Lesbók Morgunblaðsins - 07.06.1986, Blaðsíða 9

Einræðish errann: Eig.: Listasafa ASf.
arinnar, eða hinnar svokölluðu „geometríu". i
Hér reyndi hann einnig fyrir sér, þótt á
annan hátt væri en félagar hans á sömu
línu. Hann hélt sig alltaf við hinn safaríka,
mettaða lit, sem var styrkur hans, einkenni
og aðal. Stefnan var tekin á málverk, þar
sem jafnvægi væri milli hæfileika lista-
mannsins til skipulegrar uppbyggingar í
rými og lit og skynrænna tilfinninga hans.
011 list er þannig skapgerð, séð í gegnum
náttúruna og bundin henni, án beinna stæl-
inga.
Hjartað hefur sitt eigið rými, eigin tíma
og ástæður, sem höfuðið veit ekkert um.
Hinar dulvituðu myndrænu kenndir eru
ekki síður mikilvægar en hin tillærða rök-
ræna hugsun, og menn eiga að geta tjáð
sig án truflana frá hinu meðvitaða í hlut-
veruleikanum. Þannig er það, sem við köll-
um abstrakt, ekkert annað en hlutleysa tíma
og rúms. Menn eiga ekki að leita að merk-
ingu í óhlutbundinni mynd, heldur hugblæ
og skynrænni tjáningu, og þá fyrst nálgumst
við kjama hennar og emm færir um að
meðtaka ómengað myndmálið.
Svavar hefur lengi verið meðlimur f
Grenningen, sem em virtustu myndlistar-
samtök í Danmörku og sýna árlega á Charl-
ottenborg, og þegar hann tekur þátt í sýn-
ingum samtakanna, vekja myndir hans
stundum er torvelt að þekkja í sundur
myndir þeirra og Cobra-manna, eins og
þeir máluðu fyrir 30—40 ámm.
Afstaða hinna villtu til málverksins er og
mjög svipuð og kemur hér upp í hugann
sláandi skilgreining hins fræga Dana Asger
Jorn, á afstöðu sinni til listarinnar — hún
er frá árinu 1944. „Það getur ekki verið
um að ræða neitt ákveðið og afmarkað val,
heldur að þrengja sér inn í öll lögmál hrynj-
andi, afls og efnis, sem alheimur hefur yfir
að ráða — sem er hinn raunvemlegi heimur,
frá hinu ljótasta til hins fegursta og hinu
grófasta til hins viðkvæmasta og blíðasta.
Það em þannig ekki til fagrir dansar né
hreyfingar, einungis tjáning. Það sem maður
nefnir fallegt er einungis tjáning einhvers."
Þetta vom einnig eldgamlar staðreyndir
— gamalt vín á nýjum belgjum — myndmál,
sem tjáði eldgamlar staðreyndir frá nýrri
hlið.
Hinir dönsku meðlimir samtakanna áttu
mjög erfitt uppdráttar í heimalandi sínu
lengi vel, misskildir jafnt af almenningi og
áhrifamiklum listsagnfræðingum svo og
flestum þeim, sem í blöð rituðu á þeim ámm.
Sumir þeirra lifðu um árabil á framfæri
hins opinbera. '
Sjálfur yfirgaf Asger Jom Danmörku
fyrir fullt og allt árið 1963 og kom þangað
Gullfjöll. Eig.: Haukur Helgasoa.
Pegasus. Eig.: Karl Ómar Haukssoa.
sinfónía, tilfínningalegt eldgos og mögnuð
birta, er hver og einn þekkir og kannast
við, sem litið hefur íslenzkt landslag í mikil-
fengleik sínum. Hér komu fram áhrif frá
hinum hvössu og björtu fjöllum heimasveit-
arinnar Homaijarðar, einhver óafvituð
reynsla, svo sem hann hefur sjálfur sagt
frá. Listamaðurinn leitar alltaf að uppranan-
um í verkum sínum. Þetta er sagt með þeim
fyrirvara þó, að viðkomandi hafi hæfileikann
til að upplifa hlutina og umhverfi sitt á
skynrænan hátt. Horfi ekki á þá sljóum
augum vanans og nái ekki að sjá yfír útlínur
hinnar beinu sjónreynslu.
