Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1988, Blaðsíða 12

Vandi
miðilsstarfsins
Sá sem þetta skrifar hefur í vaxandi mæli orðið
var við það, hve mjög sárlega Hafsteins miðils
Bjömssonar er saknað af þeim sem nutu hinna
frábæru miðilshæfileika hans meðan hann dvald-
ist hér meðal okkar. Sögurnar af afrekum hans
lifa áfram og ganga milli manna. Hinir stór-
kostlegu skyggnihæfileikar sem Hafsteinn
bjó yfir voru fólki sífellt undrunarefni, auk
þess sem margir telja sig standa í mikilli
þakkarskuld við hann, sökum þess með hve
dásamlegum hætti hann oft gat tengt fólk
með beinu sambandi við látna ástvini og
þannig veitt mörgum huggun sem ekkert
annað jafnaðist á við.
Vitanlega kynntust margir íslendingar
sjaldgæfum hæfileikum þessa stórbrotna
miðils, því hann fyllti stærstu samkomuhús
landsins á svipstundu, ef hann gaf kost á
skyggnilýsingafundi, og svo voru hinir, sem
kynntust hæfileikum hans enn nánar á
einkafundum.
Sjaldgæf Gáfa
Eg geri ráð fyrir að margir þeirra sem
aldrei kynntust persónulega þessari undra-
gáfu sjái nú eftir því að hafa ekki notað
eitthvert tækifæri til þess að kynnast henni
meðan kostur var á því. En ég vil að þessu
sinni aðeins bæta því við, að Hafsteinn tók
það fram við mig hvað eftir annað, að hann
teldi með öllu útilokað að hann hefði náð
þessum mikla árangri sem miðill hefði hann
ekki notið þjálfunar Einars skálds Kvarans
og nokkurra sálrænna vina hans, sem þjálf-
uðu Hafstein svo aldrei brást.
Þegar þess er gætt hve mikla meðfædda
hæfíleika Hafsteinn hafði hlotið í vöggu-
gjöf, þá mun ýmsum koma það spánskt
fyrir sjónir, að hann hefði samt orðið að fá
svona mikla og langa þjálfun. Þetta kom
meðal annars fram í því, að fólk spurði til-
tölulega skömmu eftir lát Hafsteins: „Hvað
er þetta? Eruð þið ekki búnir að fá annan
miðil?" Eins og hér hefði látist venjulegur
skrifstofumaður. Það væri því ekki annað
en auglýsa eftir öðrum! En til þess að vera
góður miðill þarf meira en meðfædda hæfí-
leika. Ég hygg að ef til vill mætti líkja því
að verða góður miðill við að þroska góða
tónlistargáfu. Það leikur enginn opinberlega
á hljóðfæri öðruvísi en að hafa áður lagt
af mörkum mikla vinnu og langa þjálfun.
Ég tek þetta fram hér sökum þess, að það
er bersýnilegt, að fólk hefur alrangar hug-
„Það er eins með fólk
með meðfædda sálræna
hæfileika og þá sem hafa
ríkulega tónlistargáfu.
Það er ekki nóg að hafa
þetta; allur árangur
veltur á þrotlausu starfi.“
Eftir ÆVAR R. KVARAN
myndir um það hvað þurfí til þess að verða
góður miðill. Flestir virðast halda að til
þess þurfí ekki annað en meðfædda hæfí-
leika, en það er öðru nær.
