Lesbók Morgunblaðsins - 03.10.1987, Page 3

E ffl
ISSBHX
[mI @ ® [o] [y] [n] [U [2 ® í®] ® Q] ® d]
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurösson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Sumurin
nú og í fyrra hafa þótt góð og eru það vissulega í
samanburði við köldustu ár aldarinnar, sem eru rétt
nýliðin. Ert Sigurður Þór Guðjónsson telur, að þau séu
þunnur þrettándi hjá alvörusumrum svo sem 1939 og
1960 og rökstyður hann það með tölum um hitafar
og sólskinsstundir.
Ófriður
varð í lærða skólanum veturinn 1904 oggerðu nem-
endur svo harða hríð að rektomum, Birni M. Olsen,
að einsdæmi má telja. Um þetta skrifar Þorsteinn
Antonsson í þætti sínum „Úrglatkistunni“.
Forsíðan
Myndin er af Björgu Örvar listmálara og
einu málverka hennar, sem hún sýnir nú í vestursal
Kjarvalsstaða ásamt Jóni Axel og Valgarði Gunnars-
syni. Eins og við blasir er hér unnið á nótum ex-
pressjónismans, mikil tjáning, svæsin átök og
togstreyta, sem birtist m.a. í smærri útskotum frá
aðalmyndunum. Björg; er fædd 1953 og nam myndlist
hér heima og í Listadeild Kaliforníuháskóla. Hún kom
fyrst fram hér undir merki nýja málverksins og hefur
ekki ennþá yfirgefið þá hugmyndafræði.
Verzlunarhverfi
á norðlægum breiddargráðum, þ.á.m. íslandi, eiga að
geta verið undir þaki og verða þá eðlilegur og þægileg-
ur samkomustaður. Lesbókin hefur litið á stærsta
verzlunarhverfið undir þaki á Norðurlöndum, Nordstar
í Gautaborg, en einnig á yfirbyggða torgið á Seltjam-
amesi og Hagkaupshúsið í Kringlu, sem eru góð spor
í áttina hér.
BO CARPELAN
Haustið
Njörður P. Njarðvík þýddi
Haustið er minn árstími.
Dagarnir heiðir, rökkurgráir,
vegirnir vatnsósa,
þokan mild.
Krefjast einskis, lofa ekki of miklu.
Og þó: það er nálýkt af laufinu sem brennur,
rotnun í heyinu,
ís í leirnum,
tómleiki í víðfeðmum vindum,
eins og líkklæði og segl.
Allt dautt, allt slokknandi, allt kyrrt:
kom þessi kennd ekki of snemma,
eins og skuggi,
gljáfægður steinn, lagður á júnídaga?
Ljóðið er úr nýrri bók, Ferð yfir þögul vötn eftir finnland-
sænska skáldið Bo Carpelan, sem út er komin I þýðingu
Njarðar P. Njarðvík. ( bókinni er úrval úr Ijóðum skáldsins og
segir í kynningu, að eitt helzta einkenni á Ijóðum Carpelans
sé dálítið angurvær tjáning hvíldar, hverfulleika, kvöldsvala
og hæglátrar kyrrðar. Carpelan er eitt þekktasta Ijóðskáld á
Norðurlöndum um þessar mundir. Hann hlaut bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs 1977 fyrir Ijóð sín. Vísast hér til nánari
umfjöllunar á bls. 2.
R
B
B
Mátturinn og
dýrðin
Sú árátta mannsins að sækj-
ast eftir teiknum um að hann
sjálfur, fjölskylda hans, stétt
eða þjóð, sé á einhvern hátt
útvalin eða einstök, _er und-
arlegt fyrirbrigði. Á sama
hátt og maðurinn heldur að
hann sé utan og ofan við
náttúrana en ekki hluti af henni sem lúti
ákveðnum lögmálum, telur hann eigin skiln-
ing á tilveranni, eigin trúarbrögð og
siðmenningu alveg einstaka.
Við íslendingar eram auðvitað ekki öðra-
vísi en aðrir í þessu efni. Hér hafa verið
famar ótal sjálfsupphafningarkrossferðir
gegnum tíðina undir merkjum göfugra
markmiða.
Einhver undarlegasta þversögn sögunnar
er, að margir fylgjendur Meistarans sem
færði heiminum fyrirgefninguna og skiln-
inginn, hafa í tímans rás ræktað sektar-
kenndina og lagt ok samviskukvala á
samferðamenn sína, í því augnamiði að
færa í eigin hendur vald aflausnar og
miskunnsemi. Þetta á ekkert skylt við trú.
