var
með epli í vasanum og í ein-
hverjum stráksskap stillti ég því
upp á hlöðuþakið, miðaði síðan
vel og vandlega og hleypti af.
Eplið hitti ég nú reyndar ekki,
því að ég var frámunalega léleg
14
Fred Norton, ungur kolanimumaður
frá Norður-Englandi, var svo óþjálf-
aður í hermennsku, að þegar ísland
var hernumið, vissi hann varla,
hvernig hann átti að halda á byssu.
skytta í þá daga, en út úr hlöð-
unni þutu sem byssubrennd pilt-
ur og stúlka sem höfðu átt þar
ástarfund. Þegar ég fór að at-
huga málið kom í ljós, að kúlan
hafði farið í gegnum hlöðuþakið.
Ef hún hefði farið örlítið neðar
hefði ég ef til vill hæft annað
hvort skötuhjúanna. Þetta var í
fyrsta og síðasta skiptið sem ég
notaði riffilinn meðan á íslands-
dvölinni stóð.“
— Þú nefndir unnustu þína
áðan. FJéttaðist ástarsaga inn í
veru þína á íslandi?
Fred brosir að minningunni
og segir:
„Jú, það er rétt. Ég nefndi
unnustu mína. Við kynntumst á
Norðfirði, Halla og ég.“
— Og urðuð ástfangin?
„Já, svo sannarlega. Hún heit-
ir fullu nafni Halla Sigurðar-
dóttir. Við urðum óaðskiljanleg,
máttum vart hvort af öðru sjá,
enda komst ég oft í klandur
vegna þess. Það var reynt að
stía okkur sundur með því að ég
var sendur á hina ýmsu staði á
Austfjörðum. Þær tilraunir
báru hins vegar ekki árangur.
Ýmist leitaði hún mig uppi eða
ég hana.
„Hún er komin í ástandið,“ var sagt
um þær stúlkur á stríðsárunum, sem
kynntust hermönnum og fóru að
vera með þeim. Þessi kynni gengu
fljótt og vel þrátt fyrir takmarkaða
málakunnáttu. Myndin er frá her-
mannadansleik í Reykjavík á þess-
um tíma.
Ég get til dæmis sagt þér sög-
una af því þegar ég fór fótgang-
andi frá Vattarnesi til Norð-
fjarðar á einum degi til að finna
hana.
Það var jóladagur og ég var
alveg friðlaus af löngun til að
hitta Höllu, en vissi að ég fengi
ekki leyfi til þess. Að kveldi
jóladags sátu menn að sumbli og
drukku þétt. Yfirmaður okkar
var vanur að stæra sig af því,
hversu snjall púnsbruggari
hann væri. Var það vafalaust
bæði satt og rétt, en þetta grobb
hans fór alveg óskaplega í taug-
arnar á mér. Þetta umrædda
kvöld blandaði hann púnsið en
skipaði mér að færa sér föngin
jafnóðum. Mér var satt að segja
mikið í mun að hann drykki sem
mest, því að ég ætlaði að nota
tækifærið þá um nóttina og fá
hann til að gefa mér leyfi til að
fara til Norðfjarðar daginn eftir
til að hitta elskuna mína. Þessi
áætlun mín bar árangur því að
þeir drukku ósleitilega. Leyfið
fékk ég með því skilyrði að ég
yrði kominn aftur til Vattarness
síðdegis næsta dag.
Ég lagði af stað í býtið að
morgni annars dags jóla ásamt
fylgdarmanni, sem ferjaði mig
yfir fjörðinn. Komum við að
Karlsskála og þáðum þar kaffi
hjá góðu folki. Áratugum síðar í
hópi góðra vina var ég að segja
þessa sögu. Kom þá á daginn, að
þessir sömu vinir mínir höfðu
einmitt búið í Karlsskála og
mundu eftir þessum „vitlausa
Englendingi", sem lét sér til
hugar koma að fara á tveimur
jafnfljótum frá Vattarnesi til
Norðfjarðar um hávetur til þess
eins að hitta stelpu.
Til Norðfjarðar náði ég um
kvöldið, uppgefinn en alsæll.
Þegar ég skreiddist eftir aðal-
götunni að niðurlotum kominn,
hitti ég strákling, sem sagði mér
að Halla væri í bíó. Var hún um-
svifalaust sótt og fólk þusti út
úr kvikmyndahúsinu til að
skoða viðundrið. Ég dvaldi hjá
Höllu í þrjá daga og þurfti vit-
anlega að taka út mína refsingu
fyrir það þegar ég kom aftur til
Vattarness. En mér var alveg
sama og þótti förin hafa verið
vel þess virði.
Halla var ekkert betri en ég.
Hún sótti til þeirra staða sem ég
var sendur á til að geta verið
samvistum við mig.
Um tíma dvaldi ég á Búðar-
eyri við Reyðarfjörð. Þar voru
þá um 1000 hermenn, en íbúar
þorpsins um 200 talsins. Halla
dvaldi þar um hríð og bjó hjá
vinkonu okkar í þorpinu. Við
hittumst eins oft og við gátum.
Ég var samt ekkert of sæll að
hafa hana þarna, vegna þess að
allir þessir hermenn voru að
drepast úr kvenmannsleysi, en á
staðnum var ekkert of mikið úr-
val af konum. Kvöld eitt var
mikill kuldi og snjókoma, svo að
ég smyglaði Höllu inn í svefn-
skála okkar hermannanna þar