Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1983, Blaðsíða 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
1 T- *3Kmm ÞuWC,- SÚlNfi Voru HÁÐIR HVCL- 10 TIL TÓK lÚHUq .KCTT- LIHÍS’ áeeiw- ii FAÍIN1 HÚlAe SKsór UR
9 1 X N 'ÆXSi - N A ? N JVJ F
'V' Má L K A HWirr- 5 1
[LT l U R ±> A S T B£irn M fc £> 1 I Ý R
W u r 1 8 uriHM ÍRAS 'o R A u £> Burr u rórrur DÝK f 'A
WlST 1 s> u N fi tui<- UR L Á STÁwe oA Victór S £ L u R
Ú'UM -1 ’l N A Tniri* 11 |~»(S (X Á R 1 Wá (rf. 'Á ÍATA L n 0 N UU0I8 SfAPA
í K R 'I i L / N N LIFum L C, s A R
HÚ5 ’ K A Kl R A RöTwr $£ LTI F A IK T A R ot> K ~R o
R'nn'- rotL, A R [ ‘i' ■ N, '0 T KkPAlí sruun r , o 4 Hluti Tugr S U T
~L W UU'T K ,s HX.AK- L 1 hS U Ji iÓFAÍ tífiýi /K /e (? A ÓRlP- oeiLD
|Lk-r'| ■ INM | 'í> 'fí- 1 ‘W N' s ‘ H\út; ÚNUM \t\T R ú M u N U M ZCiHS R R
■Mloí, |Sl*M A F L £ 1 'T' f/fJDl T VTFT ruu cl M A R 1 N ■f'ltl* ítM 'A
l»K«r AFI e L 6, HMti. ERFini £ L 'l N DUUNM F A L 1 N A/
IfMfin 'A R $JÓ« L Á • L A yi 1 N N flue- £ F J± 1
|5TARF 1 E> r A N Aúa S 1 f> A ÞÓP- UR o ú L |l o Ð
d L’iri l- VÆAI ávext- 1R. uNoie- £|NS RdmV. TALA MAHMS-I NAFNS | SKyld-B MEníNI u Trvllt œsNxó- ■ Komu Trvía- UR kæk- UR
[ Hús- J áodlj IU braiSK Hlífa
h-l^r (H 1 L\v —> 5> 1« 1 H
miu SLO SflMI- T£NCkifiCK
Tála uti NAMMS- /Vé\FW ' L/eri SNTÓ- IfoMA
(ftLU NIIÖ£ BLOM
Sl 6.W- A5T ÍÁNúl
Eiicn- MARK SKÁK F ÍFL- IÐ ei nd U£>UhA KYKRA
ÞfáAR ítfaum- kast
VÓ'kkía PflUT (w emma 0 1 L. KIMD- UMUM
fhW- KvEM- 1>v'RI9
MEMA 5erri KÆNU LfluP
KKot LZ'iF- 1 5 T Hand- SANIA
^ rrj 7* ^ i VARPAMDI HtUTl A F TRTÁ- CkQ. bt>R- INUM
MISK- UMn TURT Hevið L'l K - A HLUT- U J
5kÍt- UR IgRÚK- I AR Ltúka « • Brauki Bor f>- AHI><
Leð ja AWGl^- l lAURÚA 1 Kemst bLoh KLIPÚK
fRVLLT Sfln- r e aj4-
•—> Komast £lN- KENWIS ÍTAFIR Lróp 'IL’RT stifl END- IN4
: ’■■■?££& Miklar SKELfa /
lúeiSLA- ■nxúP- ■ uRlMN FAR SKRÁR
grömm. Þótt það sé ekki æski-
legt, að unglingar noti tölvu-
kunnáttu sína til hins síðast-
nefnda, þá er sú kunnátta að
geta lætt inn í prógrömm nauð-
synleg við notkun tölvunnar.
Carnegie-Mellon-háskólinn
hefur ákveðið að taka þann hátt
upp að krefjast þess af öllum
sínum stúdentum, að þeir eigi
hver sína eigin tölvu.
Verða þeir gáfuðu
gáfaðri?
