Lesbók Morgunblaðsins - 03.06.1995, Side 2

Lífróður
Endurminning eftir ÓLAF ORMSSON
rabáturinn barst frá
landi, það var öldu-
gangur á vatninu og
skyndilega fór vind-
kviða um dalinn og
hvolfdi bátnum og við
Óli bróðir duttum út-
byrðis í vatnið og tókst
með erfíðismunum að komast í land. Við
sáum hvar séra Jóhann, gráhærður öldung-
urinn með grátt alskeggið kom álengdar
gangandi frá sumarbúðunum og niður að
vatninu, hægum skrefum og við jgóndum á
séra Jóhann og ég hvíslaði að Ola bróður
er við skriðum holdvotir uppá bryggjuna:
— Kannski að hann sé sjálfur Guð og
hafí séð til okkar og viljað bjarga okkur.
Sjáðu, hrópaði ég. Þama er hann og ég
bendi á séra Jóhann sem nálgast okkur.
Séra Jóhann brosti og bað okkur að fara
ávallt gætilega á vatninu. Við höfðum ekki
séð hann fyrr þá um sumarið. Hann hafði
komið frá Reykjavík um morguninn í sumar-
búðirnar þar sem hver dagur hófst með
fánahyllingu er drengirnir fjölmenntu fyrir
framan skálann.
Það minnisstæða sumar tók óvænta og
ánægjulega stefnu dag einn í júnímánuði
er rútubifreið lagði upp frá Amtmannsstígn-
um í Reykjavík með hóp kátra drengja og
sem leið lá út úr borginni um Mosfellssveit-
ina, Kjósina, Hvalfjörðinn, Borgarijörðinn
og yfír skógivaxnar hlíðar, niður brekkur,
um stiga og götutroðninga, í glampandi
sólskini og heiðríkju og rykmökkurinn um-
hverfís rútubifreiðina byrgði um stund sýn
yfír náttúrufegurðina í dalnum þar sem
sumarbúðirnar standa í skóginum við vatn-
ið. Og mýið tók á móti okkur, kom þúsund-
um saman á móts við rútubifreiðina.
Vel man ég þá lífsgleði sem einkendi þá
daga. Hópur kátra drengja var fyrir á staðn-
um með séra Marinó í fararbroddi og fagn-
aði komu okkar og ég var ekki fyrr stiginn
út úr rútubifreiðinni en allt var á iði og
ærslin hafín og þar var kominn pattaralegur
drengur, dökkskolinhærður, í röndóttri
ullarpeysu og stuttbuxum, með svolitla ýs-
tru og háðsglott um varir:
— Af hveiju höfum við ekki sést áður,
vinur? Hann var ólíkur mér sem var skolin-
hærður og grannvaxinn og hlédrægur.
— Þú verður í minni klíku sem öllu ræð-
ur, sagði hann og glotti. Andlitið var þakið
ijóma- og sultuslettum. Nammi, namm,
handa frískum strákum, hrópaði
hann allt í einu og tók
skyndilega á rás,
greip töskuna mína
og hljóp með
hana eins og
spretthlaupari í hundrað metra hlaupi að
aðalinngangi sumarbúðanna, upp tröppurn-
ar og hvarf inn í húsið líkt og stormsveipur
og faldi töskuna undir stólröð í fundarsal
þar sem hún kom síðar í leitimar.
Hann hét Valdimar og var kallaður Kúddi
og ýmis uppátækja hans í sumarbúðunum
vöktu ýmist furðu eða kátínu en honum var
margt fyrirgefíð. Hann tók virkan þátt í
kristilegu starfí og var einn drengjanna sem
séra Jón hélt hvað mest uppá.
Við drengirnir vorum vaktir með klukkna-
hringingu árla morguns og morgunbæn og
borðuðum hafragraut eða skyr í matsal í
vesturenda skálans. Síðan tóku knattleikir
við í skóginum, bátsferðir á vatninu og könn-
unarferðir um skóginn.
Að loknum erilsömum degi og kvöldverði
hófust kvöldvökurnar í fundarsal sumarbúð-
anna og guðræknistund. Það var kveikt upp
i aminum, flöktandi logamir vörpuðu birtu
framan í salinn, Séra Jóhann stóð fyrir fram-
an eldinn, hann var með litla vasabók í
hendi og las úr Filipíubréfínu, „verið glaðir
í sambúðinni við Drottin". Og síðan var
sungið og stundin ógleymanleg þegar allur
hópurinn var þar saman kominn og kliður
fór um salinn og stemmningin ósvikin er
allur skarinn söng, Áfram kristmenn, kross-
menn, kóngsmenn erum vér, við texta séra
Jóhanns og þegar stundin var á enda gengu
skálabúar til hvílu. Fram eftir kvöldi fór
séra Jóhann eftirlitsferðir um húsið og
vindlareykurinn umlukti húsakynni.
