Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1996, Blaðsíða 6

Morgunblaðið/Þröstur Helgason
ÞAÐ HEFUR ef til vill verið tilfinning um innilokun og þrá eftir framandleika sem fékk Björgvinjarbúa til að stofna til listahátíðar
í borginni árið 1953 en borgin er girt sjö fjöllum sem setja mikinn svip á hana.
FRÁ LISTAHÁTÍÐ
í BJÖRGVIN
MEÐ SÖKNUÐI
Listahátíó í Björqvin var haldin í 44. sinn frá
22. maí til 2. júní síóastlióins. Hátíóin bauó
upp á fjölbreytta dagskrá þótt meqináherslan
hafi verió á tóniistina, oq þá einkum norska
tónlist. ÞRÖSTUR HELGASON sótti hátíóina og
segir hana vel heppnaóa þóttá henni meqi
finna galla eins og þeirri hátíó sem fram fer
í Reykjavík um þessar mundir. Jafnframt segir
hann aó Reykvíkingar geti ýmislegt lært af Björg-
vinjarbúum um skipulagningu slíkra hátíóa.
MIÐBORG Björgvinjar
er girt sjö fjöllum sem
setja mikinn svip á
bæinn og lífið í hon-
um. Sumir íbúar
segja að þessi mikli
íjallasalur einangri
þá frá umheiminum,
veki jafnvel með þeim innilokunarkennd. Aðrir
segja að hann vemdi þá. Það hefur ef til vill
verið þessi tilfínning um innilokun og þrá eftir
framandleika sem fékk Björgvinjarbúa til að
stofna til listahátíðar í borginni árið 1953.
Astæðan hefur þó sennilega fyrst og fremst
verið sú sama og fyrir stofnun margra annarra
listahátíða í borgum Evrópu á fyrstu árunum
eftir seinni heimsstyijöldina; von til þess að list-
in gæti sameinað ólíkt fólk af ólíku þjóðemi,
að hún gæti varðveitt friðinn og gert mannlífið
fallegra og betra. Sé litið yfír sögu Evrópu síð-
ustu fimmtíu ára eða svo er friðsæld að vísu
ekki fyrsta orðið sem kemur upp í hugann, en
listahátíðum er þar varla um að kenna.
En hverju skyldi listahátíð eins og sú sem
haldin var í Björgvin i 44. sinn frá 22. maí til
2. júní síðastliðins koma til ieiðar? Hvað situr
eftir í hugum og hjörtum gesta slíkrar hátíðar?
í mínu tilfelli var það umfram allt söknuður
sem hlýtur að vera órækt vitni þess að hátíðin
hafí að einhveiju leyti verið vel heppnuð. Mikil-
vægara er kannski að hátíðin kynnti manni
nýja hluti og sumir viðburðanna kveiktu nýjar
hugsanir. Einnig er það ánægjulegt að hátíðin
reyndi að leiða í ljós ólíka fleti á listgreinum,
svo sem ólíkar aðferðir leikhússins, og kynna
tónlist frá ólíkum tímaskeiðum og heimsálfum,
jafnvel á sömu tónleikunum. Það hlýtur einmitt
að vera eitt af meginverkefnum hátíðar af þessu
tagi að kanna margbreytni listanna og sund-
urleitni, að stefna saman andstæðum.
Höfuöáhersla á tónlist
Listahátíðin sem haldin var í Björgvin árið
1953 var reyndar ekki sú fyrsta sem haldin var
þar. Árið 1898 stóð norska tónskáldið Edvard
Grieg (1843-1907) fyrir listahátíð í borginni.
Grieg þótti hljóðfæraleikarar borgarinnar ekki
nógu góðir til að flytja þá tónlist sem tónskáld
hennar voru að semja á þeim tíma. Bauð hann
því Concertgebouw-hljómsveitinni frá Amsterd-
am til borgarinnar og hélt hún sex tónleika en
á þeim var nánast eingöngu spiluð norsk tón-
list. Verður það að teljast mikið afrek hjá Grieg
að hafa fengið þessa þekktu hljómsveit til að
ferðast langa leið í lok siðustu aldar til að leika
norska tónlist; Bergljót Jónsdóttir, íslenskur
framkvæmdastjóri Listahátíðarinnar í Björgvin,
segir að örlæti hljómsveitarinnar hafi verið svo
mikið að hinn kunni hljómsveitarstjóri hennar,
Willem Mengelberg, hafi vikið sæti á öllum
MYNDLISTARMAÐUR hátíðarinnar, Hávard Vikhagen, sem býr í Ósló kvaðst ánægður
með veðurfarið í Bergen; „það lætur mann finna fyrir sér og því finnst manni maður vera
í meiri tengslum við náttúruna og það skiptir myndlist mína miklu.“
TÓNLIST frá miðöldum var bæði kynnt
gestum á sérstökum fyrirlestrum miðalda-
fræðinga og fiutt á tónleikum sem flestir
fóru fram í Hákonarhöllinni sem lokið var
að byggja árið 1261, ári áður en íslending-
ar gengust Noregskonungi á vald. Þar
fluttu til dæmis The Boston Camerata
Carmina Burana og verk byggð á sögunni
um Tristran og ísoldi.
tónleikunum nema einum fyrir norskum tón-
skáldum sem flytja vildu verk sín með hljóm-
sveitinni.
Listahátíðin í Björgvin leggur enn höfuð-
áherslu á tónlist. Norsk tónlist situr og enn í
öndvegi; gamlir meistarar eru hátt á strái, svo
sem Ole BuII (1810-1880) og Edvard Grieg,
en einnig er unnið ötullega að kynningu á yngri
tónskáldum, svo sem Harald Sæverud (1897-
1992) og Lasse Thoresen sem var tónskáld
hátíðarinnar að þessu sinni.
Thoresen er fæddur í Ósló árið 1949. Hann
varð snemma fyrir miklum áhrifum af tónlist
Griegs og bera tónsmíðar hans þess enn merki;
eins og Grieg hefur hann leitað í gnægtabrunn
norskrar náttúru að yrkisefnum og orðið fyrir
áhrifum af norskri þjóðlagatónlist. Thoresen er
Bahai-trúar og ber tónlist hans keim af því.
Bahaiskar bænir voru til dæmis meðal þeirra
verka Thoresens sem flutt voru á hátíðinni í
Björgvin.
Ólíkt Listahátíð í Reykjavík vinnur Björgvinj-
arhátíðin út frá ákveðnum þemum sem gefur
henni óneitanlega meira gildi. Auk hinnar
norsku áherslu voru þannig tvö meginþemu í
tónlistardagskrá hátíðarinnar, miðaldatónlist og
ungir tónlistarmenn.
Tónlist frá miðöldum var bæði kynnt gestum
á sérstökum fyrirlestrum miðaldafræðinga og
flutt á tónleikum sem flestir fóru fram í Hákon-
arhöllinni sem lokið var að byggja árið 1261,
ári áður en íslendingar gengust Noregskonungi
6 LESBÓK MQRGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 15. JÚNÍ 1996