Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1986, Blaðsíða 11

Eðlilegur þáttur í lífí okkar
að umgangast ferðamenn
Rætt við Sólveigu Jónsdóttur landvörð í Mývatnssveit
Sólveig Jónsdóttir. Myndin ertekin viðMývatn.
Hlutverk landvarða er fyrst og
fremst að hafa eftirlit með manni
og náttúru, segir Sólveig Jóns-
dóttir landvörður í Mývatnssveit,
— gæta þess að ákvæði friðlýsingar eða
náttúruvemdarlaga séu ekki brotin og fylgj-
ast með öðru er lýtur að umgengni fólks í
náttúrunni, veita upplýsingar, fræða og vera
til aðstoðar og hjálpar ef eitthvað kemur
fyrir.
„Hver er aðstaða þeirra til vinnu?“
„Svæðin sem landverðir vinna á eru ákaf-
lega mismunandi. Sum eru tiltölulega af-
mörkuð og auðveld yfirferðar, önnur eru
aftur á móti víðáttumikil, erfið og tímafrek
til yfirferðar.
Hvað viðkemur húsnæði þá er það óvíða
eins og best verður á kosið, lítið og þröngt,
en alltaf er verið að gera einhvetjar úrbætur
þar á.“
„Hver hefur orðið þróun ferðamennsku í
Mývatnssveit?
„Hver eru hlutföll ferðamanna á svæð-
inu?“
„Um þróun ferðamennsku í Mývatnssveit
mætti sjálfsagt tala langt mál. Frá aldaöðli
hafa ferðamenn lagt leið sína þangað og
sífellt verður fjöldi þeirra meiri. Það er
orðinn eðlilegur þáttur í lífí okkar að um-
gangast ferðamenn og taka á móti þeim
og allt hefur þetta gengið sinn gang. Hins
vegar hefur landið látið á sjá og þar verður
að gera einhveijar framtíðaráætlanir ef
ekki á illa að fara.
Ætli það sé ekki á bilinu 80—100.000
ferðamenn sem heimsækja sveitina árlega
yfír sumartímann.
Hlutfall þeirra sem gista á tjaldsvæðum
er um 25.000, 6—8.000 gista á gististöðum,
einhver fjöldi gistir hjá vinum og kunningj-
um og svo langstærsti hlutinn daggestir,
þetta daglega gegnumstreymi, við erum jú
í þjóðbraut. Þama eru á ferðinni ferðamenn
sem koma með áætlunarbflum og fara
samdægurs, af skemmtiferðaskipum, hópar
sem dvelja yfír daginn og halda síðan áfram
annað, fólk á einkabflum o.s.frv. Útlending-
þingmenn skila betra búi en þeir tóku við
í þessum málum.
En hve hárri upphæð ver Ferðamálaráð
til umhverfísmála íár?
Miðað við daginn í dag er sú upphæð 400
þúsund krónur. Það var ljóst þegar við
gerðum fjárhagsáætlun ársins að minna
yrði til skiptanna en á fyrra ári. Við bjugg-
umst við 43 milljónum en fengum 18,9. Arið
1985 runnu um 5 milljónirtil umhverfísmál-
anna, en það má telja víst að það koma
peningar til viðbótar á þessu ári og þeir
munu ekki síst renna til umhverfismála. Það
er þannig með markaðs- og kynningarmál
ar eru í miklum meirihluta en þó fjölgar
íslendingum ört.
„Hvernig er sveitin í stakk búin til að
mæta ferðamannastraumi?“
„Sveitin er tiltölulega vel í stakk búin til
að taka á móti þessum fjölda og reynt
heffur verið að auka þjónustu í samræmi
við þessa aukningu. Hins vegar búum við
við það að nýtingartími er stuttur og það
takmarkar uppbyggingu á aðstöðu. En það
má alltaf gera betur og mikill og góður vilji
er til þess. “
„í hveiju eru störf landvarða helst fólg-
in?“
„Störf landvarða eru mörg bæði fjölbreytt
og skemmtileg en jafnframt erfíð. Þar er
um að ræða undirbúningsvinnu í byijun
sumars þ.e. svæðið er kannað og athugað
hvemig það kom undan vetri, áætlanir og
framkvæmdir gerðar samkvæmt því og
skýrslu frá sl. sumri. Það þarf að setja upp
merki, hreinsa, gera lagfæringar á stigum
og öðru, tyrfa, gróðursetja tré, þrífa híbýli
og snyrtingar, mála, skipuleggja starfíð,
áætla vaktaskipti, safna upplýsingum og
bæklingum o.s.frv.
Svo em þessi daglegu störf: móttaka
ferðamanna, veita nauðsynlegar upplýsing-
ar um tjaldsvæðið, svæðið í heild, þjónustu,
innheimta gistigjald, afhenda bæklinga,
þrífa snyrtingar og tína msl og brenna. Svo
er mikil vinna í sambandi við bókhaldið og
sá þáttur eykst heldur. Nú er þjóðemi allra
skráð hvort heldur er um einstakling eða
hóp að ræða.
Fræðsluþátturinn sem slíkur er í rauninni
ekkert nýtt fyrirbrigði en nú er lögð mikil
áhersla á þann þátt og er það vel. T.d. í
þjóðgörðunum er landvörðum skylt að sjá
um gönguferðir og kvöldvökur til kynningar
á náttúra og sögu svæðisins. Það hefur oft
verið sagt að starf landvarða væri lítið annað
en tína msl og þrífa kamra og kannski var
það svo í fyrstu en áherslan hefur breyst.
