Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.1984, Blaðsíða 4

Þóra Einarsdóttir segir
frá fundum við heilaga
menn meðal hundrað þús-
und Tíbeta sem eru flótta-
menn í Indlandi.
Illugi Jökulsson skráði
Þóra Einarsdóttir ásamt Migmer Tseten ábóta.
Frú Þóra Einarsdóttir var á Indlandi fyrr á
þessu ári — rétt einu sinni. Hún er þar að
góðu kunn, bæði fyrir hjálparstarf margs
konar og sömuleiðis hefur hún lagt meira en
margir aðrir af mörkum til vinsamlegra
samskipta Indlands og fslands. Er frú
Þóra meðal annrs ágætlega kunnug for-
sætisráðherra Indlands, frú Indiru
Gandhi, gengum störf sin. Að þessu sinni
kynnti frú Þóra sér einkum málefni tíb-
eskra flóttamanna á Norður-Indlandi, en
flóttamenn frá Tíbet hafa töluvert verið í
fréttum að undanförnu. Hefur meira að
segja komið til tals að nokkrir þeirra flytj-
ist hingað til lands. Lesbók fór þess á leit
við frú Þóru að hún segði lesendum nokkuð
frá dvöl sinni á þessum austrænu slóðum.
„Það er nú talið að
um hundrað þúsund
Tíbetar hafið aðsetur
við norðurlandamæri
Indlands og í Mysore á
Suður-Indlandi —
fyrir utan þá sem haf-
ast við í Nepal, Sikkim
og Bhutan. Margir fullyrða þó að Tíbetar í
útlegð séu í raun miklu fleiri, en um það er
erfitt að segja þar sem enginn virðist hafa
afskipti af þessum þjóðflokki í heild. Um
skipulagða stjórnun eða eftirlit er ekki að
ræða. Fyrir ókunnuga virðast dvalarstaðir
þeirra á Indlandi að mestu háðir tilviljun-
um, en þá eru undanteknir þeir staðir sem
indverska stjórnin hefur beinlínis úthlut-
að þeim til búsetu.
Eg var í fylgd með enskum hjónum að
nafni Falconar — hann er þekktur rithöf-
undur og þau hafa bæði látið málefni Tíb-
eta til sín taka í heimalandi sínu. Einnig
voru með í förinni tveir bandarískir vís-
indamenn og er annar þeirra prófessor við
háskóla í Kaliforníu. Við héldum okkur í
Dhera-Dun í Utter Pradesh í rúmar sjö
vikur, en ferðuðumst um nærliggjandi
héruð eftir því sem við varð komið. Reynd-
ar var óvenju kalt og miklir snjóar miðað
við þennan árstíma — í febrúar og mars —
og til dæmis var talið ófært til Dharams-
ala, en þangað hafði ferðinni fyrst og
fremst verið heitið. Ýmsilegt annað hefti
einnig ferðaáætlun okkar, svo sem mikill
vígbúnaður við landamærin vegna óeirða
og hermdarverka. Víða voru vegatálmar
settir og hermenn á ferli á helstu þjóðveg-
unum.
Aðalmarkmið þessa leiðangurs var að
kynna sér hagi Tíbeta á þessum slóðum, og
möguleika þeirra á lífsafkomu. Indverjar
hafa sýnt þessum nágrönnum sínum bæði
skilning og góðvild og hafa þeim til dæmis
verið gefnar ýmsar landspildur. í sumum
tilfellum hefur það verið gert vegna til-
mæla Sameinuðu þjóðanna, eins og í Rajp-
ur, sem er úthverfi borgarinnar Dhera-
Dun, og víða annars staðar í norðurhéruð-
unum. Þar hafa stórar spildur verið látnar
undir margháttaða starfsemi, svo sem hin-
ar víðfrægu stofnanir Sakya Buddha-
reglunnar sem eru í senn klaustur og
menntastofnanir. Á öllum þessum stöðum
hafa flóttamennirnir komið sér upp að-
stöðu til búsetu og iðnaðar með hjálp líkn-
arsamtaka víða um heim. Líknarsamtök
hafa alla tíð sýnt Tíbetum hinn mesta
áhuga.
