Lesbók Morgunblaðsins - 19.03.1994, Blaðsíða 3

LESBOK
HEBiaijíiEiaEiisimiiii:
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvst].: Haraldur Sveinsson. Ritstjórar:
Matthias Johannessen, Styrmir Gunnars-
son. Ritstjórnarfulltr.: Gisli Sigurðsson. Rit-
stjórn: Kringlunni 1. Slmi 691100.
M|jjólk
á fyrri pari aldarinnar er rakin í tveimur
greinum: Um mjólkurskólann á Hvanneyri
og Hvítárvöllum þar sem Bjarni Guðmunds-
son segir frá merkilegu millistigi í mjólkur-
iðnaði, og hinsvegar í þriðju grein Hauks
Sigurðssonar um ísfísk og póst til útlanda.
Skólinn
er í kreppu, segir Wolfgang Edelstein, for-
stöðumaður Max Planck-stofnunarinnar í
Berlín, í samtali við heimspekingana Vil-
hjálm Árnason og Magnús D. Baldursson.
Tilefnið er greinar Helgu Sigurjónsdóttur
kennara í Lesbók fyrir ári, þar sem hörð
gagnrýni kom fram á skólastefnuna.
Fræðslu-
gildi
bóka og aðgengi upplýsinga er ekki sem
skyldi, segir Þórdís T. Þórarinsdóttir bóka-
vörður, í gagnrýninni grein um frágang
íslenzkra fræðibóka, þar sem hún telur að
víða vanti ýmisskonar skrár, sem ættu að
fylgja slíkum bókum.
ROLFJACOBSEN
Bíðið okkar
Sigurjón Guðjónsson þýddi
Bíddu eftir mév, segiv snigillinn. Hvevs vegna genguvðu svona havt?
Ég kem, þegav ég kem, mundu að ég ev votuv í fætuvna.
Fjavvi skóginum blæs gaukuvinn í lúðuv sinn.
Bíð, bíð, ho, ho, bíð, bíð, það ev eitthvað, sem þú hefuv gleymt,
eitthvað sem þú hefuv gleymt, eitthvað sem þú hefuv glejmt.
Bíddu mín, bíddu mín, segiv snjóskaflinn í fjallinu.
Lof mév liggja smástund enn, ég vevð að bváðna fyvst.
Hei hei, bíddu nú, hvópav vinduvinn.
Það kemuv ein lægð enn og fyrst vevð ég að velta ljósastauv um koll
inni í Hvalseyjavfívði.
Bíðið mín, pabbi og mamma, segir bavnið þitt.
Ég sé ykkuv ekki lenguv. Ég ev hrædd.
Bíðið vinir míniv, bíðið smástund, segiv gamla jövðin.
Ég vevð að gæta tímans. Mörg lönd
sem skulu fá sitt daglega ljós.
Bíddu okkai', bíddu okkav, segiv soltið og tötuvlegt fólkið.
Allt á jövðinni ev ykkav.
Tendva að minnsta kósti lampa, svo að við getum séð hvev annan.
Hei, þið þai’na. Bíðið nú smástund,
segiv æskan á götuhovnunum.
Hvað vevðuv um vinnuna? Hvað gevið þið við líf
okkai'? Hvev ev tilganguvinn með öllu saman?
Svai-a okkuv? - áður en við bvjótum eina vúðu enn.
Bíð okkav, segja ovðin, ekki svona havt, ekki svona hart.
Þetta átti að vevða kvæði sem einhver skyldi muna svolitla stund.
Ljóðið er birt í minningu Rolfs Jacobsen, sem lézt fyrir þremur vikum, 87 ára að aldri. Hann
var talinn eitt fremsta Ijóðskáld Norðmanna og raunar á Norðurlöndunum öllum.
