Lesbók Morgunblaðsins - 17.06.1995, Side 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. JÚNf 1995 5
SORF, 1952.
GERÐUR í vinnustofu sinm í París um 1955.
ÓÞEKKTI pólitíski fanginn, 1953.
höfuð viðfangsefni. Sagði á seinni árum að
hún saknaði þess að pöntuð verk hefðu tek-
ið allan hennar tíma um 10-15 ára skeið,
er hún var að vinna stórverk í kirkjur og
opinbera staði í Þýskalandi, Frakklandi og
á íslandi, svo höggmyndirnar og sýningar
á þeim urðu að víkja. Hún hafði ákveðið
að taka til við að þróa höggmyndalistina
áfram og var farin að einhenda sér aftur í
skúlptúrinn.
í grein sinni segir Guðbjörg Kristjánsdótt-
ir listfræðingur um þann nýja kafla, sem
hafinn var á listferli Gerðar þegar hún veikt-
ist af alvarlegu krabbameini: „Verkin sem
hún vann á þessum árum eru formfögur,
sterk og því mjög ólík léttum og loftkennd-
um málmverkum hennar. Eitt eiga þó nýju
og eldri verkin sameiginlegt og það er hreyf-
ingin, en með henni túlkar Gerður í þessum
mótuðu og jarðbundnu verkum sigur andans
yfir efninu. En Gerði vannst ekki tími til
að ljúka nema fyrsta áfanganum á þessu
nýja stílskeiði. Það er óbætanlegur skaði
fyrir íslenska höggmyndalist, því hún átti
svo margt ógert þótt hún hefði innan við
fimmtugt afrekað að vinna sér sess sem
einn besti myndhöggvari þjóðarinnar á 20.
öld.
Gerður er fyrsti myndhöggvarinn hér til
SÍHREYFING, 1970
hefði getað átt 40 ár til listsköpunar í við-
bót,“ sagði nýlega við mig þýska listakonan
María Katzgrau, sem í hárri elli er enn að
sigra í samkeppnum í Þýskalandi um steinda
glugga.
fínleg Og hörð af sér
Gerður var ákaflega fínleg kona að yfir-
bragði, ljúf, broshýr og heillandi, en undir
niðri var jámvilji. Hún sýndi óskaplega
hörku við sjálfa sig, sem aldrei var nokkurt
lát á þegar um listræn vinnubrögð var að
ræða. Hún stóð úti við sjó að höggva fyrstu
grágrýtismynd sína fyrir neðan vinnustofu
Sigurjóns í Laugarnesi. Hnoðaði gifs í kaldri
vinnustofu sinni í Flórens svo að tær og
fingur kól. I París lýstu blaðamenn furðu
sinni að sjá svo litla konu vinna með fruss-
andi logsuðutækjum við stórar járnmyndir
og síðar bronsmyndir.
Ef framkvæmd verks eins og steindu
glugganna var unnin af sérhæfðum listiðn-
aðarmönnum var hún alltaf með í verki,
lagði hönd að og samþykkti hvert handtak.
Gætti þess að það væri nákvæmlega lit-
brigðið eða formið sem hún hafði ætiað,
enda hafði hún lagt á sig að læra hvert
handverk til hlitar og kynnast efnunum;
finna fyrir þeim eins og hún orðaði það.
að gera fullkomlega konkretverk í þrívídd.
Og telst ásamt Ásmundi Sveinssyni frum-
kvöðull geómetrískrar þrívíddarlistar hér á
landi."
ÓTRÚLEG AFKÖST
Með hinu nýja Gerðarsafni og miklu eign
Listasafns Kópavogs af verkum hennar
gefst íslendingum betri kostur nú og í fram-
tíðinni á að njóta þessara verka. Auk þeirra
verka eru mörg „naglföst" á opinberum
stöðum, mosaikmyndin á Tollstöðinni, Skál-
holtsgluggarnir o.fl. Þarna í nánd við safnið
eru steindu gluggarnir í Kópavogskirkju og
ekki úr vegi að skoða þá í framhaldi af
sýningunni.
Á ferðum rnínum hér og erlendis hefi ég
alltaf furðað mig á livílikum kynstrum þessi
litla, fíngerða kona hefur komið í verk og
undrast nú enn. Hún átti þó ekki nema 30
starfsár frá því hún hóf nám í Handíða- og
myndlistarskólanum í Reykjavík 1946, hélt
utan til Ítalíu og Parísar til náms og starfs
og þar til hún var öll á vordögum 1975.
Það er eins og hún hafi fundið á sér að
engan tíma mætti missa. Hún vann sleitu-
laust, hlífði sér aldrei og lagði venjulega
nótt við dag á stuttri ævi. „Það er harmleik-
ur að hún féll frá aðeins 47 ára gömul. Hún
ÞOGN, 1968.
Höggmyndirnar vann hún sjálf í vinnustofu
sinni, bræddi, sauð og klippti jám, allt þar
til hún var helsjúk orðin.
Hún bræddi bronsstengur á sinn sér-
kennilega hátt í myndirnar og kallaði listiðn-
aðarmanninn, vin sinn frá Þýskalandi, í
vinnustofuna í París til að kenna honum
sitt nákvæma handbragð við verkið áður
en hún gekk frá því að hann lyki við síð-
ustu verkin hennar. Og lét eftir að hann
hafði æft sig færa sér bronsprufu frá honum
að rúminu á Landspítalanum, til að leggja
blessun sína yfir handbragðið. Hún fylgdi
listaverkum sínum niður í smæstu einingar
í mósaik og kirkjugluggum, gerði vinnu-
teikningar í formi og litum af hverri stein-
völu og hveijum glerbút og var síðari hluta
ævinnar stöðugt á ferðinni milli Parísar,
Hollands og Þýskalands með þung karton
og bronstillögur að verkum, draslandi því
milli lesta á brautarpöllum eða í flugstöðv-
um, því ekki sleppti hún af þeim hendinni.
Aldrei var gefið eftir.
Þessi vandaða sýning á verkum Gerðar
Helgadóttur var opnuð á hvítasunnu og
verður opin til 16. júlí.
Höfundur er blaðamaður og hefur skrifað ævi-
sögu Gerðar Helgadóttur.
KOMPOSITION, 1952.