Þegar ég rifja upp löngu liðna daga er
ef til vill einn mánudagur öðrum minnis-
stæðari. Hann hófst líkt og aðrir dagar árla
morguns með klukknahringingu, morgun-
bæn og fánahyllingu, húrrahrópum og glað-
værð í áhyggjulausri veröld æskuáranna þar
sem hið daglega amstur var víðsfjarri, sann-
kallaður sólskinsdagur og nóg að starfa.
Og nálægð gamla mannsins, séra Jóhanns,
eins og trygging þess að yfir um og allt í
kring væri handleiðsla þess sem öllu ræður
og mikið var hann áhrifamikill er hann
ræddi við okkur drengina um trúna, lífið
og tilveruna. Hann var með svart pottlok á
höfði, í dökkum klæðskerasaumuðum fötum
sem voru stundum-gvolítið krumpin, í svört-
um lakkskóm og reykti stóra vindla og stutt
í húmorinn og átti það til að grípa knöttinn
skyndilega og sparka út í loftið og gefa í
skyn að nú væri nóg komið af fræðslu um
sinn, leikurinn tæki við og þá dró hann sig
í hlé.
Eg var óþægilega minntur á staðreyndir
lífsins. Ellert hét fjörmikill og lífsglaður
piltur, rauðhærður, burstakliptur,
freknóttur og síbrosandi er kom
einmitt í sumarbúðirnar fyrr-
nefndan mánudag seint í júnímánuði og var
hvers manns hugljúfi. Hann kom með fulla
tösku af alls kyns leikföngum, t.d. flugvél-
amódelum og kvaðst ætla að verða flugmað-
ur þegar hann hefði aldur til. Hann var að
uppgötva heiminn, hver stund var gleði-
gjafí, hvert augnablik og forvitni var ríkur
þáttur í fari hans, hann rannsakaði gaum-
gæfílega allt sem varð á vegi hans. Hann
dvaldi langdvölum í skóginum og dáðist að
umhverfínu, gróðrinum, fuglalífínu og þre-
stirnir urðu snemma hændir að honum,
hann lét sér annt um þá og ekki ósjaldan
kom hann við hjá kokkinum í matsalnum
og fékk hjá honum brauðmola sem hann
síðan hafði með sér út í skóginn til vina
sinna, fuglanna.
Ellert skynjaði atvik og umhverfi á annan
hátt en við félagarnir. Hann átti vandaða
ljósmyndavél og tók myndir á vélina, af
umhverfi og náttúru, fuglum og drengjum
að leik og starfí. Hann var með derhúfu á
höfðinu, í Ijósblárri lopapeysu og gallabux-
um og í strigaskóm og myndaði stundum
umhverfið klukkutímum saman. Hann póst-
lagði bréf til foreldra og ættingja og lýsti
í smáatriðum dvölinni í sumarbúðunum og
það voru einstaklega lifandi frásagnir
kryddaðar léttleika og húmor ásamt alvar-
legri hugleiðingu um lífíð og tilveruna.
Ég fékk stundum að líta á bréfín áður
en hann póstlagði þau. Við urðum trúnaðar-
vinir, nánir vinir og fórum oft á árabát út
á vatnið og hann sagði mér frá draumum
sínum^ og vonum.
— Ég ætla að verða flugmaður, ég ætla
að skoða heiminn, dýrin, fuglana, mannfólk-
ið og taka myndir ef guði lofar, sagði hann
og dýfði árinni í vatnið og báturinn klauf
báruna. Hann trúði mér fyrir veikindum,
að hann þjáðist af alvarlegum sjúkdómi og
að hann hefði fengið samþykki frænda síns
séra Marínós fyrir því að fá að vera í sumar-
búðunum þá um sumarið. Það var eins og
hann fyndi það á sér að allt væri hverfult
í heimi hér.
Við rérum langt út á vatnið einn morgun
um mitt sumarið, tveir tólf ára drengir á
morgni lífsins. í spegilsléttum fleti vatnsins
sáum við nokkra kola og síli undir yfírborð-
inu og í ákafanum við að ná tökum á kola
sem synti upp að bátnum féll Ellert vinur
minn útbyrðis í vatnið og ég sá hann sökkva
þannig að hann hvarf mér sjónum og ég
kastaði mér útbyrðis í vatnið og kafaði uns
ég náði á honum tökum og kom vini mínum
loks upp í bátinn. Hann var meðvitundar-
laus.
