Tíminn - 20.11.1966, Page 7

SUNNUDAGUR 20. nóvember 1966
TÍMINN
Hafa land og þjéð
lagt lítið
af mörkum?
Bjarni Benediktsson forsætis-
ráðherra er alltaf að reyna að
finna aðra skýringu á því en
ranga stjórnarstefnu, að þjóðin
skuli eftir fimm ára samfleytt
góðæri vera stödd „á vegamótum
velmegunar og vandræða.“, svo
að notuð séu hans eigin orð.
Ræðan, sem hann flutti um
þetta efni á nýloknum flokks-
ráðsfundi Sjálfstæðismanna er
þegar orðin sögulegt plagg. Þar
hélt hann því fram, að stjórnin
hafi gert allt, sem skynsamlegt
hafi verið að gera, en samt sé
komið sem komið er. Og Bjarni
var ekki í vandræðum með skýr
ingarnar. Þjóðin er fámenn og
fátæk, sjávarútvegurinn ótrygg-
ur, iðnaðurinn og landbúnaður-
inn langt frá því að vera sam-
keppnisfærir. Það er m.ö.o.
landið og þjóðinni að kenna, en
ekki stjómarstefnunni, að þjóð-
in stendur á „vegamótum vef-
megunar og vandræða“ eftir
fimm ára samfleytt góðæri.
Hversu réttmætur þessi vitn-
isburður um land og þjóð er,
geta menn bezt ráðið af því, að
seinustu finim árin hafa þjóðar-
tekjur á mann orðið hér meiri
en í nálega flestum löndum öðr-
lega orðið enn magnaðra en það
þó var fyrir fjórum árum.
Af því má vel ráða, hver af-
staða hans og samherja hans í
Sjálfstæðisflokknum og Al-
þýðuflokknum verður, þegar
það kemur til meðferðar að
nýju, hver eigi að vera afstaða
íslands til efnahagsbandalag-
anna. Það mál getur nú borið
að fyrr en varir, ef hin nýja
tilraun Breta til að komast inn
í Efnahagsbandalagið ber tilætl-
aðan árangur.
Eymamark aftur-
haldsflokks
Þegar litið er yfir það, sem
hefur gerzt á íslandi seinustu
50 árin, er næsta furðulegt að
til skuli vera menn, sem taia
um möguleika lands og þjóðar
á líkan hátt og Bjarni Bene-
diktsson gerir. Svo stórkostlegar
hafa framfarirnar orðið hér á
þessum tíma. Það mun senni-
lega erfitt að benda á land, þar
nn og málefni
um.
Erfiðleikarnir, sem nú blasa
framundan, stafa því vissulega
ekki af því, að land og þjóð
hafi lagt lítið af mörkum að
undanförnu. Þar er sannarlega
öðrum ástæðum um að kenna.
En árinni kennir illur ræðari.
\
Kænan og hafskipið
Annars er það ekki nýtt, að
Bjarni Benediktsson og sálufé-
lagar hans í Sjálfstæðisflokknum
og Alþýðuflokknum geri lítið
úr möguleikum lands og þjóð-
ar til að hér verði haldið uppi
sjálfstæðu velferðarríki. Sá
söngur, sem Bjarni söng um
land og þjóð á umræddum
flokksráðsfundi, er raunar ekki
annað en endurtekning á söng
hans og Gylfa .Þ Gíslasonar, þeg
ar koma átti íslandi inn í Efna-
hagsbandalag Evrópu fyrir fjór-
um árum. Þá var íslandi líkt
við bátskænu, og íslendingum
ekki talið annað til bjargar en
að komast sem fyrst yfir á haf-
skipið. Þessi samlíking virðist
hafa orðið Bjama Benediktssyni
mjög kær, því að hann endur-
tekur hana í flokksráðsfundar-
ræðunni.
Sá áróður, sem fluttur var af
hálfu ríkisstjórnarinnar fyrir
fjórum árum, þega rætt var um
aðildina að Efnahagsbandalag-
inu bar vott um rótgróið trú-
leysi á land og þjóð. Þetta trú-
leysi valcfahafanna hefur ekki
minnkað við það, að seta þeirra
hefur lengst í valdastóli. Það
er venjan, að menn þreytist þar
fljótt, gerist værukærir og at-
hafnalitlir og afsaki sleifarlag
sitt með því að kenna öðrum
um það, sem miður fer. Flokks-
ráðsfundarræðan sýnir Ijóst, að
Biarni Benediktsson kennir það
göllum lands og þjóðar, hve
hrapallega honum hefur mistek
izt í forsætisráðherrasætinu.
Þetta trúleysi hans er .bersýni-
sem framfarir hafa orðið meiri
á sama tíma. Þessar framfarir
bera þess ótvírætt vitni, að land
ið er gott og þjóðin dugandi.
Á íslandi er öll skilyrði til þess,
að hægt sé að lofa góðu og batn
andi menningarlífi, ef ekki
brestur ötula, framsækna og
stjómsama forustu.