HUGLÆKNAR - FlRÐLÆKNAR
Þessi vanþekking kemur ekki síst fram
hjá fólki, sem hefur fundið með sér með-
fædda hæfíleika sálræna á einhveiju sviði,
og heldur af þeim ástæðum, að það geti
orðið merkilegur miðill eins og Hafsteinn
Bjömsson. Þetta er mikill misskilningur. í
fyrsta lagi eru sálrænir hæfíleikar með
ýmsum hætti. Þeir geta komið fram sem
skyggnigáfa, þ.e. að viðkomandi sér stund-
um látnar manneslq'ur, eða dulheym (en
stundum fylgist þetta að hjá sömu per-
sónu). Það getur komið fram sem lækninga-
hæfileiki, þ.e. að viðkomandi geti stundum
hjálpað sjúkum til bata, jafnvel þegar um
sjúkdóm er að ræða, sem lærður læknir
hefur lýst ólæknandi. Fæstum er þó ekki
veitt þessi náð fyrr en viðkomandi hefur
fengið um það einhver boð frá hinum and-
lega heimi, t.d. gegnum miðil. Lækningaað-
ferðin getur verið með ýmsu móti. Má jafn-
vel segja, að svonefndir huglæknar hafí
hver sína sérstöku aðferð sem best hefur
reynst þeim. Algengast er að huglæknir
snerti sjúklinginn, stijúki hömnd hans og
þá oft einmitt á þeim stöðum þar sem sjúkl-
ingurinn hefur mest fundið til sársauka. Þá
eru einnig til fírðlækningar, sem fara fram
með þeim hætti, að huglæknirinn (miðillinn)
hefur fengið uppgefíð nafn sjúklingsins og
aðsetur, en situr sjálfur heima hjá sér (oft-
ast í ákveðnum stól) og hugsar til sjúklings-
ins og biður fyrir honum. Sé sá sjúki sjálfur
gæddur sálrænum hæfíleikum getur hann
iðulega orðið var við heimsókn eða heim-
sóknir vera, sem tilhejra hinum andlega
heimi. Oft eru það kærleiksríkir læknar, sem
starfað hafa á jörðunni meðan þeir voru lif-
andi (eins og það er stundum kallað). Firð-
lækningar nást einungis með mjög .háum
samböndum, svo gera má ráð fyrir að slíkur
miðill hafí þegar náð allháum andlegum
þroska.
Frægastur miðla íslenskra með slíka gáfu
er vafalaust Einar bóndi á Einarsstöðum,
sem fjöldi sjúklinga hefur þegar vitnað um
að læknað hafi alls konar mein, sem lærðir
læknar réðu ekki við. Hér á ég að sjálf-
sögðu við bókina Miðilshendur sem Erlingur
Davíðsson skráði um Einar á Einarsstöðum.
Úr því ég er farinn að minnast á huglækn-
ingar vil ég taka það skýrt fram, að hug-
læknar bera mikla virðingu fyrir lærdómi
og afrekum lærðra lækna. Hygg ég að flest-
ir þeirra gangi venjulega úr skugga um að
sjúklingur sem þeirra leitar hafí áður látið
lærðan lækni rannsaka sjúkdóminn og gert
tilraunir til þess að lækna hann. Huglæknar
reyna því aldrei að koma í staðinn fyrir
lærða lækna, heldur reyna einungis að
hjálpa þeim sjúklingum sem af þeim eru
taldir ólæknandi. íslenskir læknar hafa sýnt
í þessum efnum viðsýnan skilning og dreng-
skap og aldrei látið tæla sig til þess að of-
sækja eða smána þá sem reyna að hjálpa
sjúkum, þegar öll önnur sund virðast lokuð.
Énda fer nú í vöxt um allan heim samvinna
lærðra lækna og sálrænna manna, sem geta
með hæfileikum sínum oft orðið að miklu
liði. Þetta er einmitt framtíðin, að samein-
ast um að lækna sjúkt fólk með öllum þeim
aðferðum sem tiltækar eru, hvort sem þær
má rekja íil vísindalegrar menntunar eða
mikilvægra sálrænna hæfileika.
Tortryggni Hamlar
Og þegar prestamir vakna einnig til þess
að hefla samvinnu við miðla um lækningu
sjúkra og beita til þess bænarorku sinni,
þá má fara að búast við stórkostlegum ár-
angri. Og er það ekki í fullu sámræmi við
kærleikskenningar kristninnar, að læknar,
miðlar og prestar taki höndum saman til
þess að hjálpa þeim meðal okkar sem þjást?
Það er tortryggnin ein, sem hér er þránd-
ur í götu og henni má eyða með því einu
að kynna sér það persónulega, sem menn
óttast í þessum efnum, því tortiyggnin er
dóttir vanþekkingarinnar.
Við þá lesendur mína, sem kunna að
hafa oiðið varir við sálræna hæfíleika í fari
sínu (t.d. berdreymi) og finna hjá sér áhuga
á að verða miklir miðlar, vil ég segja þetta:
Ertu reglusamur? Ertu reiðubúinn að leggja
á þig margra ára þjálfun, svo aldrei bregðist?
