Lesbók Morgunblaðsins - 19.08.1989, Blaðsíða 11

Á sýningunni voru verk 12 listamanna, -
reirra Joseph Beuys, Cristian Boltanski,
Marcel Broodthaers, Gerhard Merz, Gérard
súrefni var sett undir píanóið. Meðan á tón-
leikunum stóð var súrefni hleypt af flösk-
unni til að fá betra andrúmsloft í salinn þar
sem Beuys fannst andrúmsloft oft afar
þungt og þvingað á tónleikum. í staðinn
fyrir að taka súrefni þá gefur hann súrefni.
Eins og oft áður notaði Beuys skólatöflu
til að koma frá sér skilaboðum. Þau eru
skrifuð á þýsku og er þýðingin afar erfið,
en þau ij'alla um frelsi. „Áður en vinnan er
frelsuð verður áð frelsa manninn.“ Eitt
verka Beuys, „Ls Silence“ (Þögnin 1973)
eru fimm filmubox sem innihalda myndina
„Le Silence“ (Þögnina) eftir Ingimar Berg-
man, tákn þagnarinnar sem í rauninni er
ekki til, frekar en hvítur á litaskalanum.
Christian Boltanski (f. 1944 í París),
er þekktastur fyrir að vinna út frá fortíð-
inni, æsku sinni sem gæti eins verið okkar
æska. Ekki það að um sé að ræða hina
týndu Paradís, heldur tilfinningu um liðna
tið. Boltanski notar mikið ljósmyndir og
hluti frá æsku sinni eins og eitt af verkum
hans „Vitrine de reference“ (1972 Gluggi
til tilvitnunar) ber með sér. Þar raðar hann
upp í glerskáp persónulegum hlutum frá
æsku sinni, eins og leirkúlum, hníf, ljós-
myndum úr flölskyldualbúmi, part af skyrtu
o.fl. Boltanski endurbyggir æsku sína með
hlutum sem hafa sínar minningar. „Reserv-
es ceux de Détective" (1987 Frátekið fyrir
lögregluþjón). Þar eru það pappakassar rað-
aðir á hillu, merktir dagsetningu, með mynd-
um af látnu fólki sem eru klipptar úr blöðum
er flalla um sérstæð sakamál. Þetta er
magnað verk sem komið er fyrir í litlum
gangi, illa upplýstum og nær Boltanski
mjög góðum tökum á áhorfandanum.
Marcel Broodthaers (f. 1924—1976 í
Belgíu) var bæði skáld og bókasali áður en
hann sneri sér að listinni. „Lampe blue et
chaise“ (1969 Blár lampi og stóll) er líklega
besta verkið undir þemanu „Melancolie".
Blár lampi seni á eru ritaðir stafir sem í
rauninni hafa enga merkingu, nema þá að
geta tengst hálfkláruðum orðum sem eru á
stólnum, eins konar orðaleikur fyrir áhorf-
andann ef hann nennir að taka þátt í hon-
um. Innantóm orð og stafir, gamall stóll,
gamall lampi og snúra af honum sem liggur
við hlið hans. Hlutir sem hafa lokið hlut-
verki sínu. Tákn liðins tíma sem kemur
ekki aftur.
Jannis Kounellis (f. 1936 í Grikklandi).
í byijun vann Kounellis út frá daglegu lífi
en um 1936 fóru verk hans að vera súrreal-
istísk og í dag blandar hann mikið súrreal-
isma og „Performance". Frá 1970 byijaði
Kounellis að nota gömul gipsmót af gömlum
grískum styttum, sem stafar sennilega af
því að Kounellis er grískur að uppruna.
Eitt verka hans sem er brot af gömlum stytt-
um, var sétt upp í hvítum, björtum sal.
Brotunum er raðað upp í jafnvægi á litlar
hillur, sem komið er fyrir ofarlega með jöfnu
millibili til að sýna að ekki megi snerta,
bara skoða. Verkið er tákn fyrir „söknuð
eftir liðinni tíð“ (Nostalgie).