Umræða um kynferðislegt ofbeldi
lifnar og deyr hér á landi, allt
eftir því hvað er á döfinni hverju
sinni. Hún varð nokkuð lífleg
nú um daginn, nánar tiltekið í
kringum alþjóðlegan baráttudag kvenna, en
þá var gengin fjöldaganga gegn kynferðislegu
ofbeldi. Aðstandendur göngunnar skipulögðu
hana ágætlega og gengið var á fund „ráða-
manna réttarkerfisins" þar sem áskorun þeirra
44ra félaga og samtaka, sem að göngunni
stóðu, var afhent. Líkast til hefur það haft
hvað mest áróðurs- og auglýsingagildi fyrir
markmið þessara samtaka, að sjálfur forseti
Hæstaréttar, sýndi málstaðnum og fórn-
arlömbum kynferðislegs ofbeldis takmarkalít-
inn dónaskap og slíka fyrirlitningu, að það
hlýtur að hafa vakið athygli alþjóðar. Hann
neitaði einfaldlega að taka við áskoruninni og
göngumenn komu að lokuðum dyi’um Hæsta-
réttar. Guðrún Jónsdóttir, starfsmaður Stíga-
móta sagði í fréttasamtali efth' gönguna, að
forsetinn hefði litið þannig á að afhending
áskorunarinnar væri dónaskapur í garð
Hæstaréttar. Þvílíkt og annað eins! Hvað gerð-
ist eiginlega? Móðgaðist „ríkið í ríkinu", við
það að ákveðnir þegnar ríkisins telja að á
ákveðnum stöðum í réttarfarskerfi okkai', sé
pottur brotinn, jafnvel mölbrotinn?
Snemma sumarið 1993 ætlaði allt um koll
að keyi'a í Bretlandi, vegna dómsúrskurðar í
kynferðisglæpamáli, þar sem ungur maður
hafði nauðgað átta ára stúlkubarni á heimili
hennar. Ungi maðurinn var dæmdur í ein-
hverja smánarrefsingu, mánaðarfangelsi, að
mig minnir, og smásekt bar honum einnig að
greiða. Þessi úrskurður einhvers stórfurðulegs
dómara, sem lét þau ummæli falla í réttarsaln-
um, þegar hann kvað upp dóminn að „stúlkan
væri nú enginn engill heldur“! vakti mikla
reiði almennings á Bretlandseyjum. Lögfræð-
ingar lýstu því yfir að svona nokkuð ætti ekki
að geta gerst, móðir stúlkunnar sagði bitur
og reið að alvarlegar væri tekið á umferðar-
Fórnarlömb nauðg
ara vegin og
léttvæg fundin
lagabrotum en stórglæpum sem þessum og svo
var að skilja af fréttum frá Bretlandi á þessum
tíma, að þessi dómur kynni að verða til þess
að reglum um hæfi og val dómara yrði breytt.
Af viðbrögðum forseta Hæstaréttar snemma
í marsmánuði að dæma, sýnist mér sem fullt
tilefni sé til þess að samskonar umræða hefj-
ist hér á iandi um vai og hæfi dómara, ekki
síst hæstaréttardómai-a.
Mér varð á að hugsa þegar fréttirnar bár-
ust hingað frá Bretlandi í fyiTa, að við værum
þá ekki eina frumstæða Evrópuþjóðin á þessu
sviði. Annars er ft'umstæð þjóð allt of jákvæð
lýsing í þessum efnum og nær lagi að tala um
villta og siðblinda þjóð. Ekki veit ég hvaða
villigötum við erum á, þegar það gerist hér
trekk í trekk að kynferðisglæpamenn, barna-
nauðgarar, öfuguggar og níðingar sleppa nán-
ast með skrekkinn einan af því að upp um
óhæfuverk þeirra komst, og búið, basta. Dóm-
arai' hér virðast telja fangelsisvist í einhverja
mánuði, mesta lagi eitt til tvö ái', viðeigandi
refsingu, þegai’ kynferðisglæpamenn hafa
nauðgað konum og börnum og misnotað á
annan hátt, ef þeir telja þá refsingu yfir höfuð
nauðsynlega.
Hverju á maður að svara barni þegar það
spyr: „Mamma, hvai' er barnanauðgarinn
núna? Hver passar upp á að hann nauðgi ekki
litlum strákum?“ Eða þegar spui't er: „Er það
meiri glæpur á íslandi að stela eða keyra yfir
á rauðu ljósi, en að nauðga?"
