Lesbók Morgunblaðsins - 11.01.1992, Blaðsíða 9

á. Það gerist fyrir tilverknað hins illa anda
sögunnar, Marðar “ Valgarðssonar, sem
rægir Höskuld við sonu Njáls. Þegar beðið
var um liðveislu á alþingi eftir víg Hö-
skulds Hvítanessgoða, spurðu höfðingjarnir
allir hver sá hinn mikli maður væri, er fjór-
ir menn gengju fyrir. Auðvitað þekktu
þeir Skarphéðin, en þeir vissu að hann var
uppstökkur og vildu kalla fram viðbrögð
hans, enda urðu þau í takt vð það hvernig
hann var ávarpaður.
Njáll Þorgeirsson á Berþórshvoli er ein
af aðalpersónum Njáls-sögu, sem tekur
nafn af honum. Njáli er lýst sem miklum
vitmanni, enda leituðu menn ráða hjá hon-
um og var hann óspar á þau. Gunnar á
Hlíðarenda verður einkum til að leita hjá
Njáli og er þá ætíð þiggjandi. Ráð Njáls
gefast Gunnari vel og leysir Njáll margan
vanda fyrir hann. Sagan gefur í skyn að
Njáll hafi verið eftirtektasamur, enda lét
hann stundum segja sér fréttir þrisvar,
hvort sem það er sagt til að undirstrika
mikilvægi slíkra frétta eða að gefa í skyn,
að Njáll hafí verið að hlusta efti frávikum
í frásögn líkt og rannsakendur mála iðka
nú á dögum. Það kemur fram í Snorra-
Eddu, að Njáll hafi verið farmaður á sínum
yngri árum. Þar er einnig varðveitt vísa
eftir hann, þar sem hann lýsir siglingu.
Njáll var ekki vígamaður samkvæmt sög-
unni. Vera má, að frásögnin af skeggleysi
hans eigi að undirstrika þetta, enda getur
hún ekki höfðað til samskipta hans við
konur.
Berþóra Skarphéðinsdóttir, kona Njáls,
var skaphörð en drengur góður. Ekki ber
á öðru en hjónaband þeirra hafi verið gott,
en þær Bergþóra og Hallgerður voru oft
prófsteinn á vináttu Njáls og Gunnars og
athafnir þeirra gefa höfundi tækifæri til
að sýna hve djúp hún var. Hugur Berg-
þóru til eiginmannsins kemur vel fram í
brennunni þegar henni er boðin útganga.
Raunar fylgir það stundum miklum andans
mönnum að eiga skapharðar konur, til
dæmis Hallgrími Péturssyni og Sókratesi
og hefur verið haft fyrir satt, að hlutur
þeirra Guðríðar Símonardóttur og Xan-
þippu hafi í bókmenntum og þjóðsögum
verið gerður verri en skyldi til að stækka
eiginmennina. Vera má, að sama gildi að
nokkru um Bergþóru, en ólíkt er þó mynd
sú sem Njála dregur af Bergþóru þekki-
legri en mynd grískra bókmennta af Xan-
þippu. Bergþóra var að vísu skaphörð, en
hún var drengur góður, sem þótti mikið
lof. Xanþippa grískra sagna var fyrst og
fremst skass.
Njáll virðist hafa verið andsnúinn Hall-
gerði frá upphafi. „Af henni mun standa
allt hið illa, er hún kemur austur hingað“,
segir hann, er Gunnar sagði honiim frá
ráðahag sínum og tók fréttunum þunglega.
Síðar kveður hann að Gunnar muni eiga
erfitt með. að bæta öll slys Hallgerðar.
Þessi afstaða breytist ekki, en ekki virðast
þau Hallgerður og Njáll þó hafa átt í bein-
um illdeilum.
Ráð Njáls duga ekki eins vel, þegar
kemur að því að vernda hann sjálfan og
fjölskyldu hans, enda við ramman reip að
draga. Hann stefnir að viðhldi friðar og
frama fyrir Höskuld fóstra sinn, en sá
stuðningur veitir Merði Valgarðssyni tæki-
færi til að kveikja öfund í brjósti Njálssona
til Höskuldar. A alþingi spillir hann síðan
sættargjörð við Flosa með vanhugsaðri
gjöf. Þetta leiðir síðan til brennunnar á
Bergþórshvoli. Njáll er í svipaðri aðstöðu
og Oðinn, sem sá ragnarökin fyrir, en
megnaði ekki að afstýra þeim.