„Menn eru fúsir til að eyða
miklum fjárhæðum til mennt-
unar barna sinna. Þeir kaupa
umsvifalaust tölvu fyrir hann
Jón sinn, svo að hann hafi sömu
möguleika og Jón nágrannans,
en ég hef aldrei heyrt neinn tala
um að kaupa tölvu fyrir Jónínu
sína,“ segir Fishman. (Gott er ef
satt er. Ef við getum verndað
konuna fyrir tölvunni nær hún
aldrei tökum á manninum. Þessi
athugasemd er glögglega frá
árabátatímanum og ber öll
merki íslenzkrar náttúrugreind-
ar.)
Breytir tölvan eðlislægum
hugsunarhætti mannsins? Ef
hún gerir það, verður það þá til
hins betra eða verra? Það hefur
mikið verið rætt um hvort hægt
sé að búa til tölvu sem hugsi á
borð við þá sem HAL gerir ráð
fyrir í 2001, þar sem tölvan
myrðir geimfarann, sem ógnar
stjórn tölvunnar í geimferðum.
Svarið við þessari spurningu er
einfalt og ákveðið. Tölva getur
ekki hugsað (ekki ennþá), en
hún getur losað manninn við
ýmsa erfiða heilastarfsemi, svo
sem að leggja margt á minnið
eða kryfja eitt og annað til
mergjar með eigin heila. Hvaða
áhrif hefur þetta á heilastarf-
semi mannsins, þegar hann létt-
ir af heilanum erfiðu starfi (sem
talið er hafa þjálfað hann í
hugsun og aukið getu hans og
kannski væri tölvan ekki fundin
upp enn, ef heilinn hefði ekki
þjálfast í því erfiði sem hann nú
er að losa sig við). Hvað skeður
við þetta inni í höfðinu á okkur?
Þegar tölvan hefur losað
okkur við ýmis venjubundin
verk og erfið (rútínustarf) leitar
þá hugurinn í önnur og æðri
verkefni eða fellur hugsun okkar
á lægra plan og verður hugsun-
arlítil? Eykst eða minnkar
gáfnafar meðalmannsins
(Intelligence Quotient). Verða
gáfaðri menn gáfaðri en
heimskari menn heimskari, og
meðallagið líkt og áður?
Tölvan getur gert margan
lærdóminn óþarfan, eins og til
dæmis að læra margföldunar-
töfluna. Sé heil orðabók geymd í
minni tölvunnar og tölvan leið-
rétti stafavillur, hvaða ástæða
er þá orðin til að læra réttritun?
Leggst hinn almenni maður í
Ieti og video-leiki eða fer hann
að glíma við nýjar hugmyndir
og mikilvægari verkefni en hann
hefur hingað til fengist við í
daglegu starfi sínu?
Við vitum of lítið um heila-
starfsemina til að geta gert
okkur grein fyrir, hvaða áhrif
tölvan kann að hafa á heila-
starfsemi og hugsanalíf hins al-
menna manns. Það hefur mátt
merkja breytingar á heilaberki
og taugafrumum dýra, sem
þjálfuð hafa verið til að læra
eitt og annað eða líkja eftir hinu
og öðru, en sú þekking nægir
okkur ekki til að svara spurn-
ingunni: Hvaða áhrif hefur tölv-
an á heilastarfsemi mannsins?
Hjálpar börnum aö
hugsa og neyðir
fullorðna til þess
Seymour Papert, prófessor í
stærðfræði og höfundur bókar-
innar um börn og tölvur,
Mindstorms: Children, Comput-
ers and Powerful Ideas, fann
einnig upp tölvumál, sem nefnt
er Logo, en á því máli geta sex
ára börn lært að prógramma
tölvur fyrir reikning. En áður en
þau verða fær um það, þá verða
þau að skilgreina prógrammið
rökrétt stig af stigi. „Forsenda
þess,“ segir prófessorinn, „að
tölvan geri eitthvað fyrir mann,
er að hún sé mötuð af hinni
fyllstu nákvæmni og hárrétt."
(Hér vaknar enn spurningin um
hvort hér sé ekki verið að þjálfa
hina vélrænu hugsun mannsins
á kostnað annarrar hugsunar?)
