Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1994, Blaðsíða 8

ÞORGEIR IBSEN

)
Phil, 1969. Ljósmyndaraunsæi í bíl-
skúrshurðarstærð. Fyrir þesskonar
myndir varð Chuck Close fyrst frægur.
Judy, 1989-90. Raunsæið sem áður var hefur þróast í flókið munstur strika, fern-
inga, punkta og hringja.
Andlitsmyndir
Chuck Close
Bandaríski málarinn Chuck Close er
trúlega ókunnur flestum hér á
landi, enda þótt myndlistarmenn
og fáeinir aðrir sem að staðaldri
glugga í erlend listatímarit þekki
nafn hans og viti fyrir hvað það stendur.
Close, sem nú er 53 ára gamall; fæddur og
uppalinn í Monroe í Washingtonfylki, hefur
lengst af búið í New York. Hann náði sér á
strik og varð þekktur þar á árunum eftir
1970, þegar popplistin var farin að dala og
menn reyndu fyrir sér í ofur-realisma, eða
því sem kallað var ljósmynda-raunsæi. Chuck
Close málaði þá nærmyndir af fólki af því-
líkri nákvæmni að svo að segja hvert hár,
svitahola og skeggbroddur var tíundað. Þetta
var hægt vegna þess að málarinn.vann í yfir-
stærðum; andlitsmyndir hans voru stundum
á stærð við bílskúrshurðir og þetta tvennt,
nákvæm útfærsla og yfirstærð, gaf honum
þá sérstöðu sem eftir var tekið.
A öld Ijósmyndarinnar var það út af fyrir
sig furðulegt að leggja í myndgerð af þessu
tagi, sem útheimtir gífurlega yfirlegu og lang-
an tíma. Sama myndræna árangri hefði mátt
ná með því að stækka nægilega skarpa ljós-
mynd. Það mátti segja, að hér væri um að
ræða handunna ljósmynd - og aðeins eitt ein-
tak til. Það var einkum mynd Chuck Close
af tónskáldinu Philip Glass, sem fyrst vakti
athygli þegar hún var sýnd 1969.
Það hefur hinsvegar ekki orðið hlutskipti
Chuck Close að halda áfram með skeggbrodd-
ana og svitaholumar. Hvorttveggja var, að
skammvinn tízka ljósmyndaraunsæisins í'jaraði
út og eins hitt, að heilsa málarans gerði honum
ókleift að halda áfram á braut nákvæmnisút-
færslu. Eins og margir kyrrsetumenn sem al-
veg vanrækja líkamann og telja ekki þörf á
að þjálfa hann, var Chuck Close slæmur í
baki. Ekki á það að þurfa að vera stóralvar-
legt mál, en þessi bakveiki leiddi af sér lömun
án þess að læknar gætu gefíð skýringu á því.
Chuck Close náði samt mætti að mestu
leyti aftur; þó ekki nærri til fulls í hendur
og fíngurnir láta alls ekki að stjórn. Eftir
langa og stranga endurhæfingu úthjó sjúkra-
þjálfí einskonar hjálparhönd sem tengd er
hægri framhandlegg og vegna þess arna get-
ur Chuck Close haldið á pensli og er nú tek-
inn til við risastórar andlitsmyndir að nýju í
vinnustofu sinni á einu af loftunum í Soho á
Manhattan, þar sem verið hefur vinsæll vinnu-
staður myndlistarmanna í New York. Hann
vinnur eftir ljósmynd. Velur sér fyrst við-
Eftir að Chuck Close lamaðist, fer hann upp og niður, fram og aftur um hina
stóru myndfleti í vörulyftara og hefur hjálparhendi til að halda á pennslinum.
fangsefni, sem hann lætur mynda með polaro-
id-myndavél á ljósmyndastofu. Hann fer svo
nærri andlitinu með myndavélina að örlítil
brenglun á sér stað. Þannig vill hann hafa það.
Stærð myndanna gerir honum erfitt fyrir,
svo hreyfihamlaður sem hann er. Hann verð-
ur að sitja og notar vörulyftara til þess að
vera í réttri hæð. Tvo aðstoðarmenn hefur