Þess má einnig geta að meðan á sýningu
þessari stóð var ástralskur listamaður, Ro-
bert Owen, með gestasýningu í Strasbourg.
Verk hans eru uppsetning hluta, byggð á
eigin reynslu, oft það sem hann upplifir á
þeim stað sem hann heldur sýningu. Á sýn-
ingu Owen’s var bláum og silfurlituðum
boltum og einum gylltum (sem Satúrnus)
raðað upp í jafnvægi á sams konar hillur,
á sama hátt og hjá Kounellis. Þar sem Ástr-
alir eiga svo stutta sögu að baki notaði
Owen fótbolta á sama hátt og Kounellis
notaði brot af gömlum styttum, eins konar
svar við Satúrnus í Strasbourg.
Gerhard Merz (f. 1947 í Mammendorf)
er þekktur fyrir að setja verk sín upp eins
og leiktjald. Eitt af verkum hans „Dove Sta
memoria“ (1986) er nýklassískur salur með
bláum grunni. Við enda saiarins er „sprey“-
málað ljósrit eftir málverkinu „Saint Sé-
bastien de Cima da Conigliano" sem er að
finna í sama safni, tákn um söknuð eftir
liðinni tíð. Annað verk Merz
„MCMLXXXVIII“ er frekar þungbúið verk,
líking dauðans. Hvítur kaldur salur, 23
bronslituðum hauskúpum er raðað á veggina
með jöfnu millibili. Ef betur er að gáð, eru
hauskúpurnar aðeins 22, sú 23. er áhorfand-
inn sjálfur, ímynd hégómans.
Sarkis (f. 1938 í Istanbul) starfar í
Frakklandi og er hægt að segja að hann
sé höfuð Nýlistadeildarinnar í „lEcole des
Arts Décoratif" í Strasbourg og auk þess
starfar hann í nýstofnuðum listaskóla í
París. Sarkis segir að tilgangur þess að
skapa list sé ekki eingöngu sá að skapa list,
heldur viljinn til að skapa list ef það er
hugsun á bak við sköpunina. Hann vinnur
aðallega út frá stríðsfjársjóði. Öll hans upp-
setning eru hlutir sem bíða en eru „lif-

Þessi heitir MCMLXXXVIII og er eftir
Gerhard Merz.
andi“. Hlutir sem geta ekki dáið og bíða
eftir nýju lífi eins og annað verk Sarkis
sýnir „Cinq rouleaux en attende" (5 rúllur
sem bíða). Þessar fimm rúllur gefa frá sér
hljóð með reglulegu millibili eins og tíma-
sprengjur, sem bíða þess að tíminn líði áður
en þær springa. Hitt verk Sarkis „La ren-
contre du capt. Sarkis avec A. Böcklin á
Ancienne douane" (Stefnumót kapteins
Sarkis og A. Böcklin í Ancienne douane)
er ævagamall bátur sem á að vera báturinn
í málverkinu „L’ile des morts“ (Eyja hinna
dauðu), bátur sem siglir í gegnum tímann
fullur af minningum. Sjálfur segir Sarkis í
viðtali við blaðið „Contreplongée" að hann
sé í stöðugri glímu við „Melancolie".