En þrátt fyrir þessa staðreynd
verður aldrei komizt hjá þvi,
að til verði menn og flokkar,
er vantreysta landinu og þjóð-
inni. Það eru afturhaldsmenn-
irnir. í hinni frægu grein Jóns
Þorlákssonar sem birtist í Lög-
réttu 1908, skýrir hann það í fa-
um en Ijósum orðum, hvert sé
eyrnamark afturhaldsflokks:
„Þetta er eyrnamark reglu-
legs afturhaldsflokks, hverju
nafni, sem hann kýs að nefna
sig, vantrú á landinu, að það
svari arði, ef synir þess vilja
kosta upp á að hlynna að þvi,
og vantrú á þjóðinni, að hún
sé fær um að nota sér þær lyfti-
stengur á leiðinni til hagsældar
og sjálfstæðis, sem afimestir
hafa reynst annars staðar.“
. Það er eins og Jón Þorláks-
son hafi í anda séð forsætisráð-
herra íslands og flokk hans á
árinu 1966.
Lánamál iðnaðarins
Allmikil orðaskipti hafa orð-
ið á Alþingi um tillögu þá, sem
Framsóknarmenn flytja um end
urkaup Seðlabankans á hráefna-
og framleiðsluvixlum iðnaðarins.
Tveir ráðherrar Sjálfstæðis-
flokksins, Jóhann Hafstein og
Bjarni Benediktsson, hafa geng-
ið fram fyrir skjöldu til að and-
mæla tillögunni. Þeir hafa tal-
ið hana sýndarmennsku, sagt
hana óframkvæmanlega o.s.frv.
Tillagan er þó upphaflega flutt
af engum öðrum en þeim þing-
manni Sjálfstæðisflokksins, sem
sagður er aðalfulltrúi iðnaðarins
á Alþingi, Sveini Guðmundssyni.
Tillagan hlaut á þeim tíma alveg
sérstök meðmæli Ólafs Thors,
þáv. formanns og helzta banka-
ráðsmanns Sjálfstæðisflokksins.
Síðan hafa samtök iðnaðarins
hvað eftir annað lýst eindregnu
fylgi sínu við hana. Sveinn Guð-
mundsson benti upphaflega á
alveg ákveðna leið til að fram-
kvæma tillöguna og hefur því
ekki verið hnekkt með rökum,
að sú leið sé ekki framkvæm-
anleg. Fullyrðingin um, að þessi
leið sé ekki framkvæmanleg, er
ekki sprottin af öðru en viija-
leysi til að framkvæma málið.
Ef þessir menn tryðu sjálflr á
fullýrðingar sínar og hefðu
áhuga á að bæta úr lánsfjár-
skorti iðnaðarins, væru þeir bún
ir að gera það eftir öðrum leið-
um. Það hafa þeir síður en svo
gert. Hér er því um ekkert ann-
að en hreint viljaleysi að ræða.
Fá verkamenn og
bændur of mikið?
'Umræðumar, sem orðið hafa
á Alþingi um lánamál iðnaðar-
ins, hafa farið nokkuð á víð og
dreif. Meðal annars hefur verð-
bólgumálin borið á góma. í því
sambandi lét Bjarni Benedikts-
son eftirfarandi ummæli falla í
ræðu, sem hann hélt 2. nóvem-
ber:
„Hvað segja hinar opinberu
skýrslur um aðalorsakir verð-
hækkana síðustu árin? Það eru
fyrst og fremst kauphækkanir
og það eru verðhækkanir á land
búnaðarvörum?“
Glöggt er það á þessu, hvað
Bjami telur eiga mestan þátt í
dýrtíðinni. Það er ofhátt kaup
launafólks og ofháar tekjur
bænda. Þórarinn Þórarinsson
benti þó á, að verkamenn hefðu
ekki gengið lengra í kaupkröf-
um sínum en það,- að daglaun
þeirra samkv. umsömdum taxta
nægðu ekki fyrir því, sem fram-
færsluvísitalan telur fjögurra
manna fjölskyldu þurfa að hafa
til greiðslu á fæði, fatnaði óg
sköttum, þegar búið væri að
taka fullt tillit til fjölskýldubót-
anna. Það vantaði 4 þús. kr. til
þess að árslaun verkamanna
hrykkju fyrir þessum þörfum.
Eftir væri þá að mæta alveg
húsnæðiskostnaðinum, sem yrði
ekki innan 50—60 þús. kr. á
ári Til þess að mæta honum,
þarf verkamaðurinn að afla sér
tekna í aukavinnu eða eftir-
vinnu, ef hún er fáanleg. Um
bændur væri það að segja, að
þeir væm tekjulægsta stétt
landsins samkv. skýrslum Hag-
stofunnar. Það væri því hrein
fjarstæða að ætla að kenna þess
um stéttum um verðbólguna og
dýrtíðina. Hún ætti sér allt aðr-
ar orsakir en of háa kauptaxta
verkamanna og tekjur bænda.