Þetta starf byggist á mannlegum samskipt-
um númer eitt tvö og þijú.“
að þau verður að ákveða með löngum fyrir-
vara, minnst 9 mánaða fyrirvara, annars
missum við af lestinni og það dettur hrein-
lega allt út það árið. Því verður að veita
fjármagni í þann þátt fyrst, en umhverfís-
málin fá þá þeim mun meira af aukafjárveit-
ingum og því sem á eftir að koma inn á
árínu. En á okkar tímum þurfa hlutimir að
ganga nokkuð hratt og ömgglega fyrir sig
ef það á að nást árangur.
Til hvers nýtist það fé sem Ferðamálaráð
vertil umhveríísmála?
Þetta gengur þannig fyrir sig að einstakl-
ingar eða sveitarfélög sækja um styrki til
Ferðamálaráðs til ýmissa framkvæmda sem
lúta að umhverfismálum. Meðal þess sem
„Starfa nægilega margir landverðir í
Mývatnssveit?“
„Já, það held ég. Þar höfum við leitast
við að mæta auknum ferðamannafjölda með
því að ijöiga landvörðum og það hefur
gengið vel. í sumar starfa 6 landverðir á
svæðinu.
„Hvað er brýnast að gera til að byggja
upp aðstöðu ferðamanna (m.t.t. vemdun-
ar)?“
„Það er auðvitað fyrst og fremst að auka
alla fræðslu og upplýsingu um land og þjóð
og náttúmna almennt. Að vekja fólk til
umhugsunar og þá um leið auka skilning
þess á umhverfínu sem það býr í. Einhvers
staðar segir að skilningur leiði til virðingar
og virðing til vemdunar.
sótt er um em styrkir til tjaldstæðagerðar
eða til þess að koma upp hreinlætisaðstöðu.
Aðstaða er bætt á vanræktum eða fmm-
stæðum ferðamannastöðum, s.s. göngu-
stígagerð, það er veitt ijármagni til öryggis-
mála og loks má geta um sorpflát og bfla-
stæði.
Kjartan, nú hefur ásókn áýmsa hálendis-
staði oft verið rædd ogýmsir óttast að þeir
kunni aðliggja undir skemmdum?
Já, ég ætla að staðhæfa að nokkrir slíkir
staðir á hálendinu em í hættu, jafnvel stór-
hættu. Þar eigum við samleið með þeim sem
fjalla um umhverfismál af skynsemi, en
ekki ofstæki. Nú það er kunn saga að víða
hefur sauðfjárbeit verið alltof mikil og valdið
skemmdum á landi og það má alveg tala
um að ferðamönnum sé beitt um of á stað
eins og Landmannalaugar. Ég tel þann stað
vera í stórhættu.
En hver á þá að grípa í taumana þar sem
slíkt ástand skapast?
Það era engar skarpar línur til um hver
hefur valdið eða hvemig á að beita þvi.
Sennilega vill enginn þurfa að setja skorður
við fijálsum ferðalögum fólks um landið,
en þetta verður þó að fá á hreint sem fyrst.
Um þetta verða aðilar eins og Ferðamálaráð,
Náttúmvemdarráð, Landvemd og ráðuneyti
samgöngu- og menntamála að ræða. Ef til
vill ætti að gefa einhveijum alræðisvald í
svona málum. Þetta kann að hljóma dálítið
gerræðislega, en þetta kann að vera nauð-
synlegt þar sem ágreiningur er. Það mætti
hugsa sér þriggja manna nefnd, skipaða
fulltrúa frá ferðamálaaðilum, Náttúmvemd-
arráði, eða Landvemd, þeim ágætu samtök-
um, og svo oddamanni, hugsanlega lög-
fræiðingi sem nýtur trausts og virðingar
allra. En þama þarf að taka ákvarðanir um
viðkvæm mál sem fáir virðast treysta sér
til, sagði Kjartan Lámsson formaður Ferða-
málaráðs að lokum.
Mér fínnst það hræðilegt hvað við íslend-
ingar emm tillitslausir gagnvart náttúmnni
og bemm litla virðingu fyrir henni. Þó er
nálægð okkar við náttúmnna svo mikil -
hér er allt komið undir veðurfarinu. Líf
manns og náttúm byggir á sömu þáttum.
Yfirvöld virðast láta sig þetta litlu skipta
en það er auðvitað þeirra að sjá til þess að
eðlilegt fræðslustarf eigi sér stað til að
auka skilning á þessum málum. Það er þjóð-
hagslega hagkvæmt."
„Hvað er það að þínu mati sem hindrar
mest að þessi mál komist í viðunandi horf
(þ.e. umhverfismál íljósi ferðamennsku)?“
Það era fyrst og fremst peningamir og
síðan vega þungt þekkingarleysi og skiln-
ingsleysi þeirra sem fara með völdin.
JÓNAS FRIÐGEIR
Annaðhvort
Ef ekkert samræmi
erámilli:
þess sem ég geri
og þess sem ég hugsa,
hvemiggetégþá vitað
hveréger...
Erégþaðsem éghugsa
eða,
erégþaðsem éggeri?
Varlaerég,
það sem ég borða og drekk!
Erégþað, sem mér
finnst ég vera
eða,
erégþað, sem öðrum
finnst ég vera?
Annaðhvort er ég:
það sem éghugsa
og finnst sjálfum
um sjálfan mig
eða,éger
það sem ég geri
ogöðrum finnst um mig
... nema égsé bara
h un dra dogfimm tíukall!
Höfundurinn er skáld í Reykjavík.
Kjartan Lárusson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 14. JÚNl 1986 11