Lesbók Morgunblaðsins - 12.04.1986, Page 7

Einn nafntogaðasti
byggingarfræðilegi
(konstrúktívi) lista-
maður aidarinnar
varRússinn Valdi-
mar Tatlin. Hann
gerði í tilefni þriðja
Intemationalins
uppkast að risavöxn-
umgormlaga turni
er átti að staðsetja á
torginu fyrir framan
Kreml. I fullri stærð
átti hann að gnæfa
150 metra upp íloftið
og rúma mikla at-
hafnasemi. Minna /
senn á Eiffelturninn
ogskakka turninn í
Písa en yfirganga
þær frægu bygging-
arað mikilleik og
hugvitssemi. Margt
er sagt líkt með
hugmynd Tatlins og
Neizvestny bygg-
ingafræðilega séð.
HíeHep
1AI1TI'
PeTOMMO
að senda andlátsfréttina til fjölskyldu
minnar. Seinna sendi ég sjálfur bréf heim
frá sjúkrahúsinu um þessa upplifun, og bréf-
ið er á vinnustofu minni í New York.
Ég skrifaði að ég tryði á guð. Slík atvik
geta ekki verið tilviljunin ein.“
Emst Neizvestny snéri til baka til lífsins
og náði fullri heilsu, en með styttri háls
eftir fjölmarga uppskurði. Varð þó lengi að
notast við hækjur.
Hann átti í erfiðleikum með að fá inni í
listaháskólanum í Leningrad, en skólastjór-
inn mælti með honum til Listaháskolans í
Riga. Hér var hann heppinn, því að skóla-
stjórinn hafði verið vinur hins auðuga afa
hans fyrir byltinguna, og fleiri velunnara
og ættingja átti hann þar, svo að skólagang-
an byrjaði vel. En ýmsir erfiðleikar mættu
honum þó, svo að hann flutti sig til Moskvu.
Með miklum dugnaði og atorkusemi braust
hann áfram og loks náði hann að gerast
aðstoðarmaður ungs myndhöggvara og varð
svo smám saman aðstoðarmaður fleiri nafn-
togaðra myndhöggvara í Moskvu. Hann var
innritaður í Surikov-stofnunina fyrir fagur-
listir á árunum 1947—’54. Gerði eftirmyndir
af klassískum styttum og vann með lifandi
fyrirsætur. Jafnframt rannsakaði hann verk
fyrstu byggingarfræðilegu „konstrúktívu"
listamannanna í Rússlandi að eigin frum-
kvæði.
Á þessum tíma gerir hann m.a. konulíkn-
eski að sígildri grískri fyrirmynd og fórst
það svo vel úr hendi að það var keypt til
Tretjakovsafnsins í Moskvu.
Hér fékk hann trausta og góða undir-
stöðumenntun, og bætti við eigin rannsókn-
um auk þess að það var honum góður skóli
að vera aðstoðarmaður hinna ýmsu mynd-
höggvara.
Þannig hugsar Neizvestny sér að risahöggmyndin Tré lífsins gnæfi yfir venjulega
borg, enda gerir hann ráð fyrir þvi, að verkið verði yfir hundrað metrar á hæð.
Helzt gerir hann sér vonir um, að einhverjir í Bandaríkjunum leggi í að breyta
hugmyndinni í veruleika.
Á síðasta ári skólavistarinnar var hann
gerður að meðiimi fagsamtaka sovéskra
listmanna, sem var mikill heiður. Útiitið var
því bjart er Emst Neizvestny hóf feril sinn
sem sjálfstæður myndhöggvari enda vann
hann fljótt til viðurkenninga en sjálfstæðar
skoðanir hans féllu ekki í kramið hjá yfir-
völdunum svo sem segir í fyrri grein en nú
sný ég mér að þvi að segja frá framtíðartak-
markinu mikla „Tré lífsins".
LOKATAKMARKIÐ: TRÉ
LÍFSINS
Það sem Emst Neizvestny sér sem inntak
og lokamark alirar sinnar listsköpunar nefn-
ir hann „Tré lífsins".