Charles P. Lecht, sem er for-
seti ráðgjafarfyrirtækis, segir:
„Tölvan er hugarstarfinu það,
sem nýrun eru líkamanum.
Tölvan hjálpar börnum til að
hugsa og neyðir fullorðna til
þess. Það er reginmunur á gáf-
um mannsins og hæfileika hans
til að vinna ýmis verk. Tölvan
keinur okkur í skilning um
þennan mun.“ (Þetta er spak-
lega mælt en kemur ekki málinu
við, því að spurning er eftir sem
áður hvort leita gáfur okkar
leiti burt frá tölvunni og á
hærra svið eða hverfi inn í
hana?)
„Þú hlífist í lengstu lög við að
leggja það á þig að hugsa rök-
rétt,“ segir Lecht, „og kosturinn
við tölvuna er, að hún getur ekki
hugsað rökrétt, þú verður nauð-
ugur viljugur að gera það fyrir
hana. Öll heilastarfsemi tölv-
unnar er á ringulreið, þar til þú
hefur komið skikkan á hana með
rökréttri hugsun þinni, annars
skilar hún þér engu af viti.“
Sherry Turkle, félagsfræðing-
ur, telur að hin almenna tölvu-
notkun leiði til þess, að við för-
um að gefa meiri gaum því
mannlega, svo sem hugmyndum
og tilfinningum. (Þetta er ef-
laust góð kona, sem ekki skilur
tölvu, óg vonandi hefur hún rétt
fyrir sér.)
Joseph Weisenbaum, sem er
prófessor í tölvufræðum, hefur
uppi ýmsar efasemdir um para-
dísarspádóma tölvutrúarmanna
og ýmist hrekur rök þeirra eða
svarar þeim með hinni mestu
fyrirlitningu. Prófessorinn segir
það ekkert gildi hafa til lausnar
á raunverulegum vandamálum
mannsins að kenna börnum á
tölvur og hann lýsir hinni upp-
vaxandi og væntanlegu tölvu-
kynslóð sem kláru ungu fólki en
óásjálegu og illa til "reika og
þungt höldnu mikilmennsku-
brjálæði. Það haldi sig almátt-
ugt.
Meginröksemd Weisenbaum
gegn tölvutrúarmönnum er, að
þeir kunni sér ekki hóf, þekki
engin takmörk. (Þessu er íslenzk
náttúrugreind sammála.) „Sú
kenning," segir Weisenbaum,
„að hægt sé að koma til skila
allri mannlegri þekkingu með
straumi af tveimur táknum, 0 og
1., er erfitt að kyngja fyrir
heimspekinga. Maðurinn lendir
í þröngum göngum, þaðan sem
ekki sést til lofts og heldur þá að
allt í veröldinni sé tölvuefni og
það verður utan þessara jarð-
ganga, sem maður ferðast eftir,
heill heimur mannlegra vanda-
mála, sem verða algerlega snið-
gengin af því að þau eru ekki
tölvutæk." (Loksins hitti íslenzk
náttúrugreind mann, sem henni
fellur prýðilega við.)
Svona er nú það, að mönnum
kemur ekki saman í byrjun
þessarar byltingar til hvers hún
leiði eða hvar hún endi. Það er
venjan, þegar bylting er hafin,
að mönnum kemur ekki saman
um afleiðingarnar. Líklega er
bezt að halla sér í bili að mjög
þægilegum ályktunum tveggja
góðra manna.
Nils nokkur Nilson, tölvu-
fræðingur, segir að tölvan geti
leyst úr læðingi bæði góð og ill
öfl, eins og sjónvarpið, og Marv-
in Minski, einnig sérfróður um
tölvur, segir að nú hafi almenn-
ingur fengið í hendur tæki, sem
vísindamenn og sérfræðingar
hafi áður haft einir og hann
bætir við: „Guð má vita hvað nú
gerist."
l'tgríandi: II.f. Vr\akur. Reykjavík
Framkt .stj.: Ilaraldur Stcinsson
Rilstjórar: IVIatthlas Johanm-ssen
St> rmir (íunnarsson
Rilslj.fltr.: (ilsli Sigurðsson
Auglysingar: Arni (iarðar Kristinsson
Kilsljórn: Aðalstræli 8. Simi 10100
16