Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1983, Blaðsíða 10

leirnum, sem hér er til stað-
ar, og það er mitt verkefni að
sjá til þess að framleiðslan
hafi þau einkenni, sem gera
hana að gæðavöru. Flísarnar
héðan eiga ekki að vera flísar
heldur Dalaflísar.
M: Það er annars skömm að því
hvað fólk eins og við, sem er
sérhæft í sjónmennt, er lítið
nýtt í hinum ýmsu fram-
leiðslugreinum. Finnar
kunna að notfæra sér sitt
listafólk, enda er finnsk
hönnun heimsfræg. Okkur
ætti að vera annt um að ís-
lensk framleiðsluvara sé vel
hönnuð. Það þarf að byrja
framleiðsluna á réttum enda
... í þessum efnum mætti
ríkisvaldið sýna frumkvæði,
t.d. með því að reka grafík-
verkstæði víðs vegar um
landið, þar sem grafíklista-
fólki gæfist tækifæri til að
vinna að list sinni gegn vissri
prósentu, sem rynni til ríkis-
ins aftur fyrir kostnaði.
Þannig gæti ríkið stuðlað að
hugarfarsbreytingu í landinu
hvað þetta varðar, og örvað
fyrirtæki og einstaklinga til
að sinna sjónmennt meira en
nú er gert. Sjónmennt er
veigamikill þáttur í menn-
ingu hverrar þjóðar, þáttur,
sem borgar sig, ef rétt er á
haldið. Holland er nærtæk-
asta dæmið um það. Þar að
auki eru íslenskir mynd-
listarmenn ekki hlekkjaðir
gamalli hefð eins og þar, og
því gæti svona stuðningur
skapað mikla gerjun og frjó-
leika meðal okkar.
Leirinn er jarðbundinn
og róandi
G: Vendum okkar kvæði í kross.
Hvernig vinnið þið?
M: Ég vinn hratt. Þetta er eins
og loftárás. Ef ég leyfi mér
að stoppa, dettur tilfinningin
fyrir því sem ég er að gera
uppfyrir og ég fer að kryfja
aukaatriði í verkinu ...
K: Hann hefur eyðilagt fínar
myndir þannig. En sem bet-
ur fer tekst mér oft að
stoppa hann af. Já, Magnús
vinnur hratt. Á morgnana
tekur hann til hjá sér, og
þegar ég lít inn til hans tíu
mínútum seinna er eins og
það hafi orðið jarðskjálfti
M: Ég er heppinn að geta unnið
i leirnum með Kolbrúnu.
Leirinn setur mig ekki í
sama flækingslega hugar-
ástandið og málverkin, hann
er svo jarðbundinn og róandi
K: ... enda er hánn notaður á
geðsjúkrahúsum. Sjálf þarf
ég ekki að komast í neitt sér-
stakt sálarástand, L’État, til
að fara að vinna. Ég finn
aldrei fyrir hræðslu við óorð-
inn hlut, heldur geng ein-
faldlega inná verkstæðið og
byrja að vinna. Mér finnst ég
hafa þessa beinu leiðslu,
snertiupplifun sem fylgir því
að vinna í leir, og þessari
kynngimögnuðu spennu.
Leirinn tekur mikið af
manni, og gefur mikið um
leið. Magnús hefur stundum
skammað mig fyrir að vera
svona áhyggjulaus, fyrir að
gera ekki nákvæmar skissur,
en það þýðir ekkert, ég fram-
kvæmi aldrei það sem ég hef
skissað ...
M: Ég hef urrað á hana eins og
hundur fyrir eitthvað sem ég
skil ekki. Já, leirinn sogar
mann í sig. Fyrst vildi ég
bara skreyta, því það var
fljótlegast, en mér veitir ekki
af því aðhaldi, þeim aga, sem
leirinn heimtar af manni.
Nákvæmnin er ekki
stóri sannleikur
K: Annars flokka ég ekki sjón-
list í dálka eftir því úr hvaða
efnum hún er unnin, úr
tusku, leir eða lérefti. Þessi
flokkun er þó viðtekin: fólk
borgar meira fyrir það sem
hangir flatt uppi á vegg en
það sem stendur á borði. Það
á ekki að rýra gildi hlutarins
þótt hægt sé að hafa af hon-
um not. Mörkin éru í raun og
veru ekki svo skýr.
M: Það eru til svo margir miðl-
ar til að koma tjáningu á
framfæri. Oft er það þannig,
að það þarf mestu tæknina
til að framkvæma einfaldan
hlut. Til þess er menntunin
nauðsynleg. Og eins og Mat-
isse vissi, þá er tækni og
nákvæmni ekki það sama,
þótt sumum hætti til að
rugla því saman. Nákvæmn-
in er ekki stóri sannleikur,
þótt salon-málararnir héldu
það á sinni tíð.