Enginn þekkir annars hjarta og þótt menn
vilji í vanmætti sínum leitast við að vera
lærisveinar Meistarans, eru þeir ekki þar
með komnir með réttindi til að reka umboðs-
skrifstofu fyrir almættið á jörðinni.
Á undanfömum vikum hafa sjálfskipaðir
handhafar kristindómsins vísað þjóðinni til
sætis, ýmist innan garðs eða utan. Hlið
guðs ríkis er að sönnu opið, en dyraverðir
gæta þess að ekki sleppi aðrir inn fyrir en
þeir sem hafa uppáskrifaða syndakvittun.
Samkynhneigðu fólki og drykkjusjúklingum
er til dæmis vísað frá, en boðið að reyna
aftur ef þeir bæta ráð sitt og verða „eins
og við hin“.
Líkast til er manneskjan það eina sem
ekkert hefur breyst á tvö þúsund áram. í
barnaskóla las maður í biblíusögunum sínum
um hina líkþráu, sem hraktir vora út fyrir
borgina og bannað að hafa samskipti við
annað fólk. í dag er sagan að endurtaka
sig. Líkþráa fólkið okkar er alnæmissjúkl-
ingar. Útan úr heimi berast fréttir um að
flytja beri slíkt fólk úr einu landi og meina
því landvist í öðra. Hér heima virðist vina-
leysi, atvinnuleysi og jafnvel útskúfun úr
eigin fjölskyldu ætla að verða hlutskipti
þeirra sem era svo ólánsamir að fá
alnæmisveirana.
Kirkjan vill gegna skyldu sinni og opna
faðminn, en fær þá ofanígjöf frá „rétt-
trúuðum*1. Sannkristið fólk í þessum
nútímaskilningi vitnar óspart í Bókina og
undirstrikar að á hana sé trúað. En jafnvel
sú bók sem er merkust bóka er ekki guð.
Ekki fremur en matreiðslubók er matur. í
henni getur hinsvegar búið það sem Sigurð-
ur Nordal kallaði leiðsögutilgátur. Sam-
kvæmt fyrirheitinu finna þeir sem leita, en
sú leit hlýtur að fara fram innra með hverj-
um og einum. Þar búa svörin en ekki í
einkunnagjöfum þeirra sem benda á synd-
ara til að undirstrika eigið ágæti og þakka
guði í heyranda hljóði fyrir að vera ekki
eins og aðrir menn.
Vitur íslendingur benti eitt sinn í blaða-
viðtali á mótsögnina í því að berjast fyrir
friði. Þeir sem vildu raunveralegan frið
ættu að leitast við að vera friður. Þetta á
líka við um kristni.
Orðin kristni og friður eru skilgreind í
samræmi við vitsmuni, reynslu og skilning
þess sem í hlut á hveiju sinni. Eins er um
orðið guð, sem við höfum búið okkur til, til
að nálgast það sem engin orð ná yfir. En
spumingin er hvort við höfum ekki fjar-
lægst það með því að loka það inni í
afmörkuðu hugtaki, persónugera það og
karlkenna.
Á öllum tímum hafa menn skynjað þessa
uppsprettu og uppi hafa verið vitrir og
lítillátir leiðsögumenn, sem flestir hafa boð-
að að vegurinn þangað lægi gegnum hjarta
mannsins. Enginn gæti verið milligöngu-
maður og enginn gæti farið þá leið fyrir
annan.
Vandræðin hefjast þegar lærisveinamir
misskilja hlutverk sitt og fara að úthluta
náð drottins eins og þeim hafi verið sérstak-
lega trúað fyrir að velja hina verðugu en
hafna hinum.
Alkunna er að rithöfundar verða oft furðu
lostnir þegar þeir hlusta á túlkun annarra
á verkum sínum. Eftir þeim er haft, að
þeir hefðu ekki haft hugmyndaflug til að
skrifa út frá forsendunum sem lesandinn
gaf sér. Þó er í þessum verkum oftast verið
að fjalla um nútímann og skírskotað til
aðstæðna sem lesandinn þekkir.
Á sama hátt er hægt að læra Bókina
sína utan að og vitna í hana aftur á bak
og áfram, án þess að skilja hana nema í
mjög takmörkuðum skilningi. „Það flýgur
hver eins og hann er fiðraður". Það er út
af fyrir sig saklaust þótt menn metist um
það hver sé best að sér i kristnum fræðum
upp að því marki sem kristindómur er fræði-
grein. En kristni og trú hlýtur að vera allt
annað.
Menn mega ekki verða svo hrifnir af
umbúðunum að þeir gleymi hvað þær era
utan um.
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
I
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3. OKTÓBER 1987 3