Gérard Collin-Thiebaut (f. 1946 í Li-
epre). Það má segja um verk Collin-Thie-
baut að þau voru vel viðeigandi í kringum
1980. Hann vinnur mikið með skuggamynd-
ir í mikilli birtu, notar tónlist eða hljóð sem
aru við hendina. Hann lætur í ljós eðlilega
hugsun listamannsins og vinnur út frá eigin
lífsreynslu. Leikur sér að gömlum orðum
sem hann framleiðir upp á nýtt og notar
tvíræði gamals prentleturs sem hefur sín
einkenni. Orðaleikir með letur og orð sem
Plakatið fyrir Satúmus í Evrópu.
eru þegar til; hann breytir einkennum let-
urs eða mynda og sýnir okkur tómleika
þess að skapa list, allt er satt en á sama
tíma tilbúningur. Annað verk Collin-Thie-
baut „Presentation des Portraits de Carac-
téres“, er hvítur salur, algjörlega auður. Á
veggjunum hanga misstórar himinbláar
myndir, hengdar upp á mjög venjulegan
má,ta. Neðarlega fyrir miðju, á hverri mynd
eru skrifuð með hvítu og með sömu rithönd-
inni nöfn frægra listamanna eins og Pablo
Picasso, Tintoret, Gustave Gourbet o.s.frv.
og sömuleiðis nöfn frægra kvikmyndafram-
leiðenda. Þetta verk er tákn ijarveru verka,
list sem hverfur. Hitt verka hans er „Le
Musée clandestin“ (leynda listasafnið). Það
er einnig unnið út frá sömu hugsun. Litlar
sjálfsmyndir af víðfrægum listamönnum
(Van Gogh, Manet, Dúrer, Rembrandt o.fl.)
sem útbýtt var af starfsfólki listasafnanna
þriggja.
Ian Hamilton Finlay (f. 1925 á Bahama-
eyjum), upphaflega þekktur sem ljóðaútgef-
andi og síðar sem garðyrkjulistamaður, þeg-
ar hann ásamt konu sinni Sue Finlay gaf
Skotlandi garðinn sinn „Stony Path“. Óll
Kunersdorf 1969 eftir Anselm Kiefer.
verk Finlays sem er að finna annars staðar
en í Skotlandi, eru á einn eða annan hátt 1
framlenging af garðinum. Hans tungumál
er eðlilegt líkingatal, tekið út frá erfðavenj-
um í áletrunarfræði, upptalning klassískra
forma eða tákn frá vissum sögutímabilum.
Bæði verk Finleys á sýningunni sýna tákn
dauðans og eyðingu listarinnar. Annað verk-
ið „Les Cimetiéres des naufragés" (Kirkju-
garður þeirra sem hafa farist) er klassísk
forn gröf sem komið er fyrir úti. í rauninni
þarf engar frekari útskýringar, titillinn á
verkinu segir allt. Hitt verka Finleys „Vi-
truvius/Augustus — Vitruvius/Robespierre“
„Vigne 1—4“ (1987 Víngarður 1—4) sýnir
breytingu á flórum súluhöfðum frá tímabili
Korintu, fjögur súluhöfuð sem eru tákn um
eyðingu listarinnar.
Claudio Parmiggioni (f. 1943 á Ítalíu)
vinnur út frá hlutum, litum og táknum.
Hann notar söguna, en aldrei í takt við stað
og tíma. Ólíkir hlutir mynda verk sem renna
inn í form leyndardómsfullra mynda, sem
kalla á innra auga sendiboða í anda hug-
sæis og eilífðar. í verkinu „Zoo Geometrico"
vitnar hann í Nóaörkina. Hann raðar rúm-
fræðilegum formum íklæddum dýraskinnum
og lituðum fjöðrum í smábát, sem táknar
fýsnalaust samfélag er hefur allt á valdi
sínu. Til að undirstrika veikleika mannkyns-
ins er táknum dýraheimsins og samfélagsins
komið fyrir í smábáti.
Giuseppe Penone (f. 1947 á Ítalíu).
Upphaflega vann Penone út frá náttúrunni,
sem hann hugsar sér sem víðáttumikið
forðabúr minninga. Penone er sjálfum sér
ósamkvæmur þar sem hann segir að mann-
inum sé komið fyrir á einum stað og náttúr-
unni á öðrum stað, og síðan að maðurinn
sé náttúran. Hann notar brons, stein og
gler til að skrá innri strauma á milli manns-
ins í gegnum líkama sinn og náttúrunnar.
