Lesbók Morgunblaðsins - 29.08.1992, Blaðsíða 9
Kendo-skylmingamaður með bambussverð og
í réttum búningi.
vegur fyrir þróun Kendo, enda varð ástund-
un þess á Kamakura-tíma.bi\mu fest í reglur
og trúar- og heimspekilegir þættir sterklega
tengdir því.
í kjölfarið fylgdu óróatímar, Minamoto-
ættin varð að láta í minni pokann fyrir Hojo-
ættinni og síðan komst Ashikage-ættin til
valda. Eftir uppgangstímabil minnkaði áhugi
á Kendo eins og öðrum greinum hermennsku
á fyrri hluta 14. aldar. Þessi „lægð“ stóð
yfir á meðan tveir fyrstu herstjórar As-
hikage-ættarinnar voru við völd. Yoshimitsu
(1358-1408), þriðji herstjórinn af ættinni,
var mikill áhugamaður um ástundun hernað-
aríþrótta og hvatti til stofnunar sérstakra
æfingasala, Dojo, í þessu skyni. Aðalgrein-
arnar voru Kyudo, bogfimi, Kendo og Sumu,
hin ævaforna japanska glima.
. Lok Muromacfu'-tímabilsins (1392-1573)
einkenndist, af blóðugum styrjöldum milli
lénsherra „Daymio“ sem bitust um landgæði
af ýmsu tagi og auðævi. Sumir gengu svo
langt að ógna veldi herstjóranna. Þessir óróa-
tímar, sem voru hræðilegir fyrir þjóðina, eru
í japanskri sögu kenndir við Sengoku-Jidai
(1490-1600), tímabil borgarastyijaldanna.
Þétta stríðsástand hvatti til ástundunar
skylminga, þó ekki væri til annars en að
standa betur að vígi í lífsbaráttunni. Her-
tækni þróaðist mikið á þessum tíma. Fræg
er útfærsla herstjórans Takeda Shingen
(1521-1573) á kínverskri herfræði, sem hann
lýsti í hugtakinu Furinshinkan: Hraður sem
vindurinn, þögull eins og skógurinn, eyði-
leggjandi sem eldurinn og óhagganlegur eins
og fjallið. Bæði er þarna höfðað til bardaga
einstaklinga og hópa.
Um allt Japan hvöttu lénsherrarnir til
hermennsku, einkum skylminga. Skylminga-
meistarar voru í hávegum hafðir og mikils
metnir í samfélaginu. Draumur flestra
skylmingamanna var að verða vopnameistari
lénsherra eða jafnvel herstjórans. Á þessum
tíma varð til siðfræði skylminga og Kendo,
eins og við þekkjum það í dag, tók smám
saman á sig mynd.
Fjölmargir skylmingaskólar urðu til á
þessum umbrotatímum. Af meira en þúsund
slíkra skóla eða afbrigða eru aðeins nokkrir
tugir stundaðir nú á tímum. Nen Ryu, skylm-
ingaskóli sem stofnaður var af Nen Mamijion
nálægt aldamótunum 1400 er almennt talinn
elstur þessara skóla.
Kendo Gerð Hættulaus
Þegar Toguga wa- ætti n komst til valda
(Edo Jidai 1603-1867) hófst tímabil nokkurs
friðar í japanskri sögu. Höfuðborgin var flutt
til Edo, sem nú heitir Tokyo. Þessi friðartími
gerði Samuraiunum kleift að helga sig af
fulium krafti ástundun Kendo, sem varð
aðalinntak menntunar og uppeldisstétt jap-
önsku stríðsmannanna. Innihald þess var í
senn líkamlegt, siðfræðilegt, trúarlegt, heim-
spekilegt og fagurfræðilegt.
Fram að þessum tíma voru einvígi með
sverðum, sem leiddu til dauða annars eða
beggja aðila, algeng. Vegna þessa fengu
frægir skylmingakenanrar á borð við Ono
Tadaki, Iba Zésuiken og Nakanishi Chuta
þá hugmynd að þróa hlífðarbúnað, sem gerðu
ástundun Kendo hættulausa. Ekki var ein-
hugur um þessar breytingar meðal Samura-
ianna og þeir voru enn til, sem kusu fremur
að beijast upp á líf og dauða með hárbeittum
sverðum en kljást með bambussverðum í
hlífðarbúningi.
