Lesbók Morgunblaðsins - 29.08.1992, Blaðsíða 7

eitthvað um heiminn, en ég var á annarri
skoðun.“
— Ég hef séð því haldið fram um verk
þín, að þau fjallfNfyrst og fremst um veru-
leika tungumálsins, það er að segja þess
myndmáls sem umlykur okkur í daglegu
lífi og nútímamaðurinn notar í almennum
tjáskiptum. Ert þú sammála þessari túlkun
á verkum þínum?
„Já, ég held að það geti verið nokkuð til
í þessu. Og það á sér kannski að einhveiju
leyti skýringu í þeim tungumálaerfiðleikum
sem ég lenti í þegar ég yfirgaf heimaland
mitt og þurfti að fara að tjá mig á fram-
andi tungumálum, sem ég kunni aldrei til
hlítar. Ég leitaðist því við að gera mynd-
list sem gæti talað fyrir mig og sagt eitt-
hvað um heiminn um leið.“
— Það sem greinir verk þín frá því sem
oftast ber fyrir augu í nútímalist er að þau
fjalla ekki um vanda málverksins sem slíks,
heldur hafa þau oft skírskotun til um-
hverfisvanda samtímans, mengunarvand-
ans, hlutadýrkunarinnar og neyslusamfé-
lagsins. Heldur þú að málverkið geti gegnt
einhveiju hlutverki í því að fjalla um þessi
vandamál samtímans af alvöru?
„Já, málverkið hefur möguleika til þess,
ef málarinn kann sitt fag. Það eru til þús-
undir málara sem kalla vinnu sína mál-
verk, en vinna þeirra er einungis helguð
málverkinu í þeim skilningi að listin sé til
listarinnar vegna og að hún hafi enga tilvís-
un út fyrir sjálfa sig. Það er hægt að líta
á samtímalistina og módernismann sem
eins konar tungumál. Allt það sem gerst
hefur eftir Malevitsj og Duchamp er eins
konar kennslufræðilegt tungumál sem hef-
ur þróast í gegnum abstraktmálverkið og
allt það sem á eftir hefur komið. Það sem
ég leitast við að gera er eitthvað algjörlega
andstætt þessari þróun. Mig langar til þess
að segja eitthvað á alþjóðlegan hátt um
jarðkúluna okkar. Ekki út frá staðbundnum
eða þjóðernislegum forsendum, heldur á
alþjóðlegu tungumáli sem skilst jafnt í
Afríku, Asíu, Evrópu og Ameríku. Tungu-
máli sem býr ekki við þann klafa að þurfa
þýðingu frá einu máli yfir á annað eins
og rithöfundarnir búa við.
Ég er þeirrar skoðunar að sá sem kann
að mála með klassískum eða hefðbundnum
hætti eigi að geta sagt hvað sem er á sinn
persónulega og leyndardómsfulla hátt.“
— Þú ert þá þeirrar skoðunar að tækni-
tilheyri ólíkum hugmyndakerfum og ruglir
þeim saman til þess að sýna fram á að
tímar hugmyndafræðinnar séu liðnir. Lítur
þú þannig á málin?
„Það liggja engar hugmyndafræðilegar
ástæður að baki þegar ég vel efnivið í
myndir mínar. Þegar ég nota fyrirbæri eins
og tré, sól, ijall eða brauðsneið eða eitt-
hvað annað í myndir mínar þá er það vegna
þess að ég hef rannsakað þetta form. Það
er fyrir mig eins og hluti fyrir heild eða biti
í pússli. Eitthvað sem fólk þekkir og getur
talað um. Það er ekki um táknræna merk-
ingu að ræða eins og fólk vill oft halda,
heldur frekar einhvers konar tjáning á lífs-
gleði.“
— Eru myndir þínar tjáning á lífsgleði?