Þegar búið er að ákveða til þjálfunar viss-
an dag í viku hverri þýðir ekki að hringja
einhvem daginn og segja, að maður eigi
afmæli eða neitt þess háttar. Þetta verður
að vera eins og starf leikarans, sem verður
að mæta á sviðinu hvemig sem ástatt er
heima hjá honum. Og svo er önnur spuming
og ekki veigaminnst: Þekkirðu nokkrar per-
sónur hæfar til þess að annast slíka þjálfun
sem búa yfír nægilegri þekkingu til þess?
Þessar manneskjur mega ekki heldur bregð-
ast. Ég vona að þessi fáu orð gefí nokkra
hugmynd um að þetta er ekki eins auðvelt
og fólk heldur.
Það er eins með fólk sem hefur með-
fædda sálræna hæfíleika og þá sem hafa
frá fæðingu ríka tónlistargáfu; það er ekki
nóg að hafa þetta; allur árangur veltur á
þrotlausu starfi.
Svo ég snúi mér aftur að sálræna fólk-
inu. Ég vil eindregið ráðleggja því að kosta
kapps um að læra sem mest um þessi efni
áður en farið er að beita slíkum hæfíleikum
að ráði. Slíkan fróðleik má fínna í tímaritum
Sálarrannsóknafélagsins og Guðspekifé-
lagsins og ýmsum bókum, sem um þessi
mál fjalla. En umfram allt vil ég ráðleggja
sálrænni manneskju að vera grandvör og
jákvæð í orðum og athöfnum, því neikvæður
hugsunarháttur er sálrænni persónu marg-
falt hættulegri en öðrum. Eitt það raunaleg-
asta sem getur hent mann eða konu með
sálræna hæfileika er að viðkomandi leiðist
útí drykkjuskap eða fari að fíkta við eitur-
lyf. Astæðan er sú, að slík manneskja dreg-
ur að sér látnar verur, sem ef til vill hafa
látist undir áhrifum slíkra nautnalyfja og
dragast ósjálfrátt að fólki, sem hefur slíká
veikleika til þess að geta notið þessara
nautna með því, þótt látnir séu. Það er því
tvíeggjað sverð að vera gæddur sálrænum
hæfileikum. Vandi fylgir vegsemd hverri.
FUNDUR HJÁ HAFSTEINI
Nú kunna að vera ýmsir meðal lesenda
minna, sem hvorki hafa borið gæfu til þess
að vera á skyggnilýsingafundi hjá Hafsteini
Bjömssyni né einkafundi hjá honum eða
nokkrum öðrum miðli og hafa því mjög
óljósa hugmynd um það hvemig slíkir fund-
ir fara fram. í þessari grein hyggst ég því
reyna að bæta svolítið úr þeirri vanþekkingu
með því einfaldlega að lýsa einum slíkum
fundi, sem haldinn var með Hafsteini miðli
á Vitastíg 8A í Reykjavík þann 12. febrúar
1947.
Fundinn sátu Elínborg Lárusdóttir, rit-
höfundur, Ingimar Jónsson, skólastjóri, og
Þuríður Sigurðardóttir, búsett á Litlu-Giljá
í Húnavatnssýslu. En fyrir hana var fundur-
inn haldinn.
Miðillinn féll í trans. Eftir að fundarmenn
höfðu setið skamma stund og sungið sálm,
ávarpaði rödd fundarmenn, sem þau hjónin
Elínborg og Ingimar könnuðust við að væri
rödd Finnu þeirrar, sem talaði á hveijum
fundi gegnum miðilinn og gaf mikilsverðar
upplýsingar.