Penone gerir mót af líkama sínum til að
sýna tengsl mannsins og náttúrunnar. í
verki hans „Svolera la propriapelle“ notar
hann gler til að sýna mót af vissum líkams-
hlutum sínum. Hann notar glerið eins og
húð sem afmarkar tengsl tveggja hluta. I
„Unghie“ gerir hann mót af nöglum sínum
í gipsi, sem er síðan komið fyrir í holum,
stórum steini. Hér notar hann gipsið á sama
hátt og glerið í hinu verkinu þ.e. að af-
marka tengsl mannsins og náttúrunnar.
Thomas Huber (f. 1955 í Zúrich). Huber
er yngstur af sýningargestunum, nýútskrif-
aður frá Listaakademíunni í Dússeldorf.
Hann málar hluti sem sýna brot af náttúr-
unni. í fyrstu virðast verk hans einföld og
auðveld að skilja, en í rauninni eru þau
óendanlega flókin. Verk Hubers á Satúrnus
i Evrópu „La Préhistorie des tableaux" (For-
saga málverkanna) eru fjögur fölsk fiskabúr
úr viði og á þau eru málaðir fiskar, ýmis
dýr og vatnaplöntur, en fyrir Huber er vatn-
ið upphaf heimsins. Verkið sýnir tvo hema,
heiminn sem er ekki lengur náttúran og sem
er ekki ennþá list. Hann sýnir heiminn sem
er týndur og heiminn sem er klæddur falskri
ímynd.
Anselm Kiefer (f. 1945 í Þýskalandi).
Kiefer setur saman myndir sínar með hjálp
breytilegra efna, ljósmynda, blýs, málning-
ar, rauðleirs, málma o.fl. Myndir hans sýna
nokkurs konar gamlar minjar, alveg eins
og Maríumynd sem setur okkur í samband
við hinn ósýnilega raunveruleika. Maríu-
myndir í blýi, málmi o.s.frv. í stað hinnar
hefðbundnu gyllingar.
í rauninni er dapurleiki, óhamingja, dauði,
eftirsjá o.s.frv. engin nýjung í list. Öldum
saman hafa listamenn skapað undir slíku
þema. Aftur á móti er Satúrnus í Evrópu
mjög gott dæmi um það sem er „in“ (eins
og það heitir á ensku) í dag í Evrópu. í
fyrstu virðist þetta allt vera frekar yfirborðs-
kennt, eitthvað heimspekilegt, ójú, sumt er
þetta „meira bullið" ef ég má orða það svo.
í tengslum við sýninguna var haldin kvik-
myndahátíð í samvinnu við Satúrnus í Evr-
ópu undir sama þema, „Melancolie". Kvik-
myndir á dagskánni voru: Ordet (Danmörk
1954, Dreyer), Kumonosu-Jo (Japan 1957,
A Kira Kurosawa), LAnnée dernier á Mari-
enbad (Frakkland 1960, Alain Resnais),
Identification dúne femme (ítölsk-frönsk
1982, Michelangelo Antonioni), Dans la ville
Blanche (Sviss-Portúgal, 1982, Alain Tann-
er) og The Dead (USA 1987, John Huston).
Margt fleira er að gerast í listalífinu í
Strasbourg sem er mjög líflegt þessa dag-
ana og þá næstu. Má þar til nefna Thomas
Huber sem var með listasýningu undir sama
þema og á Satúrnus í Evrópu, „Forsaga
málverkanna". Og þessa dagana er Sarkis
(þessi óskiljanlegi) með sýningu á verkum
sínum frá síðustu 2-3 árum í Ancienne
Dounne listasafninu hér í borg.
Piano oxygéne, 1985, eftir Joseph Beuys.
Höfundur er nemandi í l’Ecole des Arts Decor-
atif i Strasbourg.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 19. ÁGÚST 1989 1 1