Það er mögulegt að skynja landslagið á
margan hátt, og hér er engin ein lausn
annarri æðri. Og hvort sem það er gert á
hlutbundinn eða huglægan hátt, þá skiptir
meginmáli, að sá, sem á pentskúfnum held-
ur, tjái ríka skapgerð og tilfinningu fyrir
myndefninu. Skynjun hins ytri og innri
veruleika á að kristallast í tæra myndmáli
viðkomandi, og því dýpri og upprunalegri,
sem hún er, þeim mun meiri sannleika opin-
berar hún.
Á margan hátt má þannig tengja málverk
Svavars Guðnasonar við íslenzkt landslag
og íslenzkt svið, þótt hvergi sjáist kunnug-
legar útlínur sögufrægra staða né mikilfeng-
legrafjalla.
Svavar hefur og rannsakað myndflötinn
og möguleika hans án þess að hafa annað
að leiðarljósi en litinn sjálfan og skynræna
uppbyggingu forma.
Straumur. Eig.: Búaaðarbaakiaa viðHleaim.
Skynræna myndbyggingu nefnir maður
þetta, og hér getur málarinn þjálfað mikið
næmi, þannig að útkoman verður ekki síður
markviss og sannfærandi en sú uppbygging
flata og rýmis, sem fer fram með kvarða
og reglustriku.
Máski er hinn eiginlegi þróunarferill
Svavars, sem getur markast af ámnum
1940—50, merkilegasta tímabil listar hans,
og á því tímaskeiði verða til mörg lykilverk,
sem iðulega er vfsað til, er list hans er í
sviðsljósinu. Ekki svo að skilja, að eftir það
fari list hans að dala, því að mörg eftirminni-
leg stórverkin áttu eftir að renna úr pentskúf
hans. Hinsvegar verða greinilegar breyting-
ar á myndstíl Svavars eftir að hann flytur
heim og þá einkum á tímabili flatarmálslist-
ávallt mikla athygli og virtar listastofnanir
festa sér þær. Hann hefur einnig útfært
stór verkefni í Danmörku, sem hafa vakið
óskipta athygli, og Louisiana-safnið í
Humlebæk á nokkrar myndir eftir hann.
Eitt margra safna og einkasafna, víða um
heim, sem eiga myndir eftir íslendinginn
Svavar Guðnason.
Hér er ótalinn hlutur hans í listasamtök-
unum víðfrægu, Cobra, en vegur þessa
alþjóðlega listhóps hefur farið vaxandi hin
síðari ár með endurreisn málverksins og
hinu svokallaða „villta málverki" eða ný-
bylgju.
Það er oft vísað til Cobra-hópsins þegar
fjallað er um verk nýbylgjumanna, því að
skyndleikinn er auðsær, jafnvel svo, að á
aldrei aftur nema sem gestur en áður, og
oft síðar, fengu norrænir listsagnfræðingar
það óþvegið úr opinskáum og skörpum
penna hans.
Það var hinn sami Asger Jom er ætlaði
eitt sinn að móðgast við íslendinginn Svavar
Guðnason er hann var staddur á heimili
Svavars og var boðið að borða. Kona Svav-
ars, Ásta, bar fram mat, en dró sig svo í
hlé. Asger Jorn, sem var sjentilmaður,
spurði þá Svavar hví Freyjan sæti ekki tií
borðs með þeim. Komst svo að því, að þetta
hafði sínar eðlilegu orsakir, því að á heimil-
inu vom einungis til tveir matardiskar!
Þetta litla atvik speglar vel efnahag þeirra
málara, er lifðu fyrir hugsjón sína á þeim
ámm.
Og þetta atvik lýsir einnig Svavari Guðna-
syni og list hans vel, óbilandi sannfæringu
og kjarki til að takast á við lífið þótt eigin
þarfir þyrftu að mæta afgangi. Um það var
minna hugsað, hér skipti meginmáli að
komast af.
Manndómur og metnaður mörkuðu veg-
inn.
LESBOK MORGLINBLAÐSINS 7. JONl 1986 9