Sem kunnugt er, hafa velflestar íslend-
ingasögurnar verið gefnar út með nútíma
stafsetningu. Mér finnst samræmingarrit-
hátturinn, sem er á eldri útgáfum, falla
vel að efni og stíl sagnanna, en verði þessi
breyting til að auka lestur þeirra er ekkert
nema gott um það að segja. Spyija má,
hvaða gildi það hafi fyrir fólk að lesa forn-
ritin. Stíllinn er yfirleitt þannig að öllu
málskrúði er sleppt, en setningar stuttar
og gagnorðar. Lestur best rituðu sagn-
anna, eins og Njálu, Egilssögu og Lax-
dælu, stuðlar að aukinni þekkingu á með-
ferð íslensks máls bæði í ræðu og riti.
Sögurnar tengja okkur betur við landið og
þjóðina og þær eru ómetanlegur arfur frá
fortíðinni.
Höfundur er kennari,
Tvær grafíkmyndir eftir Luisu Richter.
Hafnarborg:
Minjar J. Skúlptúr eftir Jorge Salas.
Skúlptúr eftir Carlos Mendoza.
Myndlist frá Venesúela
Það skeður ekki á hveijum degi,
að hér sé kynnt myndlist frá
þeím fjarlæga heimi, sem
Suður-Ameríka er. Þetta á sér
þó stað í dag, þegar opnuð
verður í Hafnarborg sýning á
verkum sex listamanna frá
Venesúela. Þetta er eins og
nærri má geta farandsýning, hingað komin
frá Norðurlöndum og fer síðan til London.
Hingað kemur sýningin fyrir milligöngu
sendiráðs Venesúela fyrir Island í Osló.
Valin hafa verið verk þriggja mynd-
höggvara og þriggja grafíklistamanna.
Allir eru þeir af yngri kynslóð viður-
kenndra lsitamanna í Venesúela og kemur
heim og saman við áherzlu listsögufræð-
inga á ungdóminn, bæði hjá okkur og víða
annarsstaðar. Þetta sjónarmið er vitaskuld
vafasamt í ljósi þess, að myndlistarmenn
eru mjög lengi að ná fullum þroska. I til-
kynningu Hafnarborgar er því þó slegið
föstu, að verk þessara listamanna gefi
góða hugmynd um fjölbreytileika og vöxt
myndlistar i heimalandi þeirra, þar sem
myndlist hefur mótast jöfnum höndum af
sterkri hefð alþýðulistar og alþjóðlegum
straumum.
í sýningarskrá segir Maria Provenzali,
að grafíklist í Venesúela standi nú á tíma-
mótum; hafi þróast frá því að vera eins
konar skreytilist, yfir í listgrein sem ein-
kennist af stöðugum formtilraunum, svo
sem sjá megi.
Grafíklistamennirnir eru hluti af þeirri
hreyfingu, sem reynt hefur að mæta þörf-
um hins nýja tíma. Verk Gladys Meneses
endurspegla nákvæmni hinnar hefðbundnu
prentlistar, auk þess sem þar er að finna
fjölda tilvísana til austrænna hefða. Luisa
Richter hefur umbreytt hlutbundnum
Minjar II. Skúlptúr eftir Jorge Salas.
myndum í fijáls og margræð form. Þriðja
grafíklistakonan heitir Lihie Talmor og
stendur í sýningarskrá, að verk hennar séu
„meðvituð“. Ekki skal reynt að útskýra
hér, hvað það kann að merkja.
Um höggmyndalist í Venesúela segir
Graciela Pantin, að sú listgrein eigi sér
langa sögu, sem hófst fyrir daga Kólum-
busar. Núlifandi myndhöggvarar hafa
reynt að byggja á hefðinni og alþjóðlegum
straumum í senn. Þeir heita Carlos
Mondoza, Jorge Salas og Luís Lartitegui.
I verkum sínum móta þeir hinn hefðbund-
ana efnivið, tré, stein og málm. Allir til-
heyra þeir kynslóðinni, sem fædd er eftir
1950 og allir vinna þeir með óhlutbundin
form.
GS.-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11. JANÚAR 1992 9