Iðnaður Tíbeta er reyndar einhæfur og
felst aðallega í teppavefnaði, hinum æva-
forna listiðnaði frá heimaslóðum þjóðar-
innar. Ullin af tíbesku sauðkindinni er
sérkennileg. Það er næstum óskiljanlegt
hvernig hægt er að spinna þráð úr henni á
snældu, svo stutt er í henni. Öll verkfæri
eru heimatilbúin og ótrúlega frumstæð.
En tíminn er nægur, kappsemi er þjóðinni
ekki í blóð borin og það eru margar hendur
sem spinna og hnýta.
Velunnarar flótta-
manna hafa gert til-
raunir með margvísleg
önnur verkefni. Við
stóðum til dæmis fyrir
handavinnunámskeiði
í Rajpur þennan tíma,
og kenndum einnig
ræktun grænmetis, en lítill áhugi var á
þessu. Teppavefnaðurinn, svo frumstæður
sem hann er, virðist vera það eina sem
Tíbetar hafa áhuga á að sinna. Þetta er
frumstæð hjarðmannaþjóð og stærstur
hluti Tíbeta var við búmennsku í heima-
landi sinu — þetta eru hjarðmenn og
fjallabúar sem, líkt og Lappar, fluttu hí-
býli sín til eftir fóðurþörf kvikfénaðarins.
Þeir söfnuðu ekki i hlöður en létu hverjum
degi nægja sína þjáningu. Meðfædd glað-
værð þeirra og áhyggjuleysi um framtíð-
ina skapar þeim vissulega sérstöðu í heimi
samkeppninnar. Það vekur hjá þeim sem
til þekkja bæði samúð og áhyggjur, stund-
um algert vonleysi um að Tíbetum muni
takast að aðlagast nútima samfélagi.
Eftir því sem best verður séð búa flótta-
mennirnir við mjög svo viðunandi kjör, og
stinga þau að mörgu leyti i stúf við lífs-
skilyrði Indverja sjálfra á þessum slóðum.
Þjóðin fær, eins og ég nefndi áðan, mikið
styrktarfé frá vinafélögum og áhugafólki
víða um heim, aðallega í Evrópu og Amer-
íku, en mest hefur Indland þó lagt af
mörkum. Tíbetar hafa því notið skilnings
og fjárhagslegrar aðstoðar umfram annað
flóttafólk og tilfinnanlegur skortur hefur
ennþá ekki orðið hlutskipti þeirra. Ástæð-
Þóra Einarsdóttir ásamt indrerskum stétt-
leysingja í Dehra Dun. Á ferðum sínum um
Indland hefur Þóra sinnt stéttíeysingjunum
mikið, en þeim gengur afar illa að öðlast
réttindi til jafns við aðra.
urnar eru liklega of margar til að hægt sé
að telja þær upp i stuttu spjalli. Margir
heimspekingar telja að Tibetar einir hafi
varðveitt þá trúarlegu og heimspekilegu
arfleifð sem er undirstaða nútima sjón-
armiða í þessum efnum — þetta er arfleifð
sem ekki verður varðveitt með bókarlestri
eða fyrirlestrum einum, en verður að
ganga frá manni til manns. Þetta viðhorf
er mjög ofarlega í hugum vinafélaganna
úti um heiminn. Að því er ekki alltaf hug-
að að hjálp má ekki eingöngu vera fólgin í
fjárútlátum, heldur verður að gera þessum
útlögum kleift að varðveita þjóðararf sinn
— ef hann er eins mikils virði og sagt er.
Ekkert er auðveldara en að glata tungu og
menningu í mannmergð Indlands — ekki
síst vegna þess að Tíbetar hljóta að eiga
fyrir höndum stökkbreytingu í lífsháttum
og siðum ef þeir eignast á annað borð til-
verurétt með öðrum þjóðum til frambúðar.