Lesbók Morgunblaðsins - 26.09.1992, Blaðsíða 7

sinn í mínuiri verkum. í Flautukonsertinum
nokkru síðar hélt ég áfram á þessari braut.
Þarna steig ég hikandi fyrstu sporin.
í Hvíld fór ég út á nýjar brautir. Ég vitn-
aði til eldri meistara, og það var töluverð
nýjung þá. Að vísu ekki bókstaflega en ég
samdi í stíl þeirra. Þessi örstutti þáttur er
eins konar hylling til Antons Weberns og
Albans Bergs. Segja má að andi Schönberg
svífi yfir vötnunum í fyrstu þáttum Könnun-
ar, alla vega sver sú tónlist sig í ætt við
þýskan expressjónisma. Ég hef aldrei notað
beinar tilvitnanir í verkum mínum er stundum
samið í stíl annarra manna.
Og svo er um næsta þátt, Minningu. Hann
er hylling til Gustavs Mahlers, ég hef stíl
hans til hliðsjónar. Ingvar hafði fram að
þessu æft samviskusamlega allar þær galdra-
þrautir á tæknisviði sem ég hafði getað látið
mér detta í hug. En hann sagði einu sinni
við mig af alkunnri hæversku: „Veistu það,
að ég er eiginlega enginn virtúós, en ég held
að ég geti spilað vel fallega laglínu. Og það
væri gaman að fá eitthvað slíkt undir lokin.“
Og þá varð ég að semja „fallega" laglínu.
Þessi þáttur varð einhvers konar afturhvarf
til síðrómantískra tíma. En allt sem minnti
á rómantík forðuðust framúrstefnumenn.
Kannski var þessi þáttur róttækastur alls sem
er að finna í þessu verki. En laglínan er sár
og grátfögur, að því er mér fínnst, og Ing-
var lék hana snilldarlega. Þetta er rómantík
- og þó. Rómantík séð í gegnum gler kjarn-
orkualdar. Ó, aldni ilmur ævintýratíma, seg-
ir í lokalagi Péturs í tunglinu eftir Schönberg.
í Könnun er ekkert sem minnir beint á
Jón Leifs, nema nokkrir hljómar og hrynhögg
í lokaþættinum. Jón er svo sérstakur og ein-
stakur að það er ekkert viðlit að reyna að
stæla hann. Ég vildi fremur vinna í anda
hans, jók núna við lokaþáttinn, tók lengra
tilhlaup að lokahljómnum. Þannig átti það
alltaf að vera, ég skrifaði seinustu blaðsíðurn-
ar í miklu tímahraki.
Ég endurskoðaði líka fyrri hluta verksins,
en þar strikaði ég mest út hljómsveitarmeð-
leik. Og það er erfiðara að strika út en skrifa
nýtt. Óll útstrikun kostar endalausa yfirlegu.
Kannski er sköpun listaverks fólgin í því að
taka af því sem til er. Ég hafði, og hef,
kannski, nokkra áráttu að smyija þykkt á
(Löngu síðar í Silkitrommunni léttum við
Gilbert Levine hljómsveitarstjóri sums staðar
á hljómsveitarmeðleik). Einleiksröddinn
hvarf, hljómsveitin skyggði á hana um of.
Að nokkru leyti var þetta mér að kenna, að
einhverju leyti hljómsveitinni. Þegar hljóm-
sveitarmenn eru óöruggir og æfingatími
ónógur, þá vilja menn spila „mezzofortissino"
of sterkt án þess að spila sterkt. Og enn
vill brenna við að æfingatími nýrra verka er
alltaf skammur. Og þegar Könnun var frum-
flutt fékk ég allt of lítinn æfingatíma.
Sums staðar var það með ráðum gert að
drekkja einleiksröddinni í hljómsveitarflaumi.
Ég hugsaði mér hana sem smábát á siglingu
um úfið haf. Báturinn hverfur um stund sjón-
um okkar í öldudalinn og skýst svo upp á
öldutoppana á milli. Þetta er vandmeðfarið,
sérstaklega á dimmu tónsviði víólunnar.
Könnun var vel tekið. Eiginlega vorum við
klappaðir upp. Gagnrýnin var mjög jákvæð.