„Já, eða öllu heldur sjónarhorn á lífið.“
— Nú mundu margir segja að heimildar-
kvikmyndin og myndbandið væru eðlileg-
ustu og nærtækustu meðulin til þess að
íjalla um umhverfisvandann og önnur slík
pólitísk vandamál sem vakin er athygli á
í myndum þínum. Hvaða kosti hefur mál-
verkið umfram þessa miðla?
„Tungumál sjónvarpsins er ávöxtur nú-
tíma tæknikunnáttu en galli þess er sá,
að jafnvel þótt sjónvarpsvélinni sé beint
að raunverulegum vandamálum er tengjast
umhverfinu, þá segir hún okkur ekki hvers
vegna eða hvernig við eigum að bregðast
við vandanum. Horfir þú á sjónvarpið þá
skiptir það stöðugt um umfjöllunarefni; Þú
sérð svipmynd frá stríðinu, síðan kemur
sápuauglýsing, þá stutt ástarsaga o.s.frv.
og án enda. Þetta er tungumál sem hefur
endaleysuna innbyggða í sjálft sig og ger-
ir þegar upp er staðið ekki annað en að
rugla fólk í ríminu. Sjónvarpið getur ekki
sagt okkur á persónulegan, einlægan og
sannan hátt, hvað er í raun og veru að
gerast. Ég held hins vegar að hefðbundið
málverk sé bæði afar fijáls miðill og per-
sónulegur um leið.“
— Veldur það ekki árekstrum í starfi
þínu sem málari ef málverkið á að gera
hvort tveggja í senn að miðla upplýsingu
og fagurfræðilegri reynslu?
„Jú, slíkir árekstrar eru fyrir hendi og
mér finnst þeiri eigi að vera og séu nauð-
synleg forsenda þess að við stöldrum við
og íhugum málin. Slíkir árekstrar eru mikil-
vægir, ekki bara í því skyni að vekja nýjar
spurningar, heldur líka til að veita ný svör.“
— Hugtakið fegurð hefur ekki átt upp
erk eftir Milan Kunc.
leg kunnátta í hefbundnu málverki sé for-
senda fyrir árangri í myndlistinni?
„Já, hvað sjálfan mig varðar að minnsta
kosti. Ef ég vil tjá eitthvað sem ekki er
hægt að koma orðum að með aðferð bók-
menntanna.“
— Myndir þínar hafa oft meira og minna
augljósa pólitíska skírskotun. Telur þú að
málverkið sem slíkt geti þjónað einhveiju
hlutverki sem pólitískur miðill?
„Ég myndi vilja orða það þannig að allt
alvarlegt málverk hafi vissa pólitíska merk-
ingu. En ekki kannski í hefðbundinni merk-
ingu orðsins. Mínar myndir eru ef til vill
pólitískar á yfirborðinu, en í raun er ég
ekki sérlega pólitískt þenkjandi. En sé
málverk gott, þá hefur það alltaf vissan
pólitískan boðskap.“
— Það hefur verið sagt um myndmál
þitt að þú takir fyrir form og fyrirbæri sem
á pallborðið hjá myndlistarmönnum 20.
aldarinnar. Hvernig skilur þú þetta hug-
tak, og hvaða þýðingu hefur það fyrir
málverk þitt?
„Já, ég tel það mikilvægt að tjá fegurð-
ina á nýjan leik, því módernisminn gaf
ekki mikið fyrir hana. Módernisminn var
í raun og veru andsnúinn svokallaðri feg-
urð, og það kom bæði fram í afmyndun
og abstrakt myndbyggingu. Við sjáum af-
myndunina til dæmis hjá Picasso, og með
abstraktmálverkinu var ekki leitast við að
kafa djúpt í hlutina, heldur að dvelja við
yfirborðið og gefa áhorfandanum frelsi til
þess að láta sig dreyma. Þetta gaf ekki
góða raun þegar á leið, því fólk missti jarð-
sambandið og sá ekki annað en formið
tómt. Þannig varð módernisminn að form-
SJÁ NÆSTU SÍÐU
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 29.ÁGÚST1992 7