Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1988, Blaðsíða 6

Abbado með tónsprotann á fullu - „Leyndardómurinn er að gera hvaðeina af mikili ást og heitri ástríðu
hljóðfæraleikurum frá Tékkóslóvakíu, Ung-
verjalandi, Austurríki, frá Austur-Þýska-
landi núna, og líka frá Sviss. Og næsta
sumar ætlum við að vinna með þessari
hljómsveit og ECYO í Vestur-Berlín, — svo
að ungir tónlistarmenn frá svo til allri Evr-
ópu koma til með að starfa saman.“
„Hljóðfæraleikarar frá Austurlöndum
verða þá kannski hafðir með næst?"
„Mér finnst að þar ættu ekki að vera
neinar takmarkanir. Ég man, til dæmis, að
í ECYO eru ung japönsk systkini, sem eru
við nám í Berlín. Systirin er mjög góður
fiðluleikari og annar bróðir hennar cellóleik-
ari og hinn leikur á víólu, og þau leika alltaf
í ECYO, og ég sagði: „Því ekki, þau leika
mjög vel?“ Þau eru gestir núna og því...
Ég held að þau séu komin með þýsk vega-
bréf núna.“
„Oghvemig varð Kammerhljómsveit Evr-
ópu til?“
„Nokkrir af ungu tónlistarmönnunum úr
ECYO — þý veist að þar er aldurstakmark
og þeir hætta þegar þeir eru 23ja ára gaml-
ir — þeir ákváðu að halda hópinn til að leika
kammertónlist og leika saman í kammer-
sveit eins og Coe. Og nú hafa þeir leikið
saman í sex ár, sem atvinnumenn, og gert
fjöldann allan af plötum til dæmis; við erum
búnir með allar sinfóníur Schuberts og fyr-
ir tveimur árum gerðum við upptöku af
óperu Rossinis, „II Viaggio a Reims", sem
hefur fengið mörg af þeim verðlaunum, sem
mestu máli skipta, og við erum að taka upp
Lundúnasinfóníumar eftir Haydn. Og ég
held að COE sé ein besta atvinnuhljómsveit-
Eitt tillit mikilvægara
en stórkostlegt látbragð
Claudio Abbado, sem milljónir um heim allan
hafa séð í beinni útsendingu frá nýárstónleik-
um Vínarsinfóníunnar, tilhéyrir, ásamt Her-
bert von Karajan, Georg Solti og Leonard
Bernstein, „kvartett“ stjórnenda, sem náð hafa
JOSEPH FUNG ræðir
við hinn heimskunna
hljómsveitarstjóra
CLAUDIO ABBADO
hátindi frægðar á sínu sviði, og er yngstur
þeirra, 54 ára gamall.
Eftir að hafa komið fram á virtustu al-
þjóðatónlistarhátíðum og unnið til margra
helstu alþjóðlegra verðlauna fyrir hljóm-
plötuupptökur, er hann nú tekjuhæsti lista-
maðurinn af öllum þeim frægðarhópi, sem
starfar fyrir hið kunna plötufyrirtæki
Deutsche Grammophone.
Vegna þess hve miklar mætur hann hef-
ur á að starfa með ungu fólki varð hann
helsti frumkvöðull að stofnun Æskulýðs-
hljómsveitar Evrópubandalagsins (ECYO)
og Gustav Mahler æskulýðshljómsveitarinn-
ar. Að þeim frátöldum hefur frami hans
orðið sá að starfa einungis með bestu hljóm-
sveitum og við fremstu óperuhús veraldar,
en það eru forréttindi sem naumast nokkur
annar frægur stjómandi nýtur.
Fram til haustsins 1986, er hann var
ráðinn tónlistarstjóri Ríkisóperannar í Vín,
sem Domingo segir vera besta óperahús í
heimi, hafði hann verið stjómandi Sinfóníu-
hljómsveitar Lundúna og hljómsveitar La
Scala í Mflanó, og einnig helsti gestastjóm-
andi Sinfóníuhljómsveitar Chicago-borgar.
Hann hefur verið stjómandi fyrmefndra
æskulýðshljómsveita og listrænn ráðgjafi
Kammerhljómsveitar Evrópu frá stofnun
þeirra. Og frá 1987 hefur hann verið „Gen-
eralmusikdirektor" Vínarborgar.
Þrátt fyrir óumdeilanlega yfirburðastöðu
sína í tónlistarheiminum, er hann ótrúlega
hæglátur, látlaus og laus við hroka; hefur
mikla ást á lífinu og er þægilegur í við-
móti. Ég komst að því, þegar við hittumst
mitt í miklum önnum Kammerhljómsveitar
Evrópu (COE), við hljómleikahald og upp-
tökur, að í kringum þennan mann var alls
ekkert frægðarstand eða viðhöfn.
Við ræddum saman á skrifstofu hans í
Vínaróperunni.