K: Sumum virðist formið auka-
atriði, en hugsa meira um
magn, veldi og stórfengleik.
En samt geta litlir hlutir
verið svo formrænir og fagr-
ir, að maður tekur ekki eftir
þeim stóru, sem gusast yfir
mann og eru aldrei sannfær-
andi nema þeir séu vel leyst-
. ir frá öllum hliðum ...
M: Þess vegna finnst sumum
lítið til Mozarts koma.
G: Hvenær byrjaðir þú að mála,
Magnús?
M: Það var þegar ég var í MR,
18 ára. Þá keypti ég mér
striga sem ég málaði öfugt á
í mörg ár. En þar kynntist ég
Herði Ágústssyni sem hélt
námskeið í MR og hvatti mig
til að fara í Myndlista- og
handíðaskólann. Ég get vart
hugsað mér betri lærimeist-
ara en Hörð: hann er bæði
heiðarlegur, hreinskilinn og
kröfuharður. Það var mikið
ævintýri að koma í Mynd-
lista- og handíðaskólann,
eins og að koma í dýragarð
Firrtur heimur
flatarmálverksins
Ég var mjög leitandi í
skólanum, reyndi að
þroska með mér mynd-
ræna skynjun og glímdi
við tæknilega hluti, lærði
að beita penslinum, tóna
niður liti, ná ljósi og gera
mér grein fyrir formbygg-
ingu hluta. Ég skynjaði
ótal möguleika, var forvit-
inn, leitandi og óviss, og
alæta eins og ég er enn í
dag. Ég var metnaðargjarn
og hinn mesti vinnuþjark-
ur og málaði sleitulaust
heima þegar skólanum
lauk, stóra hlera í tveimur
litum, sem ég sýndi í Nor-
ræna húsinu áður en ég fór
út til náms í Kaupmanna-
höfn. Þar var ég við nám í
þrjú ár hjá Richard Mort-
ensen, heimsfrægum geó-
metríumálara og afar
ströngum túlkanda mynd-
máls, en hann hefur haft
áhrif á ýmsa málara is-
lenska, t.d. á Karl Kvaran
og Þorvald Skúlason.
En ég var ekki sáttur við
sjálfan mig hjá Mortensen,
þótti þessi hreinu form og
tákn á lérefti vera firrtur
heimur, of fræðilegur og
jarðbundinn. Ég hef aldrei
getað sett mig inn i lista-
mannshlutverkið, finnst ég
frekar vera fiktari, og hef
átt erfitt með að sjá að
einhver ein vinnuaðferð
hafi eitthvert gildi um-
fram aðrar.
í Kaupmannahöfn fór ég
að gera klippur, dró lím-
miða og alls kyns drasl inn
í myndirnar. Þetta var
uppgjöf, örvænting, en al-
gjör andstæða við hreinu
fletina, og ég uppgötvaði
að það er pláss fyrir for-
ljóta hluti í myndum ef
þeir einungis ná réttum
hlutföllum. Ljótt eða fag-
urt skipti ekki máli, heldur
er það blær verksins, sem
það stendur eða fellur með.
I popp- og konseptlistinni
fann ég myndmál sem
hentar mér, myndmál, sem
útilokar ekki neitt, og þar
sem maður þarf ekki að
taka afstöðu til ákveðinnar
vinnuaðferðar. Tuttugasta
öldin er óþrjótandi litróf
af möguleikum og það er
ágætt að tapa sér í þeim,
hoppa eins og fugl þúfu af
þúfu án þess að útiloka
einhverjar stefnur eða lít-
illækka þær. Min listsýn
felst í því að hafa ekki
fyrirfram ákveðnar skoð-
anir. Ég get dáðst að
bráð-asnalegum hlutum,
ljótum hlutum og kómísk-
um. Eitt sinn hafði ég dá-
læti á ruslahaugum: allri
hrörnun, því hún segir
sögu ... Svo hef ég haft
ýmsar þráhyggjuhug-
myndir sem hafa einokað
myndverk mín eins og t.d.
krókinn, sem var mér tákn
víga, ofbeldis og græðgi,
eða hakann, tákn reiðinn-
ar. Þetta eru hlutir, sem
eru afsprengi mannanna,
hreyfa sig ekki, en hafa
perspektiv.
En þetta er farið frá mér
núna. í nýrri myndum
koma fyrir pappahausar
og dúkkur.
Ég er farinn að nálgast
manninn.
Með þessum orðum lýkur við-
talinu.
Magnús Kjartansson er kom-
inn aftur til byggða í kyrrðinni í
Búðardal, kominn til manna í
víðtækari skilningi en mann
grunar. Kolbrún Björgólfsdóttir
lagðist aldrei út, enda þurfti
hún ekki að henda formið á lofti
eins og maður hennar. Formið
býr í blóði hennar, og það flæðir
út um fingurgóma hennar
þegar hún snertir leirinn.