Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1991, Blaðsíða 7

Minnisvarði um fnllna fjallamenn í Moskvina-búðunum.
toppinn á Kommunisma endanlega og héld-
um niður til Aschik Tash.
Yonbrigði og ný markmið
Það að neyðast til að gefa Kommunisma
upp á bátinn voru okkur gífurleg von-
brigði, vitandi af því að okkar meginmark-
mið sem var að klifra hæsta fjall sem Islend-
ingur hefði klifið frá upphafi yrði að bíða
betri tíma. En grætilegast var hve nálægt
lokamarkinu við höfðum komist, aðeins 3-5
klukkustunda klifur var eftir þegar fjalla-
veikin neyddi okkur fárveika til að snúa
frá. Það eina sem við gátum huggað okkur
við var að ytri aðstæðum var að stærstu
leyti um að kenna, aðstæðum sem við á
engan hátt gátum haft áhrif á. Þegar við
komum til Aschik Tash byrjuðum við fljót-
lega að ræða þann möguleika að reyna við
Lenin (7.134 m) sem staðsett er ofan Asch-
ik Tash-búðanna, enda 12 dagar enn í brott-
förina til Moskvu. Líkamlegt ástand var enn
á ákaflega lágu plani, enda urðum við ekki
góðir fyrr en 2 mánuðum eftir að við kom-
um heim til íslands. Andlegt atgerfi fór
hins vegar vaxandi með hveijum deginum
og gamla góða toppasýkin og þijóskan byij-
uð að láta á sér kræla. Á endanum varð
freistingin að sigra Lenin og koma heim
með eitt 7.000 m á toppalistanum skynsem-
inni yfirsterkari og þriðjudaginn 7. ágúst
flugum við með þyrlu upp í búðir 1 í u.þ.b.
4.100 m hæð.
í hlíðum Lenin-tinds
ið höfðum báðir talsverðar áhyggjur af
kalinu á tánum á mér og okkar slappa líkam-
lega ástandi, en við vorum ákveðnir í því
að gera rúmlega okkar besta og komast á
toppinn. Fórum við rólega upp á milli búða
og komumst í 3. búðir í 6.200 m hæð á
þriðja degi. Við þurftum litlar áhyggjur að
hafa af fjallaveikinni nú, því líkaminn bjó
enn að þeirri aðlögun sem náðist á Kommun-
isma og gerði það lífið okkur talsvert létt-
ara. Að morgni fjórða dags ætluðum við svo
að reyna við síðustu 1000 m á toppinn, en
þá tóku æðri máttarvöld enn einu sinni í
taumana. Eftir meira en tveggja vikna blíðu
á fjallinu brast á stórhríð. Við vorum gráti
nær, við töldum okkur vera búna með okk-
ar kvóta, Það kom ekki til greina að gefast
upp, svo við ákváðum að freista þess að
bíða af okkur veðrið. Til allrar hamingju
létti svo upp strax næstu nótt og við ákváð-
um að leggja í hann í bítið, en vegna vand-
ræða með prímusinn tók langan tíma að
elda og bfæða nægilegt vatn svo við kom-
umst ekki af stað fyrr en klukkan 10 um
morguninn. Veðrið var frábært og ferðin
gekk ótrúlega vel, þrátt fyrir mikinn kulda
og virtist eitthvað af gamla góða þrekinu
komið í okkur aftur.
É Fljótlega eftir að við lögðum af stað dofn-
uðu tæmar á mér af kulda og minnugir
orða læknisins ákváðum við að doka við og
gera eitthvað í málinu. Hjálpuðumst við að
við að verma tærnar og að því búnu fór ég
úr öðru sokkaparinu og hafði skóna laust
reimaða. Varð blóðrásin þá eðlilegri og fann
ég ekki fyrir kulda eftir það.
