Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.1995, Blaðsíða 7

„ VAKNAÐU Rússlnnd“ heitir þessi mynd Glasunovs.
Stærðin er 4x2,5m, máluð 1994.
Draumurinn
Smásaga eftir HELEN HALLDÓRSDÓTTUR
íommúnistar beittu sér beinlínis gegn
lonum. Nokkrum sýningum hans var ann-
iðhvort lokað, eða aflýst alveg. Glasunov
/arð einn hinna óalandi og ófeijandi.
Þótt ótrúlegt geti virzt varð Glasunov
iafnframt þekktur utan Sovétríkjanna.
Frægð hans þar hófst meðal sendiráðsfólks
frá ýmsum löndum í Moskvu sem keypti
verk hans og í kjölfarið fylgdu pantanir
frá vestrænum stjórnmálamönnum, kvik:
myndastjörnum og jafnvel kóngum. í
gjaldeyrishungrinu fékk Glasunov leyfi
stjórnvalda til að afla þjóðinni - og um
leið sjálfum sér - tekna á þennan hátt.
Sól náðarinnar tók að rísa og á síðustu
árum kommúnismans var Glasunov jafnvel
falið að mála Brésnef og Suslov.
Það hefur trúlega komið málaranum
og fleirum á óvart, að eftir fall kommúnis-
mans, hætti hann að fá pantanir frá
Vesturlöndum, trúlega vegna orðróms um
að hann málaði fjölda eftirmynda af þeim
sem hann seldi dýrum dómum. Kaupendur
sem telja sig vera að kaupa einstætt verk
kunna ekki að meta þesskonar fjölföldun.
En það kemur ekki að sök fyrir Glas-
unov; hann er fyrir löngu orðinn auðugur
maður og býr við traustan stuðning þjóð-
ernissinnaðra fyrirtækja heima fyrir. Uppá
síðkastið hefur hann helgað sig nýjum
skóla: „Pan-rússneska listaskólanum fyrir
málverk, höggmyndalist og arkitektúr".
Það var Michael Gorbaséf og hugmynda-
fræðingur flokksins, Ligaséf, sem veittu
Glasunov leyfi til þess að setja þessa
menntastofnun á fót fyrir sex árum. Starf-
semin nýtur opinbers styrks og þar heldur
Glasunov áfram baráttu sinni gegn hinum
illu öflum. Stofnunin er víst sú eina sinnar
tegundar, því Glasunov segir: „011 akademí
og uppeldisstöðvar hinnar miklu, evrópsku
menningar - sem voru helgaðar rannsókn-
inni á sköpun Guðs - voru eyðilagðar milli
1910 og 1917“.
Að mati Glasunovs var Paul Cézanne
einn af helztu sökudólgunum; málari sem
Glasunov kallar „fúskara“. 011 list hefur
tvær hliðar, segir hann: „hvað“ og „Hvern-
ig“. „Það er ekki til nein tvíkynja list. Það
er villukenning. “Það er Satan. Cézanne
og kommúnistarnir voru börn Satans". Á
lista Glasunovs yfir „kommúnista og
kommisara" eru listamenn eins og Wassily
Kandinsky, Marc Chagall og Salvador
Dali. Hann kann ekki heldur að meta Pic-
asso og skýringin er einfaldlega: „Ég er
ekki kommúnisti“. Aftur á móti hefur
hann mætur á gömlum meisturum eins
og Leonardo og Rubens.
Nemendur Glasunovs í listaakademíu
hans fá þessa hugmyndafræði í stórum
skömmtum. Einn fyrrverandi nemandi seg-
ir að þar hafi verið dreift bók um meint
samsæri gyðinga og frímúrara gegn Rúss-
landi. Sá sem hafði eitthvað við þessa bók
að athuga varð að taka sitt hafurtask og
fara.
í landi íkonanna vill fólk enn geta litið
á myndlistarverk sem heilagan hlut meðal
innvígðra. Rússar finna þessa kennd í
myndum Glasunovs. Eins og íkonamálar-
inn leitast Glasunov við að opna sýningar-
gestinum mynd af æðri tilveru. Að mati
vestrænna manna er Glasunov öfgamaður.