Ég greip árina og réri lífróður í land, fór
úr lopapeysunni og lagði hana utan um
herðar Éllerts og hann lá út af á tóftunni
í bátnum og mér fannst eins og það væri
ekkert lífsmark með honum.
— Þú mátt ekki deyja, kjökraði ég og tók
enn fastar um áramar og báturinn nálgaðist
trébryggjuna og ég batt bátinn vandlega við
bryggjuna með kaðalspotta. Ég gerði lífgun-
artilraunir á vini minum sem báru loks þann
árangur að hann vaknaði úr dáinu, og brosti.
— Mig dreymdi skrýtinn draum. Mér
fannst ég vera orðinn flugmaður á stórri
farþegaflugvél og ég flaug svo hátt að ég
flaug til himna og varð eftir og allir hinir
héldu eitthvað lengra áfram, sagði hann og
við gengum upp trébryggjuna áleiðis yfír að
sumarbúðunum. Hann náði sér furðu fljótt
eftir þetta óhapp á vatninu. Þetta minnis-
stæða sumar var brátt á enda. Það var kom-
ið fram í ágústmánuð. Ellert sótti eitt sinn
myndavélina og hóaði saman nokkrum vinum
sínum og myndaði okkur.
Lífíð var honum stöðugt myndefni, áskorun.
Svo var það einn morgun seint í ágústmán-
uði að hann var ekki lengur á meðal okkar.
Það var bjartur dagur, heiðríkt.
Ég vaknaði árla morguns við fuglasöng,
þrestimir vom að kveðja vin sinn sem hvern
morgun hafði gefið þeim brauðmola og það
var ekki laust við að væri annarlegur tónn
í söng þeirra.
Ég leit út um gluggann í Skógarsal og
sá að fáninn var í hálfa stöng og ég skynj-
aði áður óþekktan sársauka. Það gat ekki
verið um nema einn að ræða, Ellert vin minn
og ég fékk það svo staðfest er ég kom i
borðsalinn og hitti þar séra Marínó.
Ellert hafði dáið fyrr um nóttina í svefni.
Á náttborðinu við rúm hans var Biblían, ljós-
myndavélin og stutt bréf sem hann hafði
stílað til mín. Það fjallaði um lífið, það mikla
undur, og hann kunni að meta það að
ég hafði reynst honum góður vinur. í
bréfinu vom handskrifaðar tilvitnanir
í biblíuna með einstaklega fallegri rit-
hönd.
„Ég er upprisan og lífíð. Sá sem trúir
á mig mun lifa þótt hann deyi. Og hver sem
lifír og trúir á mig, mun aldrei að eilífu
deyja...
JÓN FRÁ PÁLMHOLTI
Glasgow
Daunillur þefur og drullugir vegg-
ir
dimmt í lofti af regni og skít.
Paufast hér guggnir en góðlyndir
seggir
sem grálitir maðkar í voldugri hít.
Fallegar konur með fótleggi bera
fiögra um strætin með augun sljó,
ævitíð þeirra mun áþekkust vera
ufsatorfu í gruggugum sjó.
Turnar hávir í himininn mæna
sem hugur þess sem úr skítnum
rís,
en óhreinar göturnar gleðinni
ræna.
Ígímaldi þessu erfólk einsogmýs.
Höfundurinn er skáld i Reykjavík.
GUNNAR E.
RANDVERSSON
Draumur
/ svörtu húsi við hafið sefur barn
og
þegar hvítar dúfurnar hefja sig til
flugs afþaki hússins opnar barnið
augun eitt andartak en sofnar síð-
an
aftur og dreymir svartar dúfur
sem
ber við hvítan himin.
Höfundur er tónlistarkennari í Reykjavík.
GUÐMUNDUR
HERMANNSSON
Vorkoma
Gríms
Vorkoma
varplanda vitjað
við heiðarvötnin blá
Fuglar
fljúga á braut
að finna kyrrð ró
Kærkominn
kveður gesti
er að koma til að sjá
Fálki
fyrir dyrum og
fagnar Marinó
Höfundur er fyrrverandi lögregluþjónn
og íslandsmethafi í kúluvarpi. Ljóðið er
í tilefni skúlptúrsýningar Gríms Marinós
sem nú stendur yfir í Listasafni Kópa-
vogs.
KRISTJANA
ATLADÓTTIR
Leit
Ljósið í myrkrinu var nærri
en röng beygja
færði það í kaf.
Andardráttur í myrkrinu
gaf til kynna návist þína.
Ég leita en finn ekki.
Skýrar sýnir í huga mínum
verða óraunverulegar í húminu
tilfinning að engu
í dagsljósi.
Höfundur er rithöfundur.