Teflt á tvær hættur - toppur-
inn
Eftir að ferðin hafði gengið vonum fram-
ar þrjá fjórðu hluta leiðarinnar sneru
heilladísirnar enn einu sinni við okkur bak-
inu. Eins og hendi væri veifað brast á með
roki, snjókomu og þoku og við áttum ekki
eftir nema 2 klst ferð á toppinn. Enn einu
sinni stóðum við frammi fyrir erfíðri ákvörð-
un. Eins og sakir stóðu var ákaflega óskyn-
samlegt að halda ferðinni áfram, því mjög
torratað var niður aftur og að eyða úti nótt
í 7.000 m hæð í slíku veðri án svefnpoka
eða skýlis af nokkru tagi er nokkuð sem
enginn fjallamaður vill standa frammi fyrir.
En hvorugur okkar gat hugsað sér að gef-
ast upp þegar svo stutt væri í toppinn og
með það var haldið áfram. Á endanum stóð-
um við svo á toppnum í vitlausu veðri og
slæmu skyggni. Margra ára draumur okkar
varð nú að ljóslifandi veruleika, draumur
sem margir fjallamenn ganga með í magan-
um alla ævina en upplifa aldrei. Ánægjunni
og gleðitilfinningunni yfir því að sigrast á
takmarki sem þessu verður ekki með orðum
lýst, sérstaklega eftir alla þá erfiðleika,
vonbrigði og raunir sem við höfðum gengið
í gegnum síðustu vikurnar. Eftir að hafa í
hálfgerðum draumi eytt 15 mínútum á
toppnum við skyldumyndatökur af fána ís-
lands og hjálparsveitanna okkar var okkur
Takmark-
inu náð:
Þeir Björn
Ólafsson og
Einar Stef-
ánsson með
íslenzka
fánnnn á
tindi Len-
ins.
skyndilega kippt aftur niður á jörðina og
blákaldur raunveruleikinn blasti við. Fjall-
göngu er ekki lokið fyrr en niður er komið
og sáum við nú fram á talsverð vandkvæði
á því þar sem slóðin okkar var svo til horf-
in. Enda fór það svo að við týndum henni
fljótlega en vorum þó ekki villtir í beinum
skilningi. Eftir að hafa margsinnis reynt
að fínna hrygg sem tengdi saman tvær slétt-
ur en alltaf lent í ógöngum og þurft að
klifra upp aftur, var líkamlegt þrek að þrot-
um komið. Þar sem byrjað var að rökkva
fórum við að ræða um hvernig við ættum
að búa okkur undir nóttina þannig að líkurn-
ar á því að lifa af væru sem mestar. Um-
hverfís var bara ís og gijót og því ekki
hægt að hlaða skýli eða grafa okkur í fönn
eins og við margsinnis höfum gert hér heima
og útlitið því sæmilega svart. En hinar mis-
lyndu heilladísir sáu aumur á okkur, eins
og svo. oft áður gegnum tíðina þegar lífíð
hefur' legið við, og í nokkrar sekúndur rof-
aði örlítið til en þó nóg til þess að við sáum
leiðina niður. í fyrsta sinn í allri ferðinni
náðu tilfínningarnar yfirhöndinni, við féll-
umst í faðma og eftir tveggja tíma áfram-
haldandi ferð skriðum við í tjaldið gjörsam-
lega örmagna.
Ferðalok
Eftir nokkurra daga bið vegna veðurs
komumst við á endanum niður til Ascik
Tash og gerðum okkur glaðan dag með
hjálp rússneskra áfengisbirgða sem hægt
var að kaupa í búðunum, koníak, hvítvín
og kampavín eins og við gátum í okkur lát-
ið. Nú voru þrír dagar til brottfarar og
ákváðum við að lifa lífínu til fulls og keypt-
um vín og matvöru í ótæpilegu magni. Við
höfðum til umráða u.þ.b. jafngildi 1.600
ísl. kr., sem þætti ekki mikið heiTna á ís-
landi, en það var hreint ótrúlegt hvað við
gátum keypt. 25 koníaksflöskur, 10
hvítvínsflöskur, 8 kampavínsflöskur, 50
gosflöskur, 4 risamelónur, 10 kg af vínbeij-
um, kavíar o.fl. (sjá mynd). Reyndar kom-
umst við, eins og gefur að skilja ekki yfír
að innbyrða þetta allt svo við gáfum stærsta
hlutann Rússum sem staddir voru þarna í
búðunum og unnum okkur inn þakklæti
þeirra. Þetta verðlag kann landanum að
fínnast lyginni líkast en þannig er þetta allt
í Sovétríkjunum. Til dæmis kostar flugið frá
Moskvu til Oz, sem er jafnvel lengra en frá
Moskvu til íslands u.þ.b. 3.000 kr., leigubíll
í eina klst. í Moskvu kostar 10-20 kr. og
neðanjarðarlestirnar ekki nema 20 aura.