Hugmyndir hans eru stundum í ætt við
það sem Sírínovskí lætur út úr sér. Tilfinn-
iningin fyrir heilagleika hinnar miklu móð-
ur, Rússlands, er yfirþyrmandi. Þegar
hætta er á að þetta víðfeðma ríki geti
brotnað upp í ótal smáríki, getur Glasunov
með öðru reynst sá aflvaki sameiginlegrar
þjóðerniskenndar sem kemur í veg slíkt
ríkishrun.
Að mestu byggt á Art- das Kunstmagazin.
Gísli Sigurðsson tók saman.
Förumaðurinn opnaði hurð-
ina varlega og settist í
bílstjórasætið. Hann kom
föggum sínum fyrir í
kjöltu sér, aleigu sinni.
Hann sat dágóða stund
og reyndi að fá yl í sinn
aldna og slitna kropp en
)að gekk seint. Honum var jú svo kalt og
hafði verið það lengi. Hann reyndi að strjúka
sér um lærin og bakið til að hita við núning-
inn og honum hitnaði aðeins en varð fljót-
lega að hætta því hann fór að verkja í axl-
irnar. Förumaðurinn var stirður enda næst-
um búinn að ganga bæinn á enda í dag í
leit að skjóli yfir höfuðið, skjóli fyrir vindin-
um sem smaug inn um allt og nísti merg
og bein.
Það var frost og snjór og vindurinn ham-
aðist eins og hann vildi gera allt til þess
að hann króknaði úr kulda, yrði úti eins og
svo margir förumenn á undan honum.
Loks er hann kom að bílaplaninu hjá
Akraborginni sá hann að einn af bílunum
á planinu var ólæstur. Hann leit í kringum
sig áður en hann opnaði hurðina varlega.
Hann reyndi að hringa sig saman í sætið
og sofna en svefninn lét á sér standa. Hann
fór að skoða bílinn og tók þá eftir að það
sat gamall maður við hlið hans, í farþega
sætinu. Maðurinn lá í ankannalegri stellingu
upp að bílhurðinni. Förumanninum brá,
greip í handfangið á hurðinni til að opna
en eitthvað hélt aftur af honum. Það var
eins og gamli maðurinn bæði hann að vera
kyrran. Honum þótti eins og maðurinn svæfi
en samt var eins og eitthvað væri öðruvísi
en það átti að vera. Förumaðurinn lagði
hönd sína á öxl mannsins, skók hann lítil-
lega eins og til að vekja hann en við það
féll maðurinn fram fýrir sig, lífvana. Gamli
maðurinn var dáinn. Förumaðurinn hafði
vitað það frá upphafi en gerði sér ekki grein
fyrir því strax.
„Ah, æ, æ! En leitt, við hefðum getað
rætt saman til að gleyma kuldanum og
kannski hefðum við líka getað náð í okkur
hita með að sitja þétt saman.“
Hann lagði dána manninn til og hallaði
sér síðan aftur í sætið. Þannig sat hann í
dijúga stund þar til hann fann að hönd var
lögð á öxl hans og rödd sagði: Kannt þú
að keyra?
Förumaðurinn hörkk við, sat þó kyrr en
var hræddur: Hver skyldi þetta vera? Hvað
vildi hann? Kanntu að keyra? Hver spurði
svona?
En svo tók hann á sig rögg og leit aftur
fyrir sig. Hann gat ekki að því gert að brosa
er hann sá gamla og samanhnipraða konu
í aftursætinu. Gamla konan brosti aumkun-
arverð. Hún endurtók spurninguna og leit
á förumanninn biðjandi augnaráði. Hann
hafði aldrei getað staðist konur svo að hann
sagði: „Auðvitað kann ég að keyra en það
eru mörg ár síðan ég hef keyrt. Missti próf-
ið fyrir löngu.“
Konan klappaði honum á öxlina og sagði:
„Keyrðu nú af stað, væni minn.“
Maðurinn ræsti bílinn, bakkaði og keyrði
út af stæðinu. Að það var langt síðan föru-
maðurinn hafði keyrt leyndi sér ekki. Hann
keyrði eftir Tryggvagötunni. Vindinn hafði
lægt en enn var snjókoma.