„Það er kannski við hæfi, þegar þú ert
að vinna með ungum tóntístarmönnum
(COE), að spyrja, hvað það hafi verið í
æsku þinni, sem átti ríkastan þátt í því að
þú varðst hljómsveitarstjóri?“
„Það var hugmynd sem ég fékk þegar
ég var sjö ára gamall að verða hljómsveitar-
stjóri. Eins og þú veist hefur tónlist verið
hluti af lífí mínu frá fæðingu. Allir í fjöl-
skyldunni léku á eitthvert hljóðfæri. Ég fór
því í fyrsta skipti á tónleika þegar ég var
sjö ára gamall og ákvað að verða hljómsveit-
arstjóri — það er allt og sumt.“
„Svo að það var afar einfalt. En hvaðan
fékkstu þessa óhemju orku og hvöt til að
ná svona langt í tónlist og leggja svona
hart að þér?“
„Ég býst við að þú vitir, að þegar maður
hefiir mikla ást og brennandi áhuga á ein-
hveiju, tónlist eða hvaða starfí sem er, og
trú á því sem maður er að gera — era eng-
in takmörk fyrir því sem hægt er að ná.“
„Hvemig komstu Æskuiýðshljómsveit
Evrópubandalagsins (ECYO) á laggimar og
hver var tilgangurinn?“
„Ég var sífellt að velta fyrir mér að
stjóma alþjóðlegri hljómsveit ungra af-
burðahljómlistarmanna, og fyrir 12 eða 14
áram gafst mér tækifæri til að stofna slíka
hljómsveit með tilstyrk Evrópuþingsins;
síðan höfðum við hæfileikapróf í aðildarlönd-
unum og völdum bestu hljómlistarmennina."
„Svo að þetta var þín hugmynd?“
„Mér finnst vera mjög mikilvægt að færa
sönnur á að í Evrópu séu engar takmarkan-
ir, engar tálmanir, engin landamæri, skil-
urðu ... En þau mundu vinna allt öðruvísi
en atvinnuhljómsveitir; fá nótur með margra
mánaða fyrirvara og æfa mikið í hlutum
með bestu fáanlegum kennuram; mönnum,
sem hafa mikla reynslu af að starfa með
hljómsveitum eins og til dæmis stjómandi
Fflharmóníuhljómsveitar Berlínar, eða
Vínar, eða öðram hljómsveitum; æfa fyrsta
selió eða fyrsta blásturshljóðfæri og þar
fram eftir götunum, — vinna síðan saman."
„Fólst í þessu einhver pótítfskur boðskap-
ur um sameiningu Evrópu?“
„Pólitískur!... menningarpólitískur
já... þú veist að tónlist er tónlist... og
þegar við fóram í hljómleikaferð um Evrópu
sögðu margir ráðherrar og sendiherrar:
„Þetta eru. bestu sendiherrar Evrópu til að
sýna fram á hve fáránlegar þessar tálmanir
eru milli landa.““
„Þér er það þá kannski metnaðarmál að
færa þetta út um allan heim?“
„Til annarra Evrópulanda, já. Við höfum
gert það með hinni nýstofnuðu Gustav
Mahler-æskulýðshljómsveit, með ungum
in í heiminum í dag. Og það era engar tak-
markanir, sjáðu til, þetta er ekkert á vegum
bandalagsins. Þama era hljóðfæraleikarar
frá Svíþjóð, frá Ungveijalandi, Austurríki,
löndum sem standa utan við Evrópubanda-
lagið. Ekkert aldurstakmark eða neitt, hver
sem er góður gæti verið með. Og þeir prófa
fólk sjálfir og velja þá hljóðfæraleikara sem
þeim líkar."
„En þeir eru mjög ungir, flestir undir
þrítugu?"
„Vitaskuld. Þeir reyna að halda hljóm-
sveitinni sem mest jafnaldra, vegna þess
að á þessum unga aldri er enn þessi eldmóð-
ur, og þeir era ekki spilltir af æviaðild að
stéttarfélagi. Það er ekkert stéttarfélag
þar; þeir gera það sem þeim líst.“
„ Við skulum þá hverfa frá ungum hljóð-
færaleikurum til ungrar tóntístar. Hefurðu
svipuð tengsl við ung tónskáld?“
„Já, ég geri mjög mikið af að stjóma
flutningi á nútímatónlist og vildi gjaman
hjálpa ungum tónskáldum eins og kostur
er.“
„En samtímatónlist, hefurðu nokkuð á
prjónunum þar?“
„Já á næsta starfsári. Ég stofna til nýrr-
ar tónlistarhátíðar í október 1988 í Vín, sem
kallast „Wien Modem“ þar sem við munum
leika tónlist eftir 5 tónskáld. Yngst þeirra
er Wolfgang Rihm frá Þýskalandi en hin
eru Boulez, Kurtág, Ligeti og Nono. Og
hátíðin verður haldin árlega í Vín.“
„Tekur þú mikinn þátt í henni sjálfur?"
„Já... ég er listrænn framkvæmdastjóri
hennar."
„Sérðu fyrir að sinfóníuhljómsveitir muni
í framtíðinni bæta austrænum hljóðfærum
og rafeindatækjum við hljóðfæraskipunina?“
„Þetta hefur verið gert nokkuð þegar,
eins og í verkum Boulez, Nonos, Xennakis
og Stockhausens ...“
„Hefur þú náin tengsl við einhver tón-
skáld, Nono til að mynda?“
„Ég hef stjómað ijölmörgum frumupp-
færslum fyrir Luigi Nono, til dæmis óperu
hans „Prómeþeus“ og fyrir nokkrum ámm
„A1 gran sole carico d’amore" í La Scala í
Mflanó, og fleiri hljómsveitarverkum, en ég
hef ánægju að stjóma verkum allra „góðra“
tónskálda."
„Hvaða uppfærslurem á döfinni há þér?“
„Við höfum gert samning við Rihm um
ópera og við vonum að Ligeti skrifí eitthvað
fyrir okkur, Ríkisóperana. En Rihm er til