Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.1987, Qupperneq 3

USBÚK
in @ ® ® [«] 0 ® s h @ a ni ® ni
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reyicjavflc. Framkvstj.:
Haraidur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Bjöm Bjarnason. RitstjómarfulKr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingan BakJvin Jóns-
son. Rrtstjóm: Aðalstrœti 6. Sími 691100.
Forsíðan
er af málverki eftir Svavar Guðnason frá
1938, en þá stóð Svavar föstum fótum í
þessu listformi og hélt sig við það alla tíð.
Myndin er á yfirlitssýningunni um íslenzka
abstraktlist á Kjarvalsstöðum, en sjálfri
sýningunni verða gerð skil síðar í Lesbók.
Listmunasalinn
og kaffifélagar hans er heiti á grein eftir Braga Kris-
tjónsson bóksala og segir hann þar frá Sigurði
Benediktssyni, sem var að sögn Braga meiri kaffihúsa-
maður en flestir og þar hitti hann vini sína svo sem
Kjarval, Tómas skáld, Þorvald í Sfld og Fisk, Lúðvík
Hjálmtýsson, Agnar Bogason og Vilhjálm frá Skáholti.
Listasöfn
í Bandaríkjunum geyma geysilega fjársjóði lista-
verka, sern auðmenn hafa safnað og síðan gefið
söfnum. í flestum söfnum nútímalistar ríkir hins-
vegar römm þjóðemisstefna. Frá því segir Gísli
Sigurðsson í seinni grein sinni af bandarískum
myndlistarvettvangi og einnig af sýningum á list
John Singer Sargents og Vínarborgarlist frá því
um 1900.
Mercedes
er vel kunnugt vörumerki, en það var upp-
haflega nafn ungrar stúlku. Höfundurinn,
Jón Baldur Þorbjömsson sagði í síðasta blaði
frá aðdraganda bílaframleiðslu, en hér seg-
ir hann frá upphafinu hjá þeim Daimler og
Benz, sem slógu fyrirtækjum sínum saman,
þegar harðnaði í ári.
GRÉTA SIGFÚSDÓTTIR
Dína
Eg reyti ekki af mér hárið
né ríf klæði mín
því harm minn ber ég í hljóði
Sæl var sú stund
er ég hvíldi í örmum hans
undir mórberjatijánum
í lundinum Móres
sæl gegnum tárin
Mildar voru hendur hans
er hann þerraði þau
og hét að gjöra sáttmála
við föður minn og bræður
svo vér mættum verða
að einni þjóð
í landi Hemors föður síns
Ó, þér bræður mínir
sem hefnduð þess grimmilega
að hann óumskorinn
hafði spjallað mig
dóttur ísraels
Enn geymi ég kyrtil minn
roðinn blóði hans
og þytur mórberjatrjánna
hvíslar nafni hans:
Síkem.. .
Bæri ég ei harm minn í hljóði
yrði ég grýtt í hel
(1. Mósebók, 34. kap.)
Höfundurinn er rithöfundur og skáld og býr í Reykjavík.
í fjölmiðla-
fjötrum
Við heyrum sagt frá fjar-
lægum og frumstæðum
þjóðum, þar sem öll sam-
skipti eru bundin í
ófrávíkjanlegar reglur.
Ætli við höfum ekki flest
búizt við því að slíkur
agi hyrfi í samfélagi
verkaskiptingar og viðskipta? Það var því
mjög óvænt nú í haust, að svo virtist sem
tugþúsundir íslenzkra heimila ætluðu að
láta stjórnendur tveggja sjónvarpsstöðva
ráða því, hvenær neytt er kvöldverðar , en
þannig mátti skilja viðbrögð fólks og
gremju, þegar stöðvamar ákváðu fréttatíma
sína í haust.
Á mörgum mátti heyra að með nýjum
fréttatíma hyrfi eina stundin sem heimilis-
fólk ætti saman út af fyrir sig. Eftir
kvöldmat tæki sjónvarpið völdin, en fyrir
kvöldmat væri heimilislíf mjög á hlaupum
og þá væru líka merkilegir sjónvarpsþættir,
ef marka má þá sem ijalla um sjónvarps-
dagskrá í dagblöðum.
Með tilkomu sjónvarps á heimilum varð
lítið næði til að sinna gestum. Þess vegna
hætti fólk yfirleitt að líta inn til kunningja
að kvöldlagi til að setja húsráðendur ekki
í þann vanda að velja á milli þess að horfa
á sjónvarp eða sinna gestum. Fáir þykjast
vera skemmtilegri gestir en sjónvarpið eða
fræða meira og til lítils er að fara í heim-
sókn til þess eins að sjá sama efni og sjá
má á skjánum heima hjá sér. Alltaf býðst
eitthvað nýtt á skjánum og truflar sam-
vistir, því áhugaefnin eru misjöfn.