Nútíma Kendo þróaðist þó áfram og árið
1876 var Samuraiunum bannað að bera sverð
sín á almannafæri. Kendo féll á þessum tíma
nánast í gleymsku, eins og önnur hefðbund-
in gildi á tímum mestu breytinga á japanskri sögu, sem
kennt er við Meiji (1868-1915). Á þessum tíma færðist
Japan fyrst af stigi lénsveldis í átt til nútíma samfélags
á vestræna vísu. Eitt af sérkennum japanskrar sögu er
einmitt það, að miðaldir á evrópska vísu stóðu þar fram
að lokum síðustu aldar.
Það er fyrst og fremst að þakka nokkrum skylminga-
kennurum undir stjórn Sakakibara Kenkichi (1830-
1894), að Kendo sem menningararfleifð glataðist ekki
fyrir fullt og allt. Sakakibara var óþreytandi við að halda
sýningar og sótti um leyfi yfirvalda til að almenningur
fengi að leggja stund á skylmingar. Þetta hafði verið
bannað fram að þessu en gaf Kendo nýjan þrótt. I fram-
haldi af þessu hefst þróun nútíma Kendo eins og það er
þekkt í dag.
Bak við keisarahöllina í Kyoto var stofnuð miðstöð
fyrir ástundun hefðbundinna hernaðargreina, sem breytt-
ust í sambland af íþróttum eins og við þekkjum þær á
Vesturlöndum og listgreinum. Þessi æfingasalur, Bud-
okuden, sem reistur var 1895 þjónar enn hlutverki sínu.
Árið 1909 var stofnuð fyrsta Kendo-félagið í Japan
og frá 1939 var Kendo stundað í öllum barnaskólum.
Meðan á seinni heimsstyrjöldinni stóð féll Kendo í ónáð
vegna þess að öfgasinnaðir þjóðernissinnar notuðu sér menningarsögulegt gildi þess meðal
japönsku þjóðarinnar til að ýta undir hernaðarhyggju og öfgar. Amerísk hernaðaryfirvöld
bönnuðu ástundun Kendo í Japan eftir stríðið og sýnir það vel, hversu sterk ítök þeir töldu
það eiga í japönsku þjóðinni. Einnig var hætt að kenna Kendo í skólum.
í fyrsta sinn í aldagamalli sögu sinni stöðvaðist framgangur Kendo í Japan. Var það á
leiðinni að líða undir lok? Á þessum erfiðu tímum notuðu nokkrir einlægir aðdáendur skylm-
inganna tækifærið og losuðu þær undan þjóðernis- og hernaðarhyggju, sem einkennt hafði
þróun þeirra fyrir stríð.
MEN: Högg á vinstri hlið höfuð■
hlífar.
SKYLDUNAMSGREIN
Árið 1952 var Kendo tekið upp á ný sem
námsgrein í skólum og auk þess kennt al-
menningi um allt Japan. Japanska Kendo-
sambandið var stofnaði árið 1953 og með
lögum frá 1962 var það gert að skyldunáms-
grein í grunnskólum og menntaskólum um
allt Japan.
í dag eiga allir skólar, háskólar, stórfyrir-
tæki, félög, og opinberar stofnanir sína eig-
in æfingasali fyrir Kendo. Mikill fjöldi keppna
er skipulagður á ári hverju og iðkendur
Kendo eru á öllum aldri, af báðum kynjum
og úr öllum þjóðfélagshópum.
í Japan stunda menn Kendo frá barns-
aldri og fram á elliár. Vegna jákvæðra áhrifa
þess er ekki óalgengt að sjá í Japan skylm-
ingamenn á áttræðis- og jafnvel níræðisaldri
æfa sig af krafti, sem vekur furðu og að-
dáun. Áuk þess sem Kendo felur í sér frá-
bæra líkamsþjálfun er hugsjón Samuraianna
um að bæta sjálfan sig í
fullu gildi í nútíma Kendo.
Lögð er áhersla á sið-
fágun og að í stað óheftr-
ar árásarhneigðar komi
baráttuhugur, sem nýtist
í daglegu lífi. Velgengni
Japana er ekki síst þökk-
uð þeirri menningararf-
leifð, sem stríðsmennirnir
þróuðu á liðnum öldum
og er lifandi í japönsku
samfélagi í dag. Þau gildi,
sem Kendo felur í sér á
ekki síður erindi til ann-
arra þjóða en Japana
sjálfra, enda vinsældir
þess sívaxandi um heim
allan.
Alþjóða Kendo-sam-
bandið var stofnað árið
1970 og japönsku skylm-
ingarnar eru stundaðar í meira en 30 lönd-
um. Telja má Kendo farveg fyrir japanska
menningu erlendis, enda leggja Japanir
mikla áherslu á útbreiðslu þess utan Japans.
Heimsmeistaramót eru haldin á 3ja ára
fresti, það næsta í París 1994. íslenska
Kendo-sambandið var stofnað í september
1986. Það er aðili að Evrópusambandi í
Kendo, sem skipuleggur námskeið og Evr-
ópukeppni á hveiju ári.