Hvað hafa fórnarlömb nauðgara og níðinga
til sakar unnið, að vera vegin og léttvæg fund-
in á vogarskál dómkerfisins, en þeir sem á
þeim hafa níðst geta einatt að skömmum tíma
liðnum um frjálst höfuð strokið? Hvers eiga
foreldrar barna sem í þessa ógæfu rata að
gjalda, að fá engar haldbærar skýringar á því
hvers vegna málin ein afgreidd með þessum
hætti, í dómkerfinu á íslandi?
Trú þegnanna á lög og reglur og virðing
fjTÍr réttarfarsríkinu, eru hornsteinar lýðræð-
is. Halda menn að slík ti-ú og virðing viðhald-
ist og verði ræktuð upp meðal yngri þegn-
anna, þegar svona er á málum tekið, án þess
að haldbærar skýringar komi til?
Síðastliðið sumar var haldin útihátíð í Þjórs-
árdal, þar sem á þriðja þúsund ungmenni komu
saman til þess að hlýða á einhverja tugi rokk-
hljómsveita og skemmta sér. Við á Morgun-
blaðinu sem og aðrir fjölmiðlar fluttum ítai'leg-
ai' fregnir af umgengni ungmennanna og
hversu Þjórsárdalurinn hafði látið á sjá, við
það að hýsa þau eina helgi. Auðvitað var um-
gengnin langt frá þvi að vera til fyrirmyndar,
en það vai- hún líka þegar við sem nú ski-ifum
fréttirnar sóttum heim svipaðar útihátíðir hér
á árum áður, hvort sem það var nú þjóðhátíð
í Vestmannaeyjum, útihátíð í Húsafelli, að
Húnavölium, í Þórsmörk eða annars staðar.
Sjálfsagt fengum við þá okkar skammt af
skammarfregnum og leiðurum í fjölmiðlum,
enda má til sanns vegar færa í tíðindaleysinu
á Fróni að fregnir sem þessar, séu árstíða-
bundnar fréttir, rétt eins og sauðburðurinn á
vorin, slátturinn á sumrin, réttir og sláturtíð
á haustin, vertíðarupphaf og vertiðariok.
En það fór ekki mikið fyinr fjölmiðlafregnum
af meintum nauðgunum á þessari útihátíð í
Þjórsárdal, sem þó reyndust ekki vera færri
en fimm, að sögn taismanna Stígamóta. Fimm
unglingsstúlkur á aldrinum 14 til 19 ára
greindu starfskonum Stígamóta frá þvi að
þeim hefði verið nauðgað, en engin þeirra vildi
kæra, þai’ sem í öllum tilvikunum áttu „vinir
eða kunningjar" í hlut. í þessu sambandi er
nú óhætt að bregða fyrir sig ensku spurning-
unni: „With friends like that, who needs enemi-
es?!“
Hafi þessum stúlkum verið nauðgað, þá
getur maður ekki annað en spurt: Hvaða upp-
eldi hafa hinir svonefndu „vinir og kunningj-
ar“ fengið? Hefur það ekki verið hluti af upp-
eldi þessai'a ungmenna, að þeim væri innrætt
að það að neyða konu til samræðis, er svívirði-
legur glæpur?
Hefur stúlkunum ekki verið kennt að þær
sjálfar ei-u þeii-ra dýrmætasta eign og enginn
á að geta tekið þá eign ófrjálsri hendi og not-
að að vild, burtséð frá því hver vilji þeirra er?
Gera stúlkurnar sér ekki grein fyrir því að
með því að láta ódæðismennina sleppa, þá eru
þær einungis að ýta undir enn frekara kynferð-
isofbeldi, sem kannski bitnar ekki aftur á þeim,
en á einhverjum kynsystra þehra og jafnvel
á dætrum þeirra, innan ekki svo margra ára?
Þær gætu að hluta til borið ábyrgð á því að
ofbeldishneygðir siðleysingjar segðu eitthvað
á þessa leið í framtíðinni, þegar „tómstundir“
kvöldsins verða skipulagðar: „Strákar! Komum
út að nauðga!"
AGNES BRAGADÓTTIR
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 19. MARZ 1994 3