Sjónvarpsfréttirnar hafa af einhverjum
ástæðum haldið almennri athygli, þótt þær
séu oft rýrar, fréttatíminn fylltur með efni
sem ekki er á döfinni og sjaldan myndefni,
sem bætir nokkru við nýjustu fréttir, sem
eru áður komnar í útvarpinu. Sjónvarpið
hefur helzt yfirburði yfir útvarp í fréttum
af eldgosum.
Gremjan sem kom fram vegna nýs frétta-
tíma sýndi, að almenningur virtist ekki geta
hugsað sér að láta sjónvarpsfréttirnar víkja
fyrir sameiginlegri kvöldmáltíð í sæmilegu
næði. Raunar var farið að tíðkast, að böm
væru látin matast fyrir framan sjónvarp til
að hafa þau stillt.
Kvöldverðurinn er víða orðinn aðalmáltíð-
in í stað hádegisverðar, á ábyrgð húsmóður,
en sums staðar með aðstoð eiginmanns og
bama. Með ríkulegri kvöldmáltíð staðfestist
sú tilfinning, að gott heimili undir stjóm
húsmóður fullnægi grundvallarþörfum
fólks, líkamlegum og andlegum. Á vinnu-
stöðum, þar sem boðið hefur verið upp á
heitan mat í hádeginu, hafa konur og góðir
eiginmenn, sem ekki hafa þörf fyrir tvær
heitar máltíðir á dag, komizt í nokkurn
vanda, og orðið ofan á hjá mörgum að sleppa
hádegismat eða eta aðeins léttmeti, en það
er ekki án fómar. Hugsun þess sem er van-
nærður fram eftir degi verður sljó, menn
verða úrillir, slysahætta í vinnu eykst og
hætt er við að menn fitni úr hófi við að
nærast mikið að kvöldi.
Á hádegi er matarlystin oft orðin góð og
viðurkennt er á þessum heilsufæðistímum,
að manninum er hollast að taka til sín aðal-
næringuna fyrri hluta dags. Þeir sem það
gera hafa fæstir gott af ríkulegri næringu
að kvöldi. Nú, þegar kvöldmatartíminn er
hvort sem er kominn í hers hendur, ættu
þeir, sem þess eiga kost, að mega njóta
almennilegs hádegisverðar með góðri sam-
vizku og láta sér nægja léttmeti á kvöldin
og búa sig þannig undir nóttina eins og
hollast er.
Yfirráð sjónvarpsins yfir heimilunum hafa
rýrt mjög áhrif kvenna. Önnur heimilisstörf
en undirbúningur kvöldmáltíðar eru vita-
skuld mörg hver mikilvæg, en það er ekki
eins augljóst, og utan heimilis eru konur
undantekningarlítið undirmenn. Vissulega
eru verkefni þeirra, þótt undirmenn séu, oft
fullt eins vandasöm og verkefni karla, en
það hefur ekki verið metið að verðleikum.
Miklar breytingar hafa orðið á stöðu
stéttanna undanfama áratugi. Ætli nokkur
þjóðfélagsstétt hafi verið niðurlægð eins
rækilega og húsmæður? Þær hafa löngum
verið látnar laga sig að störfum sem unnin
eru utan heimilis. Langt er síðan farið var
að ákveða skólatíma án tillits til máltíða
heimilanna, þótt þær væru þá fastákveðnar
og handa öllum að minnsta kosti þrisvar á
dag. Heimilin eru á kvöldin eins og notaleg
sýningarherbergi og húsmæður bera fram
veitingar.
Völd sjónvarpsins yfír hugum fólks og
samskiptum eru daglegt gremjuefni á heim-
ilunum. Á að sleppa úr dagskránni eða sitja
sem fastast? Get ég boðið nokkuð betra en
sjónvarpið? Gremst hinum ekki ef ég læt í
ljós ósk um að loka eða gremst hinum ef
ég vil horfa á og ekki sinna öðru fólki?
Hússtjórn þar sem stjórnandi verður stöðugt
að haga seglum eftir vindum sjónvarpsins
er lýjandi. Sú hvíld, sem fólk finnur í utan-
landsferðum, ekki sízt húsmæður, er trúlega
mikið því að þakka að fólk losnar úr fjötrum
fjölmiðla á heimilunum og getur átt ótrufluð
samskipti við sína nánustu og samlanda
yfírleitt.
Björn S. Stefánsson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 24. JANÚAR 1987 3