„Hvert á ég að keyra?“ spurði förumaður-
inn gömlu konuna.
„Okkur langaði alltaf til að fara suður.
Hann (hún benti á gamla manninn) þurfti
að fara suður til lækninga áður en það yrði
of seint. Hann varð of seinn.“
Gamla konan hélt áfram: „Þegar við kom-
um hingað í gær keyrðum við að Landspítal-
anum. Þegar hann sá þetta stóra hús og
er hann kom inn og sá allt gamla fólkið
umkomulaust á ijátli um ganginn; sumir
með staf, aðrir notuðu göngugrindur sér til
stuðnings og enn aðrir sátu í hjólastólum,
þá snerist honum hugur. Þarna vildi hann
ekki verða eftir. Honum leist ekkert á sig
þarna og vildi frekar keyra um bæinn og
skoða markverðustu byggingarnar í Reykja-
vík; Alþingishúsið, Stjórnarráðið, nýja Ráð-
húsið og Háskólann."
Gamla konan laut höfði og strauk tár úr
augum sér með erminni.
„Ég veit ekki hvar neitt er í henni Reykja-
vík svo að best er að þú ráðir ferðinni, bara
ef þú keyrir okkur og þá sérstaklega gamla
manninn til að skoða einhveija af þessum
stöðum."
Förumaðurinn yppti öxlum og keyrði út
á Lækjargötuna og upp að Stjórnarráðshús-
inu. Síðan að Alþingishúsinu, því gamla og
virðulega húsi sem var enn virðulegra í
hálfrökkrinu þennan vetrarmorgun.
„Er þetta Ráðhúsið?.Við höfum heyrt svo
mikið um þetta hús. Það kostaði víst ein-
hver ósköp. En það er nú bara ljótt, þykir
mér að minnsta kosti. Honum Gamla hefði
kannski líkað það, ekki mér.“ Loks skoðuðu
þau Háskóla íslands sem stóð þar upplýstur
og konan benti á aðalbygginguna og sagði
við mann sinn: „Sjáðu þarna er skólinn sem
þig langaði svo ákaft að fara í þegar þú
varst ungur. En nú er það of seint.“
Förumaðurinn reyndi að ímynda sér
gömlu hjónin í sínu rétta umhyerfi og hvern-
ig allt liti út heima hjá þeim. Áttu þau heima
á bæ eða í borg? Mjög sennilega bjuggu
þau á sveitabæ þar sem voru kindur, ein
belja og nokkur hænsni. Og konan hafði
útbúið sér lítinn reit þar sem hún ræktaði
rabarbara, radísur og kartöflur. Gamli mað-
urinn átti litla skektu og reri stundum út á
fjörð til fiskjar. Og ...
Lágt snökt en greinilegt heyrðist nú og
truflaði förumanninn í sínum hugrenning-
um. Gamlan konan grét, saug upp í nefið
og tárin runnu niður kinnar hennar. Föru-
manninum leist ekki á blikuna, hvað átti
nú þetta að þýða? En konan leit á hann,
hristi hausinn og sagði: „Vertu ekkert að
velta vöngum yfir mér, ég er bara gömul
og lúin kona austan af fjörðum. Það er
bara fyrst nú sem ég er að gera mér grein
fyrir því að hann Gamli er dáinn.“
Förumaðurinn ræsti bílinn og keyrði aftur
af stað í grárri skímu dögunarinnar.
Höfundurinn býr í Lundi í Svíþjóð og leggur
stund á ýmis fög sem snerta þróunarlöndin.
MÁLVERKeftir Francesco Clemente.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 18. MARZ 1995 7