Hún sneri sér að frú Þuríði og byijaði
að lýsa fírði og fjöllum og gat þess að inn
af þessum fírði væri dalur. Frú Elínborgu
datt í hug Vatnsdalurinn. En Finna sagði
að það væri alls ekki Vatnsdalurinn. Það
eru mörg hús þama á eyrinni, sagði hún,
og kölluð Vatnseyri. Svo nefndi hún tvö
nöfn í sambandi við þessar stöðvar. Annað
var nafnið Ólafur Thorlacius, hitt var Jón
Snæbjömsson. En hún gat þess, að Ólafur
hafði aldrei átt heima þama; hann hefði átt
heima á Bæ. En þessi Ólafur Thorlacius
átti heima á Bæ á Rauðasandi. Frú Þuríður
kannaðist við báða þessa menn. Hún var
um tíma á Geirseyri, frá 1909-1910, hjá
Sigurði Magnússyni, lækni, en á þeim tíma
ér Hafsteinn miðill ekki fæddur. Frú Þuríð-
ur þekkti þessa menn ekki persónulega. En
á þeim tíma sem hún dvaldist þama kom
hún einu sinni að Rauðasandi með Láru,
dóttur Sigurðar læknis. Að þetta var Jón
Snæbjömsson var ekki hægt að efa vegna
þess, að Finna sagði að hann væri Markús-
son líka. En Jón þessi var sonur Markúsar
Snæbjömssen. En hann gekk undir nafninu
Jón Snæbjömsson og var símstjóri á Pat-
reksfírði.
Þar næst fór hún að lýsa Vatnsdalnum
og umhverfinu þama kringum þorpið. Hún
lýsti því hvemig áin liðaði sig inn dalinn
og svo segir hún: „Þú átt ekki heima í
Vatnsdalnum, þú átt heima í hvítu húsi, sem
stendur á flatlendinu." Svo lýsti hún húsinu
og hvar væri gengið inn og sagði, að fyrst
væri gengið inni skúr og svo lýsti hún hús-
inu að innan og hvað væri þar inni. Að
sögn Þuríðar var allt rétt. Svo fór hún að
tala um að þama kæmi maður sem héti
Magnús Jónsson. Hún nefndi bæjamafnið
Sveinsstaði og sagði að þar væri brú skammt
frá. Hún lýsti bænum, þar sem hún sagði
að væri steinhús með háum burstum framá
hlaðið, og kannaðist Þuríður við að lýsingin
væri rétt. Hún sagði að Sigurður, maður
Þuríðar, þekkti Magnús meira en hún og
var það rétt. Þuríður er héðan að sunnan,
en maður hennar úr Húnavatnssýslu, sömu
sveit og Magnús.
Læknir á Hverjum Fundi
Svo lýsti Finna tengdaforeldrum frú
Þuríðar og kallar hann hálfpabba hennar.
Jafnframt Iýsti hún umhverfinu þar sem þau
höfðu búið, sagði að bærinn stæði undir háu
fjalli í brekku. Hún lýsti útliti þeirra og
klæðaburði og kannaðist Þuríður við þau
af lýsingunni. Hún var í fallpilsi með köfl-
ótta tvistsvuntu og hymu á herðum. Hárið
væri gráyijótt. Hún nefndi nööi þeirra
beggja.
Svo lýsti Finna ungri ljóshærðri stúlku
með blá augu og dökkar augabrúnir. Finna
sagði að hún hefði átt heima þama nálægt
Þuríði og verið mikið veik og dáið ung. Hún
gat ekki nefnt nafnið, en sagði að það væri
stutt nafn.
Frú Þuríður hélt sig kannast við þessa
stúlku. Hún var vinstúlka dóttur hennar og
átti heima mjög skammt frá. Hún varð
mjög veik og dó 16 eða 17 ára gömul.
Svo kom læknirinn (það er einnig vera
sem kom fram á hveijum fundi hjá Haf-
steini miðli) og fór höndum um frú Þuríði
og sagði að hún væri veik fyrir bringspölun-
um og að hún hefði alltof háan blóðþrýst-
ing. Hann spyr hana hvar hún eigi heima.
Þuríður segir honum það. Þá segir hann:
„Sigurður er lasinn. Hann má ekki vera
í heyi. Hann hefur lungnaþembu." Þuríður
segi að það væri satt, en um það vissu ekki
aðrir en hún af þeim sem fundinn sátu.
Þess má geta, að miðillinn hafði aldrei séð
eiginmann Þuríðar, og þekkti ekkert til
hans og aldrei hafði hann komið þar og
reyndar ekkert af því fólki, sem fundinn sat.
Og þannig lauk þessum fundi. Lesandinn
getur svo spreytt sig á því að útskýra fyrir
sjálfum sér eða öðrum, hvemig allar þessar
upplýsingar gætu hafa komið fram með
eðlilegu móti.
Höfundur er leikari og rithöfundur.