hann til þess að stjóma lyftaranum, svara í
síma og gera annað sem hann ræður illa við.
Nokkru áður en Chuck Close lamaðist var
hann búinn að gera þá breytingu, að í stað
ofurraunsæis notaði hann örsmáa punkta,
svipað því sem byggt er á í prenttækni. Þessa
tækni hefur hann þróað áfram í þá veru, að
punktarnir hafa stækkað og stundum eru
raunar ferningar eða hringir í stað punkta.
Þetta er ákveðið gegnumgangandi munstur,
enda vill hann helzt að útfærslan minni á
pijónaskap þar sem engin lykkja er annarri
þýðingarmeiri.
Chuck Close lifír kyrrlátu lífi í stórborginni
með Lesley konu sinni, sem er kennari. Hann
er vinnusamur og gengur reglubundið að
málverkinu frá 9-5 og kemur ekki á vinnustof-
una um helgar. Venjulega tekur það hann tvo
mánuði að ljúka mynd og hann miðar við að
halda sýningar ekki oftar en á tveggja til
þriggja ára fresti. Nýlega var honum boðið
að sýna í Stadtliche Kunsthalle í Baden-Bad-
en í Þýzkalandi, en annars hefur hann ekki
gert víðreist.
Pjárhagsáhyggur þarf hann varla að hafa
því söfn um víða veröld kaupa af honum
myndir og hann fær stundum sex stafa tölu
í Bandaríkjadölum fyrir stærstu portrettin
sem þýðir þá með öðrum orðum að þau kosta
65-70 milljónir.
Um verk hans segir Robert Rosenblum,
prófessor í evrópskri nútímalist við New York-
háskólann: „Þróunin í portrettum hans, sem
hófst með Ijósmynda-raunsæi, minnir mig á
sögu Oscars Wilde, Myndin af Dorian Grey.
Fólkið í myndunum virðist vera að leysast í
sundur, en hjarta þeirra kemur í ljós.“
Gísli Sigurðsson.
Þarfasti
þjónninn
Yfir klungur, urðir, klett, -
yfir sprungur, grundir, -
fákur ungur fór á sprett; -
fellin sungu undir.
Hringaður makki, fax í fang;
fjör í æðum dunar.
A góðu skeiði, geyst um vang,
gæðingurinn brunar.
Þarfastur var þjónninn sá,
þolgóður og laginn,
er bar hann okkur baki á
blíðan sumardaginn.
Faðma skaltu fákinn þinn
ferðina eftir stranga.
Leggðu þína kinn að kinn
klárs, - við traustan vanga.
Hann bar þig yfir mó og mel
og margan brattan hallinn.
Gefðu ’onum töðu, -gerðu ’on-
um vel,
gefðu ’onum vel á stallinn.
Vísurnar eru til hestamanna á lýðveldis-
ári. Höfundurinn er fyrrverandi skóla-
stjóri í Hafnarfiröi.
BRAGI MAGNÚSSON
Ráðgjafi
Óðins
- byggt á þjóðsögu -
Einn situr í hamri
yfir hvítum hlíðum
eins og svartur skuggi
svipur frá liðnum tíðum
Hvar Huginn og Muninn
héldu fundi forðum
efst í hásæti Óðins
með allsnægtir á borðum
Minn var vinur góður
vetrarlanga daga
fátt er fannst til bjargar
um freðna hlíð og haga
Fann hann mat við hlöðu
úr hendi minni stundum
gladdist ég ei síður
af slíkum vina fundum
Hækkar sól á himni
hitar klakann kalda
ærast ár og lækir
og urðahlaupum valda
Krummi kom í hlaðið
kærist lítt um forða
hoppar hægt frá bænum
og hugði ei að borða''
Hafði ég í hendi
hrossakjöt og fleira
loks við hæsta hólinn
hann vildi um það heyra
Drynja dunur í fjalli
drungalegar, gríðar
skriðuhlaup af hnjúkum
hvolfist niður hlíðar
Hylur bú og bæ með
beljandi urðargrjóti
hrúgast hátt, og þrýtur
hólnum okkar móti
Óðins ráðgjafa átti
ég líf mitt að þakka
vizku hans og vinsemd
við lítinn dala krakka
Höfundur er vestur-íslenzkt skáld og
býr í Minnesota í Kanada.

I
|
8