Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1992, Blaðsíða 11

ég og tölti á eftir hinum vantrflaðá vini
mínum. Fjárgatan lá nú sem oftar á árbakk-
anum og ég stöðugt á verði hvort ég sæi
nú ekki eitthvert líf. Og viti menn! Skyndi-
lega sá ég einhverja hreyfingu við bakkann
hinum megin. Gat þetta verið fískur? Ég
sá svolítið óglöggt vegna ljósbrots sólar en
gáði betur og hvað.
Þama dormaði þessi svaka lax. Allavega
sýndist hann mjög stór. Mér sjóðhitnaði öll-
um og kom ekki upp neinu 'hljóði sem betur
fór, það hefði getað orðið dýrkeypt ef ég
hefði rekið upp eitthvert gól. Ég hentist
afturábak, reif í Dadda og dró hann frá
bakkanum. Hvað er að þér maður, sagði
Daddi, ertu orðinn eitthvað verri. Mér fannst
hann of hávær svo ég lagði fíngur á varir.
Það er lax þarna í ánni, hvíslaði ég. Það
getur ekki verið, sagði Daddi, þú hefur séð
eitthvað annað. Þetta hefur verið sólar-
glampi.
Við læddumst fram á árbakkann og þarna
var hann, það fór ekkert á milli mála, og
ekki hafði hann minnkað. Við fómm mjög
varlega. Við gerðum okkur fulla grein fyrir
því að laxinn, ef að honum kæmi einhver
styggð, þyrfti ekki annað en blaka sporði
þá gat hann horfíð á augabragði inn undir
holbakkann en þeir voru miklir þama.
Við drógum okkur frá ánni, þögulir og
settumst í grasið.
Hvað getum við gert, sagði Daddi, það
em engin veiðarfæri til, hvorki stöng né
net. Við skulum hugsa aðeins, sagði ég. Það
hlýtur að vera hægt að gera eitthvað. Svo
datt mér í hug. Net, sagðir þú. Það em
netaræflar utan um heysáturnar heima á
túni. Við skulum skoða þá.
Þetta var auðvitað bamaskapur hinn
mesti. Heim á tún var alllöng leið og að
ímynda sér að laxinn biði þama eftir okkur
var lítt hugsandi. En samt. Við tókum á
sprett heim. Flugum yfír þýfi og grjót. Allt
sem hét sauðfé var gleymt og skipti engu
máli. Nú var það elsta og lífseigasta fmm-
hvöt mannsins er hafði tekið yfírhöndina,
veiðihvötin, veiða og drepa. Við rifum
netadmslu utan af einni sátunni og eitthvað
fundum við af snærisspottum, þeir vom
ómissandi.
Og svo var hlaupið til baka og á okkur
hvfldi sú brennandi spuming, yrði laxinn á
sama stað eða búinn að færa sig, horfínn
undir holbakkann eða á leið til sjávar. Þá
væri þessi fýrirhöfn til einskis. Við fómm
gætilega síðasta spölinn, læddust að ánni.
Og hvað haldið þið. Hann var þarna á sama
stað, hafði ekki hreyft sig, líklega verið
sofandi. Og nú var hafist handa við að útbúa
veiðarfærið.
Við bundum steina neðan í netið og fest-
um spotta í báða enda. Svo fómm við nokk-
um spöl niður með ánni, fyrir neðan laxinn,
sjávarmegin. Ég sagði við Dadda að hann
skyldi vaða yfír ána og alveg yfír á hinn
bakkann og óð ég á eftir honum út undir
miðja á.
Ain þar sem hún var dýpst tók okkur í
mitti og að sjálfsögðu vomm við ekki einu
sinni í stígvélum, en það skipti nú litlu
máli, okkur fannst áin ekki einu sinn svöl
hvað þá köld.
Svo héldum við netinu uppúr. Daddi á
bakkanum og ég út undir miðri á og héldum
nú upp ána í áttina að laxinum og alltaf
treystum við því að hann héldi sig á sama
stað.
Ég taldi mig vita það fýrir víst að þegar
kæmi styggð að laxinum þá myndi hann
ömgglega leita beint til sjávar og hann í
þessu tilfelli átti að gera það, varð að gera
það.
Þegar við áttum eftir svona 4-5 metra í
laxinn þá gaf ég Dadda merki um að láta
netið síga niður með bakkanum. Jafnframt
óð ég lengra út í ána og ofar svo að bugt
kom á netið.
Og þá var komið að því.
Ég sagði Dadda að standa kyrr með sinn
enda og tók sjálfur á rás upp ána með
bægslagangi miklum til að koma styggð að
laxinum.
Það fór sem mig grunaði.