Höfundur er formaður íslenska Kendosambands-
ins og kennir japanskar skylmingar.
Hvað er
Kendo?
höfuðhlífar. ~ Nútíma Kendo er viðureign tveggja manna
í hlífðarbúningi með bambussverðum, Shinai,
sem koma í stað raunverulegra sverða, sem
barist var með fyrr á öldum. Hlífðarbúning-
urinn er samsettur úr höfuðhlíf, Men, brynju fyrir efri hluta líkama,
Do, hönskum, Kote, og mjaðmahlíf, Tare (sjá skýringarmynd). Reynt
er að koma höggum á mótheijann á þá hluta líkamans, sem varðir eru.
Aðalhöggin eru Men, högg framan á og á báðar hliðar höfuðhlífar,
Kote, högg á framhandlegg, Do, högg á hliðar líkamans báðum megin
og loks Tsuki, stunga í hálshlíf. Vegna öflugs hlífðarbúnaðar eru slys
í Kendo nánast óþekkt, þrátt fyrir að mikill kraftur sé oft í viðureignum.
Ekki er sama hvernig högg eru veitt í Kendo. Þau þurfa að vera
afgerandi og nákvæm samhæfing huga og líkama þarf að eiga sér stað.
Þeir sem horfa á viðureign í Kendo undrast oft hljóð, sem skylmingar-
mennirnir gefa frá sér. Tilgangur þessara hjóða, Kiai, felst í því að
auka eigin kraft og hafa áhrif á andstæðinginn. Árásir í Kendo eru
leiftursnöggar og eiga að fela í sér, að sigurvegari sé afdráttarlaus eins
og þegar barist var með raunverulegum sverðum. Rafeindamælingar
sem mæla snertingu í ólympískum skylmingum eru af þessum sökum
óhugsandi í Kendo.
Þó að viðurkenndir höggstaðir séu aðeins átta, eru tilbrigði árása,
gagnárása og samsettrar tækni nánast óteljandi. Kendo er enda oft líkt
við skák þar sem allur líkaminn kemur við sögu.
Þó að keppni sé stundum í Kendo er hún ekki markmið í sjálfu sér
og aðeins lítill hluti þess. Fjölbreyttar tækniæfingar og fyrrfram ákveð-
in hreyfimynstur, Kata, eru meðal þess sem iðkandinn stundar allt sitt
líf. Aðalmarkmið með Kendo er að rækta sjálfan sig, líkama og huga,
efla viljastyrk, einbeitingu og þolgæði undir öllum kringumstæðum í
gegnum einlæga og agaða ástundun. Siðfágun er stór hluti í uppeldi
hvers skylmingamanns, þar sem virðing fyrir öðrum er í hávegum höfð.
Keppni í Kendo fer fram eftir nákvæmum reglum. Keppt er á tré-
gólfi, 9X11 metrar. Viðureignin stendur í 5 mínútur eða þar til annar
keppandinn hefur unnið 2 stig. Sé staðan jöfn eftir 5 mínútur er fram-
lengt í 2 mínútur í senn þar til annar keppandinn nær stigi. Dómarar
eru þrír inná vellinum auk yfirdómara, tímavarðar og tveggja línuvarða.
Urskurðir dómara eru endanlegir og er ekki breytt. Ætlast er til, að
keppendur jafnt sem áhorfendur sýni stillingu meðan á keppni stendur
og hvatningaróp til keppenda eru bönnuð. Fagnaðarlæti sigurvegara í
lok viðureignar eru talin óviðeigandi.
Keppendur í Kendo eru á öllum aldri og af báðum kynjum. Keppt er
í flokkum barna og unglinga og kvenna- og karlaflokkum fullorðinna.
Hæð og þyngd keppenda skiptir ekki máii. Algengasti aldur sigurvegara á mikilvægum
mótum er 30-50 ár.
Hægt er að hefja ástundun Kendo á öllum aldri með mismunandi markmið í huga. Ungt
fólk finnur í því kraftmikla en agaða tjáningu, þar sem keppnisskap er virkjað í jákvæðri
útrás. Þeir sem eldri eru geta kynnst því sem í Japan nefnist Do, þ.e. aðferð eða leið til
aukinnar vellíðunar og lífsskilnings. Umfram annað er þó lögð í Kendo áhersla á að efla
vináttubönd manna og þjóða á miili enda segir gamall málsháttur úr Kendo, að bestu bardag-
arnir séu alltaf við þína bestu vini. T.S.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 29.ÁGÚST1992 9