Hún ætti fyrst og fremst þær
orsakir, að ríkisstjórnin hefði
gefizt upp við að stjórna og lát-
ið braskið og spákaupmennsk-
una leika lausum hala.
Bjarni lét sér samt ekki segj-
ast og bar Efnahagsstofnunina
fyrir því, að dýrtíðin væri verka
mönnum og bændum að kenna.
Af því má vel ráða hverjar efna-
hagsráðstafanir Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins
verða, ef þeir ráða stefnunni eft
ir kosningar. Þær verða fólgnar
í því að reyna að ná því aftur,
sem launamenn og bændur eru
taldir hafa náð of miklu í sinn
hlut. í því mun lausn þeirra
verða fólgin.
Dýrt aðgerðarleysi
Þnð er nú rúmlega ár liðið
síðan sjávarútvegsmálaráðherra
skipaði nefnd til að athuga
vandamál minni bátanna. Nefnd
in skilaði áliti 10. júní síðastl.
Hún benti á, að fiskverð til bát-
anna þyrfti a.m.k. að hækka um
10% og raunar meira yfir sum-
armánuðina. Hún benti á ýms-
ar leiðir aðrar til að bæta hag
bátaútgerðarinnar. Ef ríkisstjóm
in hefði brugðið strax við eftir
að henni bárust tillögur nefnd-
arinnar, myndi bátaútgerðin
hafa aukizt verulega og hrað-
frystihúsin fengið stórum meirf
fisk til vinnslu en fiskskortur
inn er eitt mesta vandamái
þeirra. Ríkisstjómin hefur hins
vegar ekkert gert fram á pennan
dag til viðréttingar bátaut
veginum. Þjóðin hefur misst af
verðmætum, sem skipta tugum,
ijafnvel bundruðum milljóna
króna. Svona dýrt er það að
bafa ríkisstjórn, sem er orðin
.uppgefin og ráðalaus.
Alger uppgjöf
Það blasir nú við á flestum
sviðum, að ríkisstjórnin er orð-
in svo þreytt og uppgefin, að
hún reynir að koma sér hjá því
því að fást við vandamálin aí
nokkrum dug og karlmennsku.
Öll orka hennar beinist aö því
að geta hangið með einhverjum
bráðabirgðaráðum fram yfir
kosningar. Augljósast i dæmið af
öllum, er þó sú fyrirætlun
hennar að ætla að hleypa tog
urunum inn í landhelgina um-
fram það, sem nú er. Nær ÖII-
um kemur saman um, að mikil
hætta vofi vfir fiskstofnunum.
Fyrir íslendinga er þetta ugg-
vænlegra en flest annað. Samt
ætlar ríkisstjómin að reyna að
fleyta sér fram yfir kosningar
með því örþrifaráði að hleypa
togurunum á fiskstofnana innan
landhelginnar og auka þannig
stórlega þá hættu, sem hér er
yfirvofandi. Þetta á einmitr. að
vera eitt aðalúrræði hennar til
þess að geta fleytt sér fram yfir
kosningar. Ekkert sýnir betur
að stjórnin hefur gefizt upp við
að leysa málin af skynsemi, en
grípur í staðinn til háskasam-
legustu örþrifaráða. Hurt hetar
ekki lengur aðra stefnu en að
hanga í valdastólunum með ein
hverjum ráðum og huggar sig
við hið sama og einvaldinn forð-
um. Syndaflóðið kemur eítir
mína daga.
Stjórnarskipti
í mörgum nágrannalöndum
okkar hafa orðið stjórnarskipti
á seinustu árum, t.d. í Bretlandi
og Noregi. Þá eru fullar horfur á
að næstu þingkosningar i Sví-
þjóð muni leiða til stjórnar-
skipta. Einnig næstu þingkosn-
ingar í Vestur-Þýzkalandi. j ný
loknum kosningum í Bandarikj
unum urðu stjórnarskipti í mörg
um ríkjum þar. I ýmsum til-
fellum hafa þær stjórnir, sem
viku, þótt standa sig sæmilega,
t.d. í Noregi. Það, sem mestu
hefur ráðið um alla þessa þróun,
er sá skilningur kjósenda, að
heppilegt sé að skipta um menn
og forystu öðru hvoru. Allir
menn hafi tilhneigingu til að
þreytast og staðna, ef þeir
skipa lengi hin æðstu valdasæti.
Nýir menn komi oftast með ein-
hverjar breytingar og nýjungar,
er séu til bóta. Heilbrigt stjórn-
arfar verði því bezt tryggt á
þann veg, að stjórnarskipti séu
hæfilega tíð.
Hvað myndi kjósendum i
þessum löndum þykja um rík-
isstjóm, sem er oðin jafn aug-
ljóslega stöðnuð og uppgefin og
núv. ríkisstjórn íslands er?