Allt, sem hann hefur gert, síðan hann
fékk þessa hugmynd, eru eingöngu smáein-
ingar, sem þetta risavaxna verkefni á að
rúma, og hann hugsar sér að gnæfi hátt
hugmyndina um musteri Salómons sem
módel af alheiminum. En það var lokað
byggingarfræðilegt rými. En fólkið í tré
Neizvestnys er samkvæmt hinum hring-
mynduðu formum bæði úti og inni. Það
samrýmist hugmyndum hans um raunveru-
leikann og nútíma skilning á tíma og rúmi.
Inn í þetta fléttast ýmsar formanir flatar-
málsfræðinnar og samkvæmt tilgátum um
byggingu alheimsins er þessi samsetning
hinn nýi táknræni skilningur á alheiminum.
Neizvestny segir, að þetta verk sé mikil-
vægt fyrir sig sem listamann vegna þess
að það gefur áður óþekkta möguleika á
tilfmningalegum viðbrögðum.
Fjarlægð fýrirbærisins verður afstæð.
Fólki getur fundist það vera í hringiðu
hlutanna og utan þeirra samtímis. Þegar
gesturinn er inni í skúlptúmum verður hann
að hluta hans. Straumur skoðendanna er
hugsaður sem hluti verksins. Fólkið hreyfir
„Þessvegna felst veigurinn eiginlega ekki í stefnum og
stílum í myndlistinni. Ég fullyrði t.d. að ekki fyrirfinn-
ist neinn byltingarkenndur myndstíll nú á tímum. En
það eru til uppreisnargjarnar persónur. Dada-istinn
Marchel Duchamp var umbyltingarsinni. En sporgöngu-
menn hans eru klaufar og smáborgarar ...“
Ernst Neizvestny í viðtali.
yfir skýjakljúfa og húsaraðir stórborgar,
sem tákn grómagna náttúrunnar og allífs-
ins.
Aðrir listamenn í vestri og austri hafa
haft svipaðar hugmyndir, og þær eiga að
tengja tæknivísindi nútímans við frumöfl
náttúrunnar og hugmyndimar em jafn
margvíslegar og skapendur þeirra. Að sjálf-
sögðu hefur þetta lífstré sömu lögmál og
önnur tré, sem vaxið hafa upp af safaríkri
gróðurmold og frjálslega breitt úr greinum
sínum og laufkrónum. En tré Neizvestnys
á að tengja saman náttúm og tækni og
minna íbúa stórborgarinnar stöðugt á það,
hvaðan það kemur og hvert það fer, —
minna það á smæð sína andspænis sjálfu
sköpunarverkinu og mikilleika guðdómsins.
Tré lífsins, þekkingarinnar og dauðans, —
undirmeðvitundarinnar, endurnýjunarinnar
og vísdómsins. Listamaðurinn minnir á
sig og verður hluti og lifandi eftirmynd af
reglufestu heimsskipunarinnar.
Á þennan veg er mögulegt að tengja
þess útópíu Neizvestnys við flest þekkjanleg
fyrirbæri í tíma og rúmi, stærðfræði, heim-
speki, goðafræði og trúarbrögð.
Sjálfur segir hann: „Ég hef það oft á
tilfinningunni að það sitji engill eða vættur
á bakinu á mér og ríði á mér sem hesti.
Það er líkast því að það sé ekki ég sjálfur
sem ákvað stefnuna í vinnu minni, en sem
ég sé rekinn áfram frá einu verki til annars
hér á vinnustofunni. Aðstoðarmaður minn
hélt um tíma, að ég væri eitthvað smáskrít-
inn, því að ég æddi um án skipulags. Ég
sagði honum þá, að ég hefði allan tímann
hið mikla verk „Tré lífsins" í huganum, og
að öll verkin, myndir og skúlptúrar væru
tengd því. Það væri svipað því þegar hann
ynni sjálfur að mynd og formaði eitt og
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 12. APRlL 1986 7