Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1992, Blaðsíða 7

Þetta er ísland! Skýjað, en þó bjart yfir Pétursey.
líð í fangi jökla. Þveráin streymir lygn til sjávar.
■nayndi. En með heyrúllunum eru þær sérstakt myndefni.
lendingur, sem fer um Kaldadal og í Þórs-
mörk þarf ekki meir, hann er fullkomlega
hamingjusamur. Perlur íslenskrar náttúru
eru við bæjardyr okkar — alls staðar. Hvílík
undur og stórmerki blasa ekki við erlendum
gesti á leið hans frá Keflavíkurflugvelli til
Reykjavíkur! Þetta makalausa skógleysi,
urðin og hraunið. Óvíða eru fallegri hraun
en á Reykjanesskaga. Lágir hólar, sprungn-
ir í kollinn, hlýlega klæddir grænum mosa
og rauðu lyngi og þó er þetta um leið dálít-
ið nöturlegt landslag, kaldranalegt og heill-
andi. Hafíð á vinstri hönd, aldrei eins. Stund-
um slétt eins og spegill, blágrænt sem engi
eða stálgrátt, dularfullt og dálítið ógnvæn-
legt. Stundum ljósblátt og tært, glaðlega
gjálfrandi eða svarblátt, úfið og háskalegt.
Skjallhvítt brim eins og fagur lindi við svart-
ar klappir. Út við hafsbrún er skörðóttur
fjallgarður Snæfellsness og Jökullinn. A
hægri hönd eru fjöllin á Reykjanesskaga,
ásar og hálsar í blámóðu fjarlægðarinnar
og þó svo nærri. Bjartir gufubólstrar stíga
upp frá Svartsengi og svo er þetta einkenni-
lega fjall, Keilir... Línur landsins eru skarp-
ar og litadýrðin mögnuð. Hvar í veröldinni
eru jafnmargir bláir litir og hér á íslandi?
Gesturinn gleymir ferðaþreytunni um stund
og spyr sig: Hvert í ósköpunum er ég kom-
inn? Hvað á ég í vændum hér? Og nóttin
er svo dæmalaust björt, loftið svo tært og
víðáttan mikil ferðamaðurinn er eins og
hengdur upp á þráð, skilningarvit hans eru
stríðþanin og hann teygir sig fram í sætinu,
þegar hann veit af borginnni framundan:
Jú, hér býr sannarlega fólk á þessum furðu-
lega stað. Hvers konar fólk? Þessi stutta
ferð er áhrifamesti kafli íslandsferðar hins
ókunna ferðalangs. Og hún fær stutta lýs-
ingu í bæklingum ferðaskrifstofanna:
„Transfer".
Svona erum við rík. Ofdekruð af nátt-
úrufegurð. Við skynjum ekki það, sem augað
sér, heyrum ekki það, sem eyrað nemur.
Verðum sljó og skeytingarlaus um umhverfí
okkar uns sambandið við það rofnar. Þá
fæðast skældar og afbakaðar hugmyndir um
tengsl manns og náttúru: Maðurinn er
skepna, sem ekki tilheyrir náttúrunni, en er
þó ómerkilegasta sort allra dýra. Hann
nauðgar saklausri og blygðunarfullri náttúr-
unni og hún flýr fáklædd og hrædd upp í
fjöllin. Þar heyr hin „ósnortna náttúra"
hetjulega baráttu við ásælni mannskepnunn-
ar, en hin „snortna náttúra" liggur fleðuleg
fyrir hunda og manna fótum, margnotuð og
skitin og fælii' guðhrædda túrista burt af
landinu.
Eða hvað? Kæmu einhveijir ferðamenn
hingað, ef hér væri óbyggt land og engin
mannvirki? Glöggt er gestsaugað og margir
horfa á umhverfið í gegnum linsuop mynda-
vélarinnar. Erlendir ljósmyndarar ferðast
jafnt um byggðir sem óbyggðir. Þegar ég
hef fylgt þeim, hef ég reynt að læra, notað
sömu tækni og þeir og sömu myndefni. Þá
kemur í ljós, að útlendingar sjá og skynja
fegurð og sérkenni hinnar „snortnu nátt-
úru“. Hitaveitulagnir og háspennulínur, veg-
ir og byggingar og landbúnaður verða oft
til þess að undirstrika það, hve óvenjulegt
og sérkennilegt land okkar er.
Það, sem ég er að reyna að segja með
grein þessari, er þetta: Margir, sem ekki eru
kunnugir íslenskri ferðaþjónustu, nota hana
oft ranglega, ýmist sem rök fyrir einhveiju,
sem þeir nefna náttúruvemd, eða sem rök
fyrir óþarfa umferð eða mannvirkjum á há-
lendinu. Ennfremur hefur mér virst, að sum-
ar rótgrónar ferðaskrifstofur átti sig ekki
almennilega á því, hvar möguleikamir í
ferðaþjónustu Jiggja eða hvað dragi ferða-
menn hingað. Ég held það sé með öllu óþarft,
að kynna með fögram myndum í ferðabækl-
ingum hálendið sérstaklega. Og það er vafa-
söm landkynning, að gefa út póstkort með
myndum af örfoka melum á reginfjöllum og
áletraninni „This is Iceland" (Þetta er ís-
land). Þegar ég hef að ferðalokum spurt
útlendinga þess, hvort ísland sé eins og
þeir hafí gert sér í hugarlund fyrir ferðina,
þá kemur í ljós, að það sem þeim fínnst
vera dæmigert fyrir Island, era til dæmis-
sveitir eins og Suðurland eða Skagafjörður
og landslag eins og Öxnadalur eða Austfirð-
ir - en alls ekki öræfin.
Höfundur er leiðsögumaður.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5. DESEMBER 1992 7 •