Menn töluðu um meistaraverk og tímamóta-
verk. Eitthvað voru menn fúlir í tónlistar-
og tæknideildum útvarpsins. Sagt var að
hljóðstyrkur hefði sprengt nokkra hljóðnema
og þess vegna væri ekki unnt að útvarpa
verkinu. Mér þótti þetta ekkert slæmt. Mað-
ur var vanur að finna ef Jón Leifs var ein-
hvers staðar nálægur. Um sérstaka hljóðritun
var ekki um að tala. Menn þóttust hafa gert
nóg, og meira en það. Svo var sagt að hávað-
inn hefði orsakað snert af hjartaslagi hjá
einhveijum áheyrenda. Ég vissi aldrei hvað
hæft var í þessu öllu. Þetta var bara smábæ-
jarkjaftagangur, sem við þekkjum enn í dag.
Könnun var hljóðrituð tíu árum síðar. Ing-
var spilaði og Guðmundur Emilsson stjórnaði
Sinfóníuhljómsveitinni. Þetta var, að ég held,
fyrsta verkefni Guðmundar hér í hljómsveit-
arstjórn og stóð hann sig með hinni mestu
prýði og ég er mjög ánægður með upptökuna.
Síðan hefur Könnun ekki verið flutt. Verk-
ið féll í gleymsku. Næsta verk mitt var
Flautukonsertinn. Fyrir hann fékk ég tónlist-
arverðlaun Norðurlanda og hann var víða
fluttur. Síðan samdi ég fleiri einleikskon-
serta: Trobar clus fyrir fagott, Júbílus fyrir
básúnu, Concerto serpentinanda fyrir píanó
og Draumnökkva fyrir fiðlu. Og í hvert sinn
vann ég með frábærum einleikurum, Robert
Aitken, Per Hannisdal, Edward Frederiksen
og Oddi Björnssyni, Halldóri Haraldssyni og
Jari Valo. En Ingvar var mér ómetanlegur
samverkamaður við gerð Könnunar, fyrsta
einleikskonsertsins míns og lengi vel var
Könnun það verk mitt sem ég var einna sátt-
astur við.
Höfundur er tónskáld.
ARK I TEKTUR
Frá þessari htið minnir húsið óneitanlega á ýmsar gamlar myndir af Örkinni hans Nóa.
Orkin hans Erskine
Erskines var
hinsvegar ein-
ungis sá, að
teikna skrif-
stofubyggingu,
sem ætti sér
naumast hlið-
stæðu og það
hefur tekizt. Til
að sjá er Örkin
nokkuð þungbú-
in og minnir að
sumu leyti á
rammgert virki;
aðeins vantar að
kanónurnar sjá-
ist út um
yaf—
Ein nýstárlegasta skrif-
stofubygging síðustu
ára hefur risið í út-
hverfi í London. Finnst
mörgum staðarvalið
skrýtið fyrir svo merka
byggingu en sjálfsagt
Iiggja gildar ástæður til
þess. Arkitektinn, Ralph Erskine, er einn
þeirra heimsfrægu, og hefur eins og nafn-
ið bendir raunar til, tekið mið af sögunni
um Örkina hans Nóa. Að þeirri smíð var
staðið af meiri metnaði en dæmi eru til
um; nefnilega að bjarga bæði mannkyni
og dýrategundum jarðarinnar frá því að
farast. Metnaður
Bar á jarðhæðinni.
Er ekki eitthvað
hér, sem minnir á
Alvar Aalto, til
dæmis í Norræna
Húsinu í Reykja-
vík?
Örkin er langt í frá að vera eins
frá öllum htiðum.
gluggana. Teikning Ralphs Erskine af skrifstofuálmunum sín hvor-
Þegar inn er um megin og torginu á jarðhæð með rými, sem nær al-
komið blasir við, veg uppúr.
að ytra byrðið
sem hefur á sér svip Arkarinnar, er aðeins
hjúpur utanum heilt landslag af fjöl-
breyttri byggingarlist. Á jarðhæðinni er
torg og þar er að sjálfsögðu bjórkrá og
ýmsar aðrar veitingar. Sjálf skrifstofu-
byggingin er eins og mörg hús undir einu
þaki; þau eru hvít og mynda andstæðu við
ytra byrðið, sem klætt er brúnum flísum
eða timbri. Hér þykir bæði húsbyggjandan-
um og arkitektinum hafa tekizt frábærlega
vel og það er sjaldgæft að lesa annað eins
hrós og þessi bygging fékk í tímaritinu
The Architectural Review.
GS.
Hér sést hvernig ytra byrðið er
eins og hjúpur utanum „skrif-
stofulandslagið".
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 26. SEPTEMBER 1992 7