Sunnudaginn 20. ágúst, 7 vikum eftir að
við yfirgáfum Island komum við svo til
Moskvu eftir sólarhrings þreytandi ferðalag
með afgömlum rútubílum og þriðja flokks
flugvélum. I Moskvu nutum við svo velvilja
og gestrisni Ólafs Egilssonar sendiherra sem
aðstoðaði okkur við að hringja heim og láta
aðstandendur og ættingja vita af okkur eft-
ir næstum tveggja mánaða óvissu um af-
drif okkar. Eftir að hafa eytt nokkrum dög
um í Moskvu og Kaupmannahöfn lentum
við svo loksins á Islandi með gnægð af sög-
um fyrir verðandi barnabörn í pokahorninu.
Eftirtaldir aðilar fá kæra þökk fyrir
stuðninginn: Hjálparsveit skáta Kópavogi
Hjálparsveit skáta Reykjavík, Skátabúðin
Útilíf, Sanitas, Verksmiðjan Vífílfell, Honda
á Islandi, Bílaumboðið, Steypustöðin, ÓS
húseiningar, SAS.
JÓNAS GUÐLAUGSSON
Smala-
drengurinn
Guðmundur Arnfinnsson
þýddi
Sól yfír fjallið færist,
fjárbjöllur óma um hlíðardrag,
smalinn situr hjá sinni hjörð
og syngur kvæðalag.
Hans andlit er útitekið,
og augu hans Ijóma blá
sem dropar, fullir af draumum
um dýrð, sem hann aldrei sá.
Loftið er Ijúfri angan
af lyngi og blóðbergi fyllt,
um fjörðinn fyrir neðan
fíæðir sólskinið gyllt.
Og hér er svo dýrlegt að dreyma
um dægrin, björt og löng,
að smalanum hlýnar um hjartað
og honum er létt um söng.
Og sem hann úr hlíðinni horfír
á heiðbláan, skínandi fjörð,
þá fer hann í draumi að finna
fegursta landið á jörð.
Svo byggirhann höll, hvarhnígur
sól
af himni í unnir blár,
þangað ætlar hann, þegar hann
vex
og þarf ekki að gæta fjár.
En hitt er smalanum hulið,
sem horfír út á fjörð,
að fulltíða finnur hann aldrei
fegursta landið á jörð.
Jónas Guðlaugsson, f. 1887, d. 1916, var
frá Staðarhvammi í Mýrasýslu, en bjó
lengst af í Danmörku. Ljóöið er ort á
dönsku og birtist í bók Jónasar „Viddernes
Poesi" 1912. Það hefur ekki fyrr verið
þýtt á íslenzku.
Leiðrétting
í Lesbók 16. febrúar sl. urðu þrenn
mistök í grein um þúsundþjalasmiðinn
Thorbjörn Egner, sem leiðréttast hér
með. I fyrsta lagi var mynd af Egner
ásamt með hinni vinsælu Ieikkonu
Emelíu Jónasdóttur, sem þama var
rangfeðruð og rangt var einnig, að hún
hafí leikið hlutverk bæjarstjórafrúarinn-
ar í Kardemommubænum eftir Egner.
Eins og fjöldi landsmanna man, lék
Emelía á eftirminnilegan hátt Soffíu
frænku. I efniskynningu var höfundur-
inn, Klemens Jónsson, leikari, einnig
ranglega feðraður. Eru hlutaðeigendur
og lesendur beðnir afsökunar á þessum
mistökum.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 23. FEBRÚAR 1991 7