Laxinn tók feikna viðbragð, þeyttist niður
ána í átt til sjávar. Hann lenti beint inn í
bugtinni á netinu, ég hljóp upp á bakkann
til Dadda og þá var laxinn kominn í nokk-
urs konar poka síðan kipptum við með sam-
stilltu átaki laxinum upp á bakkann.
Hann slapp úr netinu alltof nærri bakkan-
um og það munaði ekki nema hársbreidd
að vð misstum hann útí ána. Við hentum
okkur á hann en náðum engu taki, enda
getið þið lesendur góðir ímyndað ykkur
kraftinn í honum svona algjörlega óþreytt-
um. En við gátum hent honum og velt á
undan okkur ofar á bakkann og einhvetjum
höggum komum við á hausinn á honum.
Allavega eftir langa og harða viðureign
tókst okkur að koma honum frá bakkanum
og upp í þýfí svo langt að við vorum vissir
um að hann ætti ekki afturkvæmt til sinna
heimkynna. Við vorum alveg útkeryrðir
hentum okkur niður gapandi af mæði. En
sælir. Og ennþá meiri var ánægjan fyrir
það að þetta sem átti og var í rauninni vita-
vonlaust frá upphafí skyldi heppnast.
— En mikið hefur blessaður laxinn verið
feigur.
Eftir að hafa strokið laxinn og mælt héld-
um við af stað heim. Kindurnar voru vart
sýnilegar, þær voru komnar svo langt fram
í dalinn að þær kæmu vart til baka í bráð.
Daddi hélt á netadruslunni. Ég hélt á laxin-
um og var hann það stór að sporðurinn
dróst niður, lafði ofan í íjárgötuna og hann
seig í. Við vorum dasaðir og við vorum
þögulir fýrst í stað. Ég held að við höfum
verið svo hissa á að þetta skyldi lánast að
við höfum bara verið orðlausir. Og ég fór
svona til að ná mér niður að hugsa. Hugsa
um hve fyrsti dalbúinn hefði verið í slæmum
málum'og illa fyrir honum komið er við
skildum við hann síðast.
Nú var úr vöndu að ráða hjá Sæmundi
frænda.
Nú var Hrolleifur orðinn sekur maður,
allavega í Skagafirði og illræmdur svo langt
sem fregnir af honum höfðu borist. Það
sannaðist ekki á Sæmundi hið fomkveðna
„að frændur eru frændum verstir", það var
nú eitthvað annað.
Sæmundur og Ingimundur hinn gamli
landnámsmaður á Hofí í Vatnsdal í Húna-
vatnssýslu voru góðvinir. Þangað sendi
Sæmundur Hrolleif og skyldi hann beiðast
ásjár hjá Ingimundi. Ekki fannst Ingimundi
sendingin góð en lofaði Hrolleifí og móður
hans. að vera. Brátt sagði til sín hversu
Hrolleifur var ódæll í umgengni. Einkum
elduðu hann og synir Ingimundar, er vom
miklir fyrir sér og kappsfullir, grátt silfur
og þar kom að Ingimundur varð að meina
Hrolleifí vist á heimilinu og setti hann niður
á kot nokkurt er Ás var nefnt, en þó skammt
frá Hofi. Hrolleifur taldi sig hafa veiðirétt
í Vatnsdalsá á við heimamenn a Hofí en
það vildu Ingimundarsynir ekki líða og þar
kom að þeir börðust með gijóti milli ár-
bakka. Ingimundur hugðist stilla til friðar,
en þá reyndist ógæfa Hrolleifs og ill-
mennska svo mikil að hann lagði velgjörðar-
mann sinn spjóti sem varð hans bani. Þetta
þótti hið mesta níðingsverk sem synir Ingi-
mundar hefndu. Drápu þeir Hrolleif og sagt
er að kerling móðir hans hafi látist af ein-
hverskonar fjölkynngisæði. Vom þau dysjuð
í landi Hofs. Það mun hafa sannast á Hrol-
leifí hinum mikla að sitthvað er gæfa eða
gjörvuleiki. En mikill mun hann hafa verjð
fyrir sér. Ég held að ég gleymi seint andlit-
um á heimilisfólki, er við birtumst með lax-
inn. Og það var spurt í sífellu, hvar, hvem-
ig og með hveiju. Þetta var kærkomið í
soðningarleysinu og margfalt kærara vegna
þess hversu óvænt þessi glaðningur barst.
Og þá er komið að hinni miklu spurn-
ingu. Hversu þungur var hann. Laxinn
reyndist vera rúm 10 pund. Ég hefði að
sjálfsögðu getað haft hann miklu stærri í
frásögninni en þar sem þetta er sönn saga
þá verð ég að láta mér lynda að segja eins
og er. En ef við hefðum misst hann haldið
þið þá ekki, veiðimenn góðir, að hann hefði
verið í það minnsta 20 pund?
