Lesbók Morgunblaðsins - 22.04.1989, Blaðsíða 6

SKÓLASTEFNA
Hádegismaturinn kemur tilbúinn frá
skólaeldhúsum, en börnin taka við hon-
um og sjá um framreiðslu í hverjum
bekk og fara þá í hvíta sloppa.
á það er litið) sem vekja sérstaka athygli.
Við getum kallað þetta þjóðareinkenni.
Þessi þjóðareinkenni eru að sjálfsögðu
endurómur þeirrar lífsbaráttu, sem ein þjóð
hefur háð gegnum aldirnar.
Eftir að hafa gengið um götur Tókýóborg-
ar, ferðast um landið, kynnst fólkinu og
setið í kennslustundum hjá japönskum
skólabömum, er ég sannfærður um, að það
þarf meira til en gott skólakerfi til að ein
þjóð geti náð þeim efnahagslega og félags-
lega árangri, sem hér er hvarvetna sýnileg-
ur.
Japanir eru faliegt og kraftmikið fólk.
Þeir eru almennt betur klæddir en fólk á
Vesturlöndum, aka um á nýrri bílum, vinna
sex daga í viku, borða úti einu sinni til tvisv-
ar á dag, en gera sig ánægða með 60—70
fermetra húsnæði fyrir fimm manna fjöl-
skyldu.
En þá er best að snúa sér að skólakerfinu.
Fyrir fjórum árum setti þáverandi forsæt-
isráðherra landsins, Yasuhiro Nakasone, á
laggirnar sérstaka landsnefnd til að gera
tillögur um endurskipulagningu skólakerfis-
ins fyrir 21. öldina, eins og það var nefnt.
Það sem vakti sérstaka athygli við þessa
nefndarskipun var, að sem skólamálanefnd
var hún sett á laggirnar sem ráðgjafarnefnd
fyrir forsætisráðherra en ekki fyrir mennta-
málráðherra, eins og venja er um slíkar
nefndir.
Þetta var túlkað á þann veg, bæði af
stjórn og stjórnarandstöðu, að stefnumótun
í skólamálum væri í raun pólitísk stefnumót-
un ríkisstjómarinnar í heild.
Ráðgjafarnefndin lagði fram tillögur í
júní 1985, í apríl 1986 og í apríl 1987 og
svo endanlegar niðurstöður í ágúst 1987.
Ríkisstjórnin hefur nú í meginatriðum stað-
fest þessa skólastefnu og falið menntamála-
ráðherra hana til framkvæmdar.
Eins og kunnugt er hefur stjórnarfar
verið mjög stöðugt í Japan. Sami stjórn-
Athygli skólamanna á Vesturlöndum hefur á
seinni árum mjög beinst að óvenju góðri
frammistöðu japanskra skólabarna á alþjóð-
legum samanburðarprófum í stærðfræði og
raungreinum. í nær öllum slíkum saman-
Mikil áherzla er lögð á myndlist. Hér vinnur nemandi að tréristu samkvæmt
fomri japanskri hefð.
1. hluti
„Nýja stefnuyflrlýsingin
í skólamálum
undirstrikar flest af því
sem japanskir skólar
hafa verið að gera
undanfarna áratugi. Það
nýja er, að þeirra mati,
einungis eðlileg
endurnýjun, í samræmi
við breytta tíma.“
Eftir BRAGA
JÓSEPSSON
burðarrannsóknum standa japönsk skóla-
börn feti framar jafnöldrum sínum, hvar sem
litið er inn í grunnskólana í löndum Evrópu
eða Ameríku. í kjölfar þessara rannsókna
hafa ýmsir fræðimenn (Clark 1979, Cumm-
ings 1980, Hayes, Anderson ogFonda 1984,
Iwawaki, Eysenck og Eysenck 1980, Lynn
1988, Rohlen 1983, Stevenson 1983, Sti-
gler, Lee, Lucker og Stevenson 1982, Vog-
el 1979) tekið sér penna í hönd og reynt
að túlka þessa stöðu mála.
Richard Lynn segir í nýlegri bók sinni,
Educational Achievement in Japan, bls.
17 (1988), að skv. átta tilgreindum niður-
stöðum rannsókna, sé 12 ára japanskt skóla-
bam með meðalnámshæfíleika, á svipuðu
stigi í akademísku námi og 15 ára skóla-
bam með hliðstæða námshæfileika í skólum,
hvar sem litið er á Vesturlöndum.
í ljósi þess, sem hér hefur verið sagt,
vaknar eðlilega sú spurning, hvort efna-
hagslegar framfarir í Japan megi að ein-
hverju leyti rekja til skólakerfisins. Að vísu
held ég, að flestir séu mér sammála um,
að einstök samfélög eða jafnvel heilar þjóð-
ir, hafi oft til að bera tiltekna eiginleika og
þá um leið hæfíleika eða galla (hvernig sem
málaflokkurinn, Frjálsir demókratar, undir
forystu Nakasone og nú áfram undir for-
ystu Takeshita, hefur farið með stjórn lands-
ins óslitið frá stríðslokum. Óhætt er að full-
yrða að skólastefna undanfarinna ára hefur
verið mjög í anda þeirrar stjórnmálastefnu
og lífsviðhorfa, sem Frjálsir demókratar
hafa framfylgt á þessu langa stjómartíma-
bili.
Nýja stefnuyfírlýsingin í skólamálum
undirstrikar flest af því sem japanskir skól-
ar hafa verið sá gera undanfarna áratugi.
Það nýja er, að þeirra mati, einungis eðlileg
endurnýjun, í samræmi við breytta tíma.
Þessi nýja skólastefna er að vissu leyti
undirstaðan í hinni pólitísku stefnuyfirlýs-
ingu ríkisstjómarinnar.
Þótt japanskir skólar hafi vakið forvitni
fræðimanna um allan heim fer því víðs
fjarri að friður hafi ríkt um skólakerfið í
landinu. Hin nýja stefnuyfirlýsing í skóla-
málum hefur þegar mætt harðri andstöðu
vinstri flokkanna og Kennarasambandsins.
Þessir flokkar og samtök hafa að vísu alla
tíð verið í andstöðu við ríkjandi skólastefnu
og em það núna fremur en nokkm sinni
fyrri.
Fyrir örfáum dögum kom út hér í Japan
bókin Educational Thought and Ideology
in Modern Japan State Authority and
Greinarhöfundi fagnað með áletrun á ensku: Velkominn til Japan.