Þessi blessaði fískur kom eins og himna-
sending á kvöldverðarborðið og sem betur
fór var hann nægilega stór til að allir yrðu
mettir. Að lokinni máltíð gekk ég út á hlað.
I deyjandi skini aftansólar sló rauðum
bjarma á Hrolleifshöfðann. Dalurinn glóði
í prupuralit og einhvers staðar þarna inn i
dalnum sá ég fyrir mér rústirnar eða rétt-
ara sagt veggjabrotin af bænum Þverá þar
sem Hrolleifur hinn mikli og móðir hans,
Ljót hin ijölkunnuga, háðu sína lífsbaráttu
án þess að eiga samleið með sínum sam-
ferðamönnum, sökum skapbresta sinna.
Og Hrolleifur hefði getað látið sér um
munn fara er hann leit yfír farinn veg og
skamma ævi. „Ég hef átt samleið með
mörgum, en fáir átt samleið með mér:“
Er ég minntist Hrolleifs í rústum Þverár,
þá var mér efst í huga lánleysi hans og
ógæfa án nokkurrar sakfellingar, manns
sem ekki var sjálfrátt í orði né gerðum. Og
hver veit nema kerling hin fjölkunnuga
móðir hans er verndaði hann og dýrkaði til
hinstu stundar hafí svæft laxinn góða og
gætt hans fyrir okkur í þakkætisskyni fyrir
að við skyldum á hjá henni og syni hennar
og minnast þeirra að nokkru.
Smátt og smátt fyrnist yfír hin gömlu
eyðibýli, þau eru að hverfa inn í landið sitt
aftur og í hraða nútímans sést mörgum
ferðamanninum yfir hin sögulegu verðmæti
þeirra. En minnumst þess jafnan er við eig-
um leið hjá grónum rústum „að hver einn
bær á sína sögu, sigurljóð og raunabögu".
Höfundur er yfirlögregluþjónn á Akranesi.
ANTON HELGI JÓNSSON
I Kaupmannahöfn
Þegar ég kem til Kaupmannahafnar
horfi ég á þökin.
Þau eru fyrir löngu orðin græn.
Heima voru þökin líka græn.
En þá voru þessi ný.
Koparþök eða þekjur. Hver hefur sína
sérvisku. Nema allt sé háð duttlungum
og tísku í kortagerð.
Hjá sendiherra tala menn fjálglega um Evrópu.
Sumir minna þó á þýska varnarliðið
og traffíkina við landamæri Póllands
í september ’39.
Guði sé lof fyrir hernám Breta
Kanann og Flugstöðina.
En eitthvað hefur gerst: Mér er sagt að ég
lifí sögulega tíma
ekki síður en skáldið
sem orti um tannlaus orðin
og matjurtarækt Bandaríkjamanna í Japan.
Hvað segja skáld? Hafa líkingamar
eitthvað að gera í pólitík?
Ef þetta væri Ijóðið mitt um ástandið í heiminum
gæti ég látið Palestínumann
róa með sinn hvítbláa út á höfnina. Hnattstaða
einstaklingsins er alltaf jafn hernaðarlega mikilvæg.
En með ástandið í Evrópu og sérhagsmuni
íslendinga í huga
rekst ég á Hólmfast Guðmundsson
af Vatnsleysuströnd í Höfn.
Eg ætla mér ekki í framboð fyrr en á morgun
og þetta er mitt prívat og persónulega Ijóð.
Höfðingjadjarfur
Dauðinn verður mér ágætis tilbreyting. Eitthvert kvöldið
mun ég leggjast útaf í hreinum nærbuxum
og gleyma því að trekkja upp vekjaraklukkuna.
Þegar líður á mánuðinn kemur lúmskur húseigandinn
með aukalykil og potar í skrokkinn: Hér
geturðu ekki legið rotnandi og skuldað leigu. En ég
verð þá farinn út á lífið dauða
afturgenginn til ábyrgðarleysis
og forréttinda hinnar eilífu sálar.
Hvergi verður mér meinaður aðgangur. Ósýnilegur
hvísla ég formælingum í eyru dyravarðanna, tylli mér
við frátekna borðið, fer án þess að hugsa um reikninginn.
Dauðinn verður mér ágætist tilbreyting. Vélasalurinn
verður ekki minn höfuðverkur og verkstjórinn
má rausa að vild um ómennsku og léleg afköst
Afturgenginn fer ég ótilkvaddur uppá teppi.
Höfundurinn, f. 1955 í Hafnarfirði, hefur búið í Svíþjóð um árabil. Ljóðin eru
úr nýrri Ijóðabók hans, sem heitir „Ljóðaþýöingar úr belgisku" og Mál og menn-
ing hefur gefiö út. í henni er kveöskapur Antons Helga frá síðustu 12 árum.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 